انواع هورمون پیامرسان‌های شیمیایی بدن هستند که وظیفه هماهنگی عملکردهای مختلف بدن را برعهده دارند. غده‌ها، بافت‌ها و اندام‌های مختلفی در بدن موجود است که وظیفه تولید و ترشح هورمون‌ها را برعهده دارند. هورمون‌ها پیام‌های مختلف را از طریق جریان خون بین اعضای مختلف جابه‌جا می‌کنند.
در این مقاله قصد داریم شما را با انواع هورمون و وظیفه آن‌ها در بدن آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- هورمون چیست؟
- هورمون‌ها در بدن چه کار می‌کنند؟
- آشنایی با انواع هورمون
- چه بیماری‌هایی به دنبال مشکلات هورمونی ایجاد می‌شوند؟
- چه پزشکانی وظیفه درمان بیماری‌های هورمونی را برعهده دارند؟
هورمون چیست؟
هورمون‌ها مواد شیمیایی هستند که وظیفه هماهنگی عملکردهای مختلف بدن را از طریق جابه‌جایی پیام از راه خون بین اعضای مختلف بدن برعهده دارند. این پیغام‌ها به بدن می‌گویند که چه کاری را در چه زمانی انجام بدهد. حضور هورمون‌ها برای ادامه زندگی و حفظ سلامتی ضروری است. دانشمندان تا کنون بالغ بر ۵۰ هورمون مختلف را در بدن شناسایی کرده‌اند.
انواع هورمون وظیفه تنظیم عملکردهای مختلفی را در بدن برعهده دارند؛ از جمله:
- متابولیسم یا سوخت‌وساز
- رشد و تکامل
- عملکرد جنسی
- تولیدمثل
- چرخه خواب و بیداری
- خلق‌وخو
کوچک‌ترین تغییری در سطح انواع هورمون می‌تواند باعث تاثیر محسوسی در عملکرد سطوح مختلف بدن شود که ممکن است نیاز به مداخله پزشکی داشته باشد.
انواع هورمون در بدن چه کار می‌کنند؟
هورمون‌ها پیامرسان‌های شیمیایی بدن هستند که وظیفه تنظیم صدها فرایند مختلف را در بدن برعهده دارند. هورمون‌ها از طریق گیرنده‌هایی که روی سلول هدف دارند، تنها بر یک ناحیه از بدن اثر می‌گذارند. درحقیقت هورمون مثل یک کلید است و گیرنده روی سلول هدف مثل قفلی است که تنها به یک کلید می‌خورد.
آشنایی با انواع هورمون
غدد درون‌ریز آن دسته از غدد هستند که وظیفه ترشح اکثر هورمون‌های بدن را برعهده دارند. غده ارگانی در بدن است که وظیفه ترشح مواد مختلف اعم از هورمون، اشک یا عرق را برعهده دارد. تفاوت غدد درون‌ریز با دیگر غدد بدن در این است که غدد درون‌ریز هورمون‌ها را به صورت مستقیم در جریان خون آزاد می‌کنند. به مجموعه این غدد درون‌ریز در بدن سیستم اندوکرین می‌گویند که شامل غده‌های زیر است:
- هیپوتالاموس
- غده هیپوفیز
- غده پینه‌آل
- تیروئید
- غدد پاراتیروئید
- غدد فوق‌کلیه یا آدرنال
- پانکراس یا لوزالمعده
- تخمدان‌ها
- بیضه‌ها
اعضای دیگر بدن هم هستند که هورمون ترشح می‌کنند، اما جز غدد درون‌ریز بدن محسوب نمی‌شوند:
- بافت چربی
- کلیه‌ها
- کبد
- دستگاه گوارشی
- جفت
در ادامه شما را با اجزای مختلف دستگاه اندوکرین آشنا می‌کنیم.
هیپوتالاموس
هیموتالاموس بخش کوچکی از مغز است که با غده هیپوفیز مرتبط است. هیپوتالاموس انواع هورمون را ترشح می‌کند که وظیفه آن‌ها تنظیم عملکرد غده هیپوفیز است.
غده هیپوفیز
هیپوفیز یک غده اندازه نخود بوده که در قاعده مغز و پشت پل بینی و دقیقا زیر هیپوتالاموس قرار گرفته است. هیپوفیز از دو بخش تشکیل شده: بخش خلفی و بخش قدامی. هیپوفیز هورمون‌های متعددی را ترشح می‌کند که اغلب وظیفه تنظیم عملکرد سایر هورمون‌ها را برعهده دارند؛
بخش قدامی هورمون‌های زیر را ترشح می‌کند:
- ACTH که ترشح هورمون‌های غده فوق‌کلیه را تحریک می‌کند
- FSH و LH که در تنظیم عملکرد سیستم باروری دخالت دارد
- TSH که ترشح هورمون‌های تیروئیدی را تحریک می‌کند
- پرولاکتین که تولید شیر در زمان شیردهی را تحریک می‌کند
- هورمون رشد که برای رشد طبیعی بدن ضروری است
بخش خلفی هورمون‌های زیر را ترشح می‌کند:
- اکسی‌توسین که در زایمان و ترشح شیر نقش دارد
- ADH که در بازجذب آب نقش دارد
غده پینه‌آل
این غده نیز درون مغز قرار گرفته و هورمون ملاتونین را ترشح می‌کند که در تنظیم چرخه خواب و بیداری نقش دارد.
