ممکن است اخیراً به دنبال یک درد شدید در ناحیه‌ی پهلو به پزشک مراجعه کرده باشید و او پس از بررسی‌های مختلف به شما گفته باشد که مبتلا به سنگ کلیه هستید؛ سنگ های کلیوی احتمالاً اسمی آشنا برای شما است. اما حالا لازم است که کامل‌تر آن را بشناسید.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با انواع سنگ کلیه، علائم و درمان آن آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- سنگ کلیه چیست؟
- سنگ های کلیوی چه علائمی دارد؟
- علت بروز سنگ کلیه چیست؟
- انواع سنگ کلیه
- چه عواملی ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند؟
- سنگ کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- معرفی روش های درمان سنگ کلیه
سنگ کلیه چیست؟
سنگ های کلیه اجسام سختی هستند که از نمک‌ها و مواد معدنی درون بافت کلیه ساخته می‌شوند. رژیم غذایی، اضافه وزن، برخی بیماری‌ها و مکمل‌ها می‌توانند زمینه را برای ابتلا به سنگ کلیه فراهم سازند. سنگ کلیه می‌تواند هر بخشی از دستگاه ادراری از مثانه تا کلیه را درگیر کند. سنگ کلیه اغلب هنگام غلیظ شدن ادرار ایجاد می‌شود و باعث می‌شود که مواد معدنی و کریستال‌ها درکنار یکدیگر قرار گرفته و ضخیم‌تر شوند.
عبور سنگ کلیه ممکن است دردناک باشد، با این حال اغلب منجر به آسیب دائمی نمی‌شود. برحسب شرایط ممکن است هیچ درمانی به جز مسکن و نوشیدن مقدار زیادی آب برای عبور سنگ ضرورت نداشته باشد. در سایر موارد، برای مثال درصورتی که سنگ در مجرای ادراری انسدادی ایجاد کرده باشد و یا منجر به عفونت و یا عوارض شده باشد، جراحی ضرورت دارد.
پزشک درصورتی که تشخیص دهد احتمال ابتلای شما به سنگ کلیه در آینده بالاست، ممکن است برایتان درمان پیشگیری آغاز کند.
سنگ های کلیوی چه علائمی دارد؟
سنگ کلیه اغلب تا زمانی که حرکت نکرده و وارد میزنای نشده (لوله‌ای که کلیه را به مثانه وصل می‌کند) علامتی ایجاد نمی‌کند. درصورتی که در میزنای گیر کند، ممکن است باعث مسدود کردن جریان ادرار و بزرگ شدن کلیه‌ها شود. در این صورت منجر به درد و بروز هر یک از علائم زیر می‌شود:
- درد شدید در پهلو و پشت و زیر دنده‌ها
- دردی که به قسمت تحتانی شکم و کشاله ران کشیده می‌شود
- دردی که شدتش نوسان دارد
- درد یا سوزش حین ادرار کردن
- سایر علائم شامل موارد زیر است:
- ادرار قهوه‌ای، قرمز یا صورتی
- ادرار کدر یا بدبو
- افزایش نیاز به ادرار کردن و یا کاهش حجم ادرار
- تهوع و استفراغ
- تب و لرز درصورت بروز عفونت
درد ناشی از سنگ کلیه ممکن است از نظر محل یا شدت تغییر کند. به این دلیل که سنگ کلیه در دستگاه ادراری جابجا می‌شود.
علت بروز سنگ کلیه چیست؟
علت قطعی بروز سنگ کلیه مشخص نبوده و بنظر می‌رسد که عوامل مختلفی در بروز آن نقش دارند. سنگ‌های کلیه زمانی تشکیل می‌شوند که میزان کریستال‌های ادرار از قبیل کلسیم، اگزالات یا اوریک اسید بیشتر شده باشد. در صورتی که سطح موادی که از کنار هم قرار گرفتن کریستال‌ها و ایجاد سنگ کلیه جلوگیری می‌کنند، پایین بیاید زمینه برای ابتلا به سنگ کلیه فراهم می‌شود.
انواع سنگ کلیه
سنگ کلیه انواع مختلفی دارد. شناخت انواع مختلف سنگ کلیه می‌تواند به شناخت علت بروز آن کمک کند. انواع سنگ کلیه شامل موارد زیر است:
سنگ کلیه کلسیمی
اغلب سنگ‌های کلیه از جنس کلسیم و اغلب بصورت اگزالات کلسیم هستند. اگزالات ماده‌ای است که در طول روز توسط کبد ساخته می‌شود و یا از طریق رژیم غذایی دریافت می‌شود. برخی میوه‌ها و سبزیجات خاص و نیز شکلات داری مقادیر زیادی اگزالات هستند.
رژیم غذایی، دوز بالای ویتامین دی، جراحی بای‌پس روده و بسیاری از اختلالات متابولیک می‌توانند غلظت اگزالات یا کلسیم را در ادرار افزایش دهند.
سنگ‌های کلسیمی همچنین ممکن است به فرم کلسیم فسفات دیده شوند. این نوع سنگ ممکن است با برخی مشکلات متابولیک و یا مصرف برخی داروهای خاص نظیر توپیرامات مرتبط باشد.
سنگ کلیه استروویت
این سنگ‌ها در پاسخ به عفونت سیستم ادراری ساخته می‌شوند. این سنگ‌ها می‌توانند به سرعت رشد کرده و در مواردی علائم اندکی ایجاد کنند.
