دیابت یک بیماری مزمن است که بر روی متابولیسم قند یا گلوکز خون تاثیر می‌گذارد. این بیماری در شرایط مقاومت به انسولین در بدن ایجاد می‌شود. دیابت می‌تواند منجر به عوارض گوناگونی در بدن از جمله آسیب کبدی شود. در بسیاری از موارد بیماری‌های کبدی تا زمانی که پیشرفت نکرده‌اند، علامت خاصی را ایجاد نمی‌کنند.
خبر خوب این است که درصورت ابتلا به دیابت، با رعایت برخی نکات ساده می‌توانید از ابتلا به بیماری‌های کبدی پیشگیری کنید.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با راه‌های محافظت از کبد در صورت ابتلا به دیابت و ارتباط بین دیابت و کبد چرب آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- دیابت چگونه باعث آسیب کبدی می‌شود؟
- کبد چرب و دیابت
- در صورت ابتلا به دیابت چگونه ازکبد محافظت کنیم؟
- چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
دیابت چگونه باعث آسیب کبدی می‌شود؟
تخمین زده شده است که حدود 30 میلیون نفر از ساکنین ایالات متحده آمریکا مبتلا به دیابت هستند. اغلب این افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هستند. بیماران مبتلا به دیابت نوع 2 درمعرض انواع و اقسام بیماری‌های کبدی از جمله کبد چرب غیرالکلی، سیروز و نارسایی کبدی هستند.
کبد چرب و دیابت
کبد چرب یعنی اشغال بیشتر از ۱۰ درصد کبد با چربی. کبد چرب غیرالکلی بیماری‌ای است که در آن چربی بیش از حد در کبد تجمع می‌یابد؛ اما این تجمع چربی بی‌ارتباط با مصرف الکل است و دیابت می‌تواند یکی از عوامل موثر در بروز آن باشد.
مطابق مطالعه‌ای که در سال 2019 انجام شده است، حدود 50 تا 70 درصد از مبتلایان به دیابت، کبدچرب غیرالکلی دارند. در مقایسه، تنها 25 درصد از جمعیت غیردیابتی مبتلا به کبد چرب هستند. ابتلا به دیابت خود می‌تواند کبد چرب غیرالکلی را تشدید کند.
کبد چرب غیرالکلی اغلب به‌تنهایی علامتی ایجاد نمی‌کند؛ با این حال، در مواردی ممکن است پیشرفت کند و باعث التهاب کبد یا سیروز کبدی شود. سیروز کبدی زمانی ایجاد می‌شود که بافت اسکار جای بافت سالم کبدی را پر کند و مانع از عملکرد صحیح کبد شود.
کبد چرب همچنین می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان کبد را افزایش دهد.
عوارض بیماری دیابت، چطور از بروز عوارض پیشگیری کنیم؟
در صورت ابتلا به دیابت چگونه از کبد محافظت کنیم؟
درصورت ابتلا به دیابت، به‌ویژه دیابت نوع 2، کارهای بسیار زیادی هستند که با انجام آن‌ها می‌توانید از آسیب کبدی جلوگیری کنید. همه نکاتی که در ادامه ذکر خواهیم کرد، مرتبط با سبک زندگی‌اند و در پیشگیری از انواع عوارض بیماری دیابت موثر هستند.
وزن‌تان را در محدوده طبیعی حفظ کنید
بسیاری از مبتلایان به دیابت نوع 2 اضافه‌وزن دارند یا مبتلا به چاقی هستند. این مسئله می‌تواند ریسک ابتلا به کبد چرب غیرالکلی و نیز سرطان کبد را افزایش دهد. از این رو، کاهش وزن می‌تواند نقش بسزایی در کاهش ریسک ابتلا به کبد چرب ایفا کند. درصورتی که برای کاهش وزن مشکل دارید، می‌توانید با پزشک خود در این باره مشورت کنید. درصورت لزوم او شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع می‌دهد.
