شیوع دیابت نوع 2 در بین جوامع مختلف رو به افزایش است. علی‌رغم این که شیوع این بیماری همچنان در افراد بالای 18 سال بیشتر است، با این حال، تعداد مبتلایان در سنین کودکی و نوجوانی نیز در سال‌های گذشته افزایش قابل ملاحظه‌ای داشته است. در حل حاضر تخمین زده شده است که حدود یک‌سوم از جوانان آمریکا اضافه‌وزن دارند؛ مشکلی که ارتباط تنگاتنگی با احتمال ابتلا به دیابت دارد. از سوی دیگر، دیابت نوع 1 اغلب در سنین جوانی و پایین‌تر بروز می‌یابد.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با راهکارهای پیشگیری از دیابت در کودکان آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- دیابت چیست؟
- آیا کودکان هم به بیماری دیابت مبتلا می‌شوند؟
- بیماری دیابت در کودکان چه علائمی دارد؟
- چه کودکانی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت هستند؟
- چگونه از برروز دیابت در کودکان پیشگیری کنیم؟
دیابت چیست؟
درصورتی که سطح گلوکز یا قند خون از حد طبیعی فراتر رود، گفته می‌شود که فرد مبتلا به دیابت است. انسولین هورمونی است که از غده پانکراس یا لوزالمعده ترشح می‌شود و وظیفه تنظیم قند خون را برعهده دارد. در صورتی که سطح این هورمون کمتر از حد طبیعی باشد یا نتواند به‌درستی در بدن عمل کند، زمینه برای ایجاد بیماری دیابت فراهم می‌شود.
دیابت دو نوع اصلی دارد؛ نوع 1 و نوع 2. دیابت نوع 1 یک بیماری خودایمنی است که در آن سلول‌های ایمنی بدن علیه سلول‌های سازنده انسولین در پانکراس فعال می‌شوند و مانع از ترشح انسولین در خون می‌شوند. شیوع این بیماری در جوانان بیشتر است و درمان دیابت از همان آغاز وابسته به تزریق انسولین است. در دیابت نوع 2 انسولین ترشح می‌شود اما حساسیت سلول‌ها نسبت به آن کمتر می‌شود. از این رو، انسولین نمی‌تواند عملکرد مناسبی از خود ارائه دهد. این نوع دیابت اغلب با درمان دارویی آغاز می‌شود و در ادامه در مواردی نیاز به تزریق انسولین است.
آیا کودکان هم به بیماری دیابت مبتلا می‌شوند؟
پاسخ این است که بله؛ کودکان هم ممکن است به دیابت مبتلا شوند. دیابت نوع 1 در گذشته به دیابت جوانی معروف بود. به این دلیل که بروز آن در سنین جوانی و پایین‌تر شایع‌تر است. از سوی دیگر، شیوع دیابت نوع 2 هم در کودکان رو به افزایش است؛ علی‌رغم این که این بیماری در گذشته اغلب افراد بالغ را درگیر می‌کرد، امروزه با تغییر سبک زندگی (رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی و …) شاهد افزایش شیوع این بیماری در سنین کودکی هستیم. برای پیشگیری از دیابت در کودکان با ما همراه باشید.
بیماری دیابت در کودکان چه علائمی دارد؟
دیابت ممکن است در آغاز هیچ علامتی نداشته باشد یا طی بررسی‌های روتین و به‌صورت اتفاقی تشخیص داده شود. با این حال، دیابت در برخی کودکان ممکن است خودش را با علائم زیر نشان بدهد:
- تشنگی بیش از حد
- کما
- تکرر ادرار
- افزایش گرسنگی
- خستگی بیش از حد
- تاری دید
- تیرگی برخی از مناطق بدن به‌ویژه اطراف گردن یا کشاله ران
- کاهش وزن ناخواسته که در کودکان مبتلا به دیابت نوع 1 شایع‌تر است
- عفونت‌های مکرر
درصورت بروز هر یک از علائم نامبرده لازم است با پزشک کودک خود در این باره مشورت کنید. غربالگری دیابت در کودکانی که بلوغ‌شان آغاز شده، آن‌هایی که چاقی یا اضافه وزن دارند، آن‌هایی که حداقل یک ریسک‌فاکتور برای ابتلا به دیابت را دارند و به‌طور کلی، از سن ده سالگی توصیه می‌شود.
چه کودکانی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت هستند؟
شیوع دیابت در کودکان در سنین 10 تا 19 سال بیشتر است. درصورتی که کودک هر یک از شرایط زیر را داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که در آینده به بیماری دیابت مبتلا شود:
- خواهر، برادر یا فامیل مبتلا به دیابت داشته باشد
- علائم اولیه دیابت از قبیل تیرگی پوست به‌ویژه در ناحیه گردن یا زیربغل را از خود نشان بدهد
- چاقی یا اضاف وزن داشته باشد
- از مادر مبتلا به دیابت بارداری به دنیا آمده باشد
- به برخی بیماری‌های ویروسی مبتلا باشد
- در برخی مناطق جغرافیایی مانند فنلاند و سوئد زندگی کند
چگونه از برروز دیابت در کودکان پیشگیری کنیم؟
در قدم اول فراموش نکنید که پیشگیری قطعی از دیابت به ویژه نوع 1 امکان‌پذیر نیست. با این حال، با رعایت موارد زیر می‌توانید تا حد زیادی احتمال ابتلا به دیابت نوع 2 را در فرزند خود کاهش دهید:
مراقب وزن کودک خود باشید
افرادی که اضافه‌وزن دارند؛ به‌ویژه آن‌هایی که چاقی شکمی دارند، نسبت به سایرین بیشتر در معرض مقاومت به انسولین هستند. کودکان هم از این قاعده مستثنی نیستند؛ مقاومت به انسولین یک ریسک‌فاکتور مهم در ابتلا به دیابت نوع 2 است.
