ممکن است اخیراً به دلیل بیماری یا چکاپ به پزشک مراجعه کرده باشید و او برایتان درخواست آزمایش کرده باشد؛ احتمال این که آزمایش CBC در بین آزمایش‌های درخواستی باشد، زیاد است. به این دلیل که این آزمایش یکی از آزمایش‌های اساسی برای بررسی عملکرد بدن است که اطلاعات زیادی درباره وضعیت سلامتی شما در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با آزمایش CBC، کاربرد و نتایج آن آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- آزمایش CBC یا شمارش کامل رده‌های خونی چیست؟
- شمارش کامل خون برای چه درخواست می‌شود؟
- انواع آزمایش CBC
- چه آمادگی‌های برای انجام آزمایش CBC نیاز است؟
- تفسیر نتایج آزمایش سی بی سی یا CBC
- نتایج آزمایش CBC چه معنایی دارند؟
- آزمایش CBC چه عوارضی دارد؟
- تست CBC در کودکان
- آزمایش CBC و کرونا
آزمایش CBC یا شمارش کامل رده‌های خونی چیست؟
تست CBC یا شمارش کامل رده‌های خونی، آزمایشی است که وضعیت عمومی سلامتی شما را ارزیابی کرده و به تشخیص بسیاری از بیماری‌ها از جمله عفونت، سرطان خون و کم‌خونی کمک می‌کند.
آزمایش سی بی سی ،سطح اجزای مختلفی را در خون اندازه‌گیری می‌کند؛ از جمله:
- گلبول‌های قرمز خون که اکسیژن را در خون حمل می‌کنند
- گلبول‌های سفید خون که علیه عفونت در بدن می‌جنگند
- هموگلبین؛ پروتئینی در گلبول‌های قرمز خون که وظیفه حمل اکسیژن را برعهده دارد
- هماتوکریت؛ درصد گلبول‌های قرمز خون در اجزای مایع خون
- پلاکت؛ که به انعقاد خون کمک می‌کنند.
افزایش یا کاهش غیرطبیعی در هر یک از اجزای نامبرده می‌تواند علامتی از بیماری زمینهای باشد که نیاز به بررسی‌های بیشتری خواهد داشت.
چگونه با انجام آزمایش سرطان را به موقع تشخیص دهید؟
شمارش کامل خون برای چه درخواست می‌شود؟
تست CBC آزمایشی است که به طور رایج و به دلایل مختلف درخواست می‌شود؛ از جمله:
- بررسی وضعیت عمومی سلامتی شما: پزشک ممکن است در جریان یک جلسه چکاپ این آزمایش را برای ارزیابی روتین وضعیت سلامتی شما در خواست کند. تست CBC اطلاعات زیادی درباره بیماری‌های مختلف از جمله کم‌خونی یا آنمی، تالاسمی و سرطان خون در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
- تشخیص بیماری زمینهای: درصورتی که علائمی از قبیل خستگی، بی‌حوصلگی، تپش قلب، تب و … داشته باشید، پزشک ممکن است برای شما تست CBC درخواست کند. این آزمایش به پزشک در تشخیص علت زمینهای این علائم کمک می‌کند. در صورتی که نتیجه آزمایش بیانگر احتمال یک بیماری زمینهای باشد، پزشک ممکن است در ادامه ارزیابی‌های تشخیصی دیگری هم برای تایید نهایی تشخیص درخواست کند.
- ارزیابی روند درمان: برخی داروها هستند که به دلیل عوارضشان می‌توانند بر روی مغز استخوان و تعداد سلول‌های خونی تاثیر بگذارند. انجام آزمایش CBC کمک می‌کند تا پزشک بتواند عوارض این داروها را کنترل کند.
انواع آزمایش CBC
دو نوع اصلی از این تست وجود دارد:
- CBC without diff : در این آزمایش تنها تعداد همه گلبول‌های سفید یکجا گزارش می‌شود.
- CBC with diff : در این آزمایش تعداد رده‌های مختلف گلبول‌های سفید به تفکیک گزارش می‌شود. بالا یا پایین‌تر بودن هر یک از رده‌های گلبول سفید خون پزشک را به سمت تشخیص انواعی از بیماری‌ها هدایت می‌کند.
چه آمادگی‌های برای انجام آزمایش CBC نیاز است؟
درصورتی که قرار باشد نمونه گیری خون فقط برای گرفتن CBC انجام شود، هیچ گونه آمادگی خاصی نیاز نیست و می‌توانید مثل حالت عادی غذا بخورید. اما در صورتی که همراه تست CBC آزمایشات دیگری از قبیل قند یا چربی خون هم درخواست شده باشد، لازم است برای مدت معینی قبل از تست ناشتا باشید. پزشک شما را در این باره راهنمایی خواهد کرد.