قند خون‌تان را کنترل کنید
همکاری با تیم پزشکی‌تان برای کنترل صحیح قند خون و مدیریت بیماری دیابت یک بخش اساسی در جلوگیری از ابتلا به کبد چرب غیرالکلی است. برای مدیریت صحیح قند خون، انجام موارد زیر را فراموش نکنید:
- در رژیم غذایی خود غذاهایی را در اولویت قرار دهید که فیبر بالایی دارند و حاوی کربوهیدرات‌های سالمی هستند
- طبق یک برنامه غذایی منظم غذا بخورید
- فقط تا وقتی که سیر نشده‌اید غذا بخورید
- به‌طور منظم ورزش کنید
علاوه بر موارد گفته‌شده لازم است داروهای تجویزی توسط پزشک را به‌درستی مصرف کنید. پزشک به شما خواهد گفت که در چه فواصلی لازم است که قند خون خود را چک کنید.
یک رژیم غذایی متعادل را انتخاب کنید
برای کنترل صحیح قند خون و کاهش احتمال ابتلا به بیماری‌های کبدی و سایر عوارض ناشی از دیابت، پزشک ممکن است به شما توصیه کند که تغییراتی در رژیم غذایی خود اعمال کنید. برای مثال، ممکن است به شما بگویند که مصرف غذاهایی را که نمک، قند یا چربی زیادی دارند، محدود کنید.
علاوه بر این، لازم است غذاهای سرشار از فیبر از قبیل میوه‌ها و سبزیجات را هم به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
به‌طور منظم ورزش کنید
انجام منظم ورزش سبب می‌شود که تری‌گلیسیرید به سوخت بدن تبدیل شود و درنتیجه ریسک ابتلا به کبد چرب کاهش یابد. خوب است حداقل 5 روز در هفته هر بار به مدت حداقل 30 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهید.
از افزایش بیش از حد فشار خون جلوگیری کنید
انجام منظم ورزش و رعایت یک رژیم غذایی سالم می‌تواند در پیشگیری از فشار خون بالا موثر باشد. علاوه بر این، با انجام موارد زیر می‌توانید به پیشگیری از فشار خون بالا کمک کند:
- کاهش سدیم در رژیم غذایی
- عدم مصرف سیگار
- محدودیت مصرف کافئین
مصرف الکل را محدود کنید
مصرف بیش از حد الکل می‌تواند باعث ایجاد مشکلات و عوارض مختلفی برای بدن شود. الکل می‌تواند باعث آسیب سلول‌های کبدی و زمینه‌ساز کبد چرب شود. از این رو، لازم است که مصرف الکل را قطع یا محدود کنید.
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
مهم‌ترین و اولین علامت کبد چرب خستگی است. در اغلب موارد کبد چرب علامت خاصی ایجاد نمی‌کند و به‌صورت یک یافته اتفاقی در آزمایشات روتین تشخیص داده می‌شود. از این رو، درصورت ابتلا به دیابت نوع 2 لازم است که طبق توصیه پزشک معالج‌تان در فواصل منظمی آزمایش بدهید. این آزمایشات به ارزیابی عملکرد کبدتان کمک می‌کند.
با این حال، درصورت داشتن هر یک از علائم زیر لازم است که پزشک خود را در جریان قرار دهید:
- خستگی بیش از حد
- زرد شدن پوست یا چشم
- درد یا تورم در شکم
- تورم در پاها یا مچ پاها
- خارش پوست
- تیره شدن رنگ ادرار
- پریده رنگ بودن مدفوع
- وجود خون در مدفوع
- تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
نکته پایانی در مورد دیابت و کبد چرب
یکی از عوارض احتمالی ابتلا به بیماری دیابت، آسیب کبدی است. با اینکه یکی از آسیب‌های کبدی شایع ابتلا به دیابت، کبد چرب غیرالکلی است؛ اما مصرف الکل را تا حد امکان محدود کنید. پیش از این باور بر این بود که مقدار کم الکل برای قلب و عروق مفید است؛ اما امروزه چون اثر بسیار بد الکل بر کبد اثبات شده است پزشکان توصیه می‌کنند که مصرف الکل به صفر برسد.
مشاوره با پزشک در فواصل منظم و اصلاح سبک زندگی مواردی هستند که علاوه بر کنترل بیماری به پیشگیری از عوارض آن از جمله آسیب کبدی کمک می‌کنند.
فراموش نکنید که کبد چرب همیشه علامتدار نمی‌شود؛ اما می‌تواند باعث بروز عوارض مختلفی شود. از این رو، لازم است پزشک خود را به‌طور منظم ملاقات کنید تا درصورت لزوم برای‌تان آزمایش جهت ارزیابی سلامت کبدی درخواست کند.