سنگ کلیه اسید اوریکی
این نوع سنگ کلیه اغلب در افرادی ایجاد می‌شود که به دنبال سوتغذیه یا اسهال مزمن مقادیر زیادی آب از دست داده باشند. علاوه بر این افرادی با رژیم غذایی پرپروتئین، دیابت و یا سندروم متابولیک هم در معرض ابتلا به این نوع سنگ کلیه هستند. برخی عوامل ژنتیکی هم می‌توانند احتمال ابتلا به این نوع سنگ کلیه را بالا ببرند.
سنگ کلیه سیستینی
این نوع سنگ کلیه در افراد مبتلا به بیماری ژنتیکی سیستینوری ایجاد می‌شودکه باعث می‌شود کلیه‌ها مقدار زیادی از نوع خاصی آمینواسید را در ادرار ترشح کنند.
چه عواملی ریسک ابتلا به سنگ کلیه را افزایش می‌دهند؟
با این که همه افراد ممکن است روزی به سنگ کلیه دچار شوند، اما برخی عوامل هستند که احتمال ابتلا به سنگ کلیه را در فردی افزایش می‌دهند؛ از جمله:
- سابقه خانوادگی یا سابقه قبلی ابتلا به سنگ کلیه
- کم‌آبی بدن
- رژیم غذایی غنی از پروتئین، نمک و شکر
- چاقی و اضافه وزن
- بیماری‌ها و جراحی‌های دستگاه گوارشی
- برخی بیماری‌های زمینه‌ای از قبیل سیستینوری یا هایپرپاراتیروئیدیسم
- برخی داروها و مکمل‌های خاص از قبیل ویتامین سی و آنتی‌اسیدهای برپایه کلسیم
سنگ کلیه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص قطعی سنگ کلیه نیاز به یک شرح‌حال کامل و معاینه فیزیکی جامع دارد. در ادامه پزشک ممکن است هر یک از موارد زیر را برای رسیدن به تشخیص قطعی درخواست کند:
- آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح کلسیم، فسفر، اسید اوریک و الکترولیت‌ها
- اندازه‌گیری سطح BUN و کراتنین برای ارزیابی عملکرد کلیه
- آنالیز ادراری برای چک گلبول‌های سفید، باکتری و کریستال
- بررسی سنگ‌های کلیه دفع‌شده
آزمایشگاه آنلاین چیست و چه مزایایی دارد؟
در ادامه روش‌های زیر می‌توانند احتمال وجود انسداد را ارزیابی کنند:
- تصویر اشعه ایکس از شکم
- IVP
- سونوگرافی
- MRI
- سی‌تی اسکن
معرفی روش های درمان سنگ کلیه
درمان سنگ کلیه به نوع آن بستگی دارد. ممکن است ادرار جمع‌آوری شده و سنگ دفع‌شده برای تشخیص نوع آن بررسی شود. مصرف 6 تا 8 لیوان آب در روز می‌تواند به افزایش جریان ادرار کمک کند. افرادی که دچار کم‌آبی شده اند و یا تهوع و استفراغ شدیدی دارند، ممکن است نیاز به دریافت وریدی مایعات داشته باشند.
سایر گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:
داروها
مسکن‌ها می‌توانند به برطرف کردن درد کمک کنند. درصورت بروز عفونت پزشک ممکن است آنتی‌بیوتیک هم تجویز کند. سایر داروهای تجویزی شامل موارد زیر است:
- آلوپرینول برای سنگ‌های اسیداوریکی
- دیورتیک‌های تیازیدی برای پیشگیری از تشکیل سنگ‌های کلسیمی
- سدیم بیکربنات یا سدیم سیترات برای کمتر اسیدی کردن ادرار
سنگ شکنی
در این شیوه از امواج صوتی برای شکستن سنگ‌های بزرگ استفاده می‌شود تا راحت‌تر بتوانند وارد مثانه شوند. این فرایند ممکن است راحت نبوده و احتیاج به یک بی‌هوشی سبک داشته باشد. این کار می‌تواند منجر به کبودی در شکم و پشت و خونریزی در اطراف کلیه‌ها و اندام‌های مجاور شود.
جراحی تونل
در این شیوه جراح با یک برش کوچک در پشت، سنگ را خارج می‌کند. این جراحی در شرایط زیر ممکن است ضرورت پیدا کند:
- سنگ منجر به انسداد یا عفونت شده باشد
- سنگ بسیار بزرگ بوده و امکان عبور ندارد
- درد قابل کنترل نیست
نکته پایانی در مورد سنگ های کلیوی
علیرغم این که سنگ‌های کلیه ممکن است باعث درد شدید و مشکلات مختلفی شوند، اما گزینه‌های درمانی متنوعی در حال حاضر دردسترس است. در حقیقت روش‌ها و داروهای مختلفی وجود دارند که علاوه بر کنترل درد و علائم، به عبور و دفع سنگ از کلیه کمک می‌کنند.
علاوه بر این مصرف زیاد آب و رعایت یک رژیم غذایی سالم و متعادل و نیز دنبال کردن توصیه‌های پزشک معالج و مصرف صحیح داروهای تجویزی می‌تواند در پیشگیری از ایجاد سنگ های کلیوی موثر باشد.