تفسیر نتایج آزمایش سی بی سی یا CBC
سطح طبیعی هر یک از اجزای خونی در آزماش CBC به شرح زیر است:
سطح طبیعی هموگلبین:
- مردان13-17g/dl
- زنان 11.5-15.5g/dl
سطح طبیعی هماتوکریت:
- مردان 40-55 درصد
- زنان: 36-48 درصد
سطح نرمال پلاکت‌ها:
150000-400000/ml
سطح نرمال گلبول‌های سفید:
5000-10000/ml
نتایج آزمایش CBC چه معنایی دارند؟
نتایج غیرطبیعی تست CBC، بالا یا پایین بودن هر یک از رده‌های خونی می‌تواند علامتی از یک مشکل زمینهای باشد؛ از جمله:
- گلبول‌های قرمز خون، هموگلین و هماتوکریت: نتایج این سه مورد به یکدیگر وابسته است؛ از آن جهت که هر سه مرتبط با گلبول‌های قرمز خون هستند.
درصورتی که سطح این موارد کمتر از حد نرمال باشد، شما مبتلا به آنمی یا کم خونی هستید؛ کم‌خونی می‌تواند با علائمی از قبیل ضعف و خستگی و کاهش تمرکز خودش را نشان دهد. کمبود سطح آهن و برخی ویتامین‌ها، خونریزی و برخی بیماری‌های زمنیه‌ای می‌توانند شرایط را برای ابتلا به آنمی فراهم کنند.
درصورتی که سطح گلبول‌های قرمز خون، هموگلبین یا هماتوکریت بالاتر از حد طبیعی باشد، می‌تواند علامتی از یک بیماری به نام پلی‌سیتمی ورا یا بیماری قلبی، عروقی باشد.
- گلبول‌های سفید خون: تعداد کمتر از حد طبیعی گلبول‌های سفید در خون می‌تواند علامتی از یک بیماری خودایمنی، مشکلات مغز استخوان و یا سرطان باشد. برخی داروهای خاص هم می‌توانند منجر به افت سطح گلبول‌های سفید در خون شوند.
درصورتی که سطح گلبول‌های سفید خون از حد طبیعی بیشتر باشد، ممکن است علامتی از عفونت یا یک وضعیت التهابی در بدن شما باشد. علاوه بر این می‌تواند علامتی از سرطان، بیماری‌های خودایمنی و یا عوارض دارویی باشد.
- پلاکت: بالاتر یا پایین‌تر بودن تعداد پلاکت‌ها از حد طبیعی هم می‌تواند علامتی از یک بیماری زمینهای باشد و هم می‌تواند به دنبال مصرف برخی داروهای خاص ایجاد شود. در این موارد اغلب لازم است تست‌های تکمیلی بیشتری هم برای تشخیص نهایی انجام دهید.
درصورتی که پاسخ تست غیرطبیعی بود و یا هر گونه نگرانی در این باره داشتید، لازم است که با پزشک خود در این باره مشورت کنید.
آزمایش CBC چه عوارضی دارد؟
تست CBC یک فرایند نسبتاً بی‌خطر است که عوارض چندانی ندارد. ممکن است به دنبال نمونه‌گیری کمی احساس سرگیجه یا ضغف کنید. برخی کودکان ممکن است از سوزن ترس داشته باشند؛ در این صورت خوب است پیش از انجام آزمایش با مسئول آزمایشگاه صحبت کنید تا از روش‌هایی استفاده کند که ترس کودک حین نمونه‌گیری کمتر شود.
یک کبودی کوچک یا درد خفیف در اطراف محل تزریق طبیعی است و معمولاً پس از چند روز و به صورت خودبخودی برطرف می‌شود. با این حال اگر پس از مدت طولانی خوب نشد، می‌توانید پزشک خود را در جریان قرار دهید.
تست CBC در کودکان
آزمایش CBC در کودکان به دلایل مختلفی ممکن است درخواست شود؛ برای مثال ممکن است اخیراً اشتهای کودکتان کم شده باشد و یا مشکلاتی اعم از خستگی یا عدم تمرکز داشته باشد؛ در این صورت پزشک ممکن است برای رد کم‌خونی یا عفونت در قدم اول یک آزمایش CBC برای کودکتان درخواست کند.
علاوه بر این پزشک ممکن است این آزمایش را برای غربالگری روتین درخواست کند.
آزمایش CBC و کرونا
درصورتی که علائمی از قبیل گلودرد، آبریزش بینی یا تب داشتید که پزشک احتمال دهد به بیماری کرونا مبتلا شده اید، ممکن است در قدم اول برایتان یک آزمایش CBC درخواست کند. تست CBC می‌تواند به پزشک در یافتن شواهد عفونت کمک کند.
اما فراموش نکنید که آزمایش CBC برای کرونا اختصاصی نبوده و شواهد عفونت ممکن است مربوط به هر بیماری عفونی دیگری به جز کرونا هم باشد؛ بنابراین پزشکان اغلب ترجیح می‌دهند که به منظور تشخیص قطعی بیماری، آزمایش PCR را که تست تخصصی تشخیص کروناست، درخواست کنند.
نکته پایانی
پزشکان اغلب آزمایش CBC را برای ارزیابی وضعیت سلامتی شما درخواست می‌کنند؛ با یک نمونه خون پزشک می‌تواند طیف وسیعی از بیماری‌های مختلف را ارزیابی کند. این تست در بسیاری از موارد می‌تواند بیماری را قبل از شروع علائم تشخیص دهد؛ از این رو درمان می‌تواند هر چه سریع‌تر آغاز شود. تست CBC یک آزمایش اساسی و بسیار رایج در زمینه تشخیص و مدیریت بیماری‌های مختلف است.