همان‌طور که گفته شد، انسولین هورمونی است که سبب ورود گلوکز یا قند خون به درون سلول‌ها می‌شود . شرایطی نظیر وضعیت ژنتیکی یا رژیم غذایی ناسالم می‌تواند منجر به این شود که سلول‌ها پاسخ مناسبی به هورمون انسولین ندهند و درنتیجه زمینه برای ایجاد مقاومت به انسولین فراهم شود.
مقاومت به انسولین در اغلب موارد علامت خاصی ایجاد نمی‌کند. با این حال، برخی کودکان ممکن است علائمی را از قبیل تیرگی برخی مناطق بدن را تجربه کنند. علاوه بر این، ممکن است شرایط دیگری را هم مرتبط با افزایش قند خون تجربه کنند؛ از قبیل:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالای خون
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS
کودک خود را تشویق کنید که ورزش کند
انجام منظم ورزش کمک می‌کند تا بدن بهتر از انسولین استفاده کند و سلول‌ها مقاومت کمتری به آن داشته باشند. از این رو، می‌تواند شانس ابتلا به دیابت نوع 2 را تا حد زیادی کاهش دهد. از سوی دیگر، انجام منظم ورزش فواید بسیار زیاد دیگری هم دارد؛ از کنترل فشار خون گرفته تا تقویت وضعیت روحی و روانی.
با انجام کارهای زیر می‌توانید کودک خود را برای انجام ورزش تشویق کنید:
- کودک خود را تشویق کنید که روزی 60 دقیقه ورزش کند. او می‌تواند این 60 دقیقه را به بازه‌های 10 الی 15 دقیقه‌ای تقسیم کند و یا همه آن را یک‌جا انجام دهد
- کودک ورزش را با میزان کم آغاز کند و به‌تدریج آن را افزایش دهد
- مثبت‌اندیش باشید- فرزندتان را برای هر پیشرفتی تشویق کنید
- می‌توانید در کلاس‌های مشترک ورزشی والدین و فرزندان شرکت کنید
- سعی کنید ورزش کودک را به فعالیتی خوشایند تبدیل کنید؛ بگذارید کارهای جدید را امتحان کند
- از کودک خود بپرسید که کدام ورزش را بیشتر دوست دارد؛ هر ورزشی مزایای خاص خودش را دارد
- فرزندتان را تشویق کنید که به تیم‌های ورزشی ملحق شود
- وسایل مورد نیاز برای ورزش کودکان را تهیه کنید و در اختیار آن‌ها قرار دهید
- مدت زمان دیدن تلویزیون و کار با گوشی موبایل را به دو ساعت در روز محدود کنید
- ورزش‌های بیرون از منزل مثل دوچرخه‌سواری یا دویدن را امتحان کنید
- با فرزندتان به پیاده‌روی بروید
- کودک‌تان را تشویق کنید در انجام کارهای بیرون و داخل خانه شما را همراهی کند؛ جاروبرقی، باغبانی و …
- کارهای خانه را به مسابقه تبدیل کنید؛ مثل مسابقه دادن برای این که ببینید چه کسی خانه را زودتر تمیز می‌کند
رژیم غذایی دیابت؛ مواد غذایی مناسب بیماران دیابتی
یک رژیم غذایی سالم و متنوع برای کودک خود درنظر بگیرید
یک رژیم غذایی سالم کمک زیادی به حفظ وزن، نشاط و سلامتی کودک شما می‌کند. دریافت مقدار کافی کالری می‌تواند نقش بسزایی در کاهش ریسک ابتلا به دیابت داشته باشد. با رعایت نکات زیر می‌توانید یک رژیم غذایی سالم را برای فرزند خود و سایر اعضای خانواده فراهم کنید:
- آب بیشتری بنوشید و در عوض مصرف نوشیدنی‌های قندی را کم کنید
- میوه‌ها و سبزیجات بیشتری بخورید
- غذاهای موردعلاقه کودک‌تان را با روش‌های سالم‌تری طبخ کنید
- فرزندتان را تشویق کنید که شما را در پخت غذاهای سالم همراهی کند
- غذا را آرام بخورید؛ حداقل 20 دقیقه طول می‌کشد تا کاملاً احساس سیری کنید.
- غذا را به نهایی بر روی میز غذاخوری بخورید؛ نه جلوی تلویزیون یا کامپیوتر
- با یکدیگر برای خرید غذا بروید
- با شکم پر خرید کنید، تا وسوسه نشوید غذاهای ناسالم بخرید
- عادت کنید غذا را خانوادگی با یکدیگر بخورید
- به کودک خود اصرار نکنید که همه غذایش را بخورد
- ظروف سرو را روی میز غذا نگذارید
- غذا را در ظروف کوچک بکشید؛ اجازه دهید اگرکودک‌تان غذای بیشتری خواست، مجدد درخواست کند
- کودک‌تان را با چیز دیگری به جز غذا تشویق کنید
نکته پایانی در مورد پیشگیری از دیابت در کودکان
فراموش نکنید که کودکان و نوجوانان در سن رشد هستند؛ از این رو، درصورتی که اضافه وزن یا چاقی دارند، لازم است هدف این باشد که سرعت افزایش وزن کم شود تا رشد فرزندتان مختل نشود. بدون مشورت با پزشک فرزندتان را بر روی رژیم غذایی کاهش وزن نگذارید.