غده تیروئید
تیروئید یک غده کوچک و پروانه‌ای شکل است که در قسمت جلویی گردن قرار گرفته و وظیفه اصلی آن تنظیم سوخت‌وساز یا متابولیسم بدن است. منظور از متابولیسم فرایندی است که در آن بدن اجزای غذا را به انرژی تبدیل می‌کند.
غده تیروئید هورمون‌های زیر را ترشح می‌کند:
- T4 و T3 که باهمدیگر متابولیسم بدن را تنظیم می‌کنند
- کلسی‌تونین که در تنظیم سطح کلسیم خون نقش دارد
غدد پاراتیروئید
اغلب افراد ۴ غده پاراتیروئید دارند که پشت غده تیروئید قرار گرفته‌اند. وظیفه اصلی غدد پاراتیروئید ترشح هورمون پاراتیروئید (PTH) است که مسئول حفظ تعادل کلسیم در بدن است.
غدد فوق‌کلیوی
غدد فوق‌کلیوی یا غدد آدرنال در بالای کلیه قرار گرفته و انواع هورمون زیر را ترشح می‌کنند:
- کورتیزول هورمونی که در شرایط استرس ترشح می‌شود
- آلدسترون که وظیفه تنظیم سطح سدیم و پتاسیم را در خون برعهده دارد
- آندروژن‌ها که صفات مردانه را می‌سازند
- اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین که در پاسخ به استرس ترشح می‌شوند و به تنظیم متابولیسم، فشار خون و عملکرد دستگاه ایمنی کمک می‌کنند
پانکراس یا لوزالمعده
پانکراس عضوی است که در پشت شکم قرار گرفته و جزئی از دستگاه گوارش و سیستم اندوکرین است. انواع هورمونی که از غده پانکراس ترشح می‌شوند، وظیفه تنظیم سطح قند خون را برعهده دارند. پانکراس هورمون‌های زیر را به درون خون ترشح می‌کند:
- انسولین
- گلوکاگون
تخمدان‌ها
زنان دو تخمدان دارند که در دو طرف رحم قرار گرفته‌اند. تخمدان‌ها علاوه بر تخمک‌گذاری، هورمون‌های زنانه را هم ترشح می‌کنند. این هورمون‌ها در بروز صفات ثانویه جنسی در زنان و نیز تنظیم تخمک‌گذاری دخالت دارند. انواع هورمون ترشح شده از تخمدان شامل موارد زیر است:
- استروژن
- پروژسترون
- تستوسترون
بیضه‌ها
مردان دو بیضه دارند که بیرون از بدن و زیر آلت تناسلی قرار گرفته‌اند. بیضه‌ها بخشی از سیستم باروری مردان بوده و با ترشح هورمون تستوسترون در تولید اسپرم و بروز صفات ثانویه مردانه نقش دارند.
بافت چربی
بافت چربی در سراسر بدن پراکنده است و هورمون لپتین را ترشح می‌کند. این هورمون وظیقه هماهنگی بین میزان دریافت مواد غذایی و مصرف انرژی را برعهده دارد.
کلیه‌ها
کلیه‌ها وظیفه تصفیه خون را برعهده دارند و بخشی از سیستم ادراری هستند. با این حال هورمون اریتروپویتین را هم ترشح می‌کنند. این هورمون برای تولید و ترشح گلبول‌های قرمز خون ضروی است.
چه بیماری‌هایی به دنبال مشکلات انواع هورمون ایجاد می‌شوند؟
بیماری‌های متعددی هستند که به دنبال عدم تعادل هورمونی در بدن ایجاد می‌شوند. در اغلب موارد ترشح کمتر یا بیشتر از حد طبیعی هورمون‌ها می‌تواند باعث ایجاد بیماری شود. این عدم تعادل هورمونی اغلب نیازمند مداخله درمانی است.
برخی از بیماری‌های هورمونی شایع:
- دیابت که مرتبط با ترشح هورمون انسولین است
- بیماری‌های غده تیروئید از جمله پرکاری تیروئید و کم‌کاری تیروئید
- سندروم تخمدان پلی‌کیستیک یا PCOS که باعث پریودهای نامنظم می‌شود
- مشکلات نازایی
- چاقی
چه پزشکانی وظیفه درمان بیماری‌های هورمونی را برعهده دارند؟
پزشکان عمومی می‌توانند بسیاری از بیماری‌های هورمونی را تشخیص دهند و آن‌ها را درمان کنند. با این حال ممکن است درمواردی لازم باشد که به متخصص غدد و متابولیسم مراجعه کنید. متخصص غدد پزشکی است که در زمینه غدد و بیماری‌های مرتبط با آن تخصص مربوطه را دریافت کرده است. متخصص غدد می‌تواند اختلالات هورمونی را شناسایی کرده و درمان مناسب را برای آن آغاز کند.
نکته پایانی درباره انواع هورمون
انواع هورمون بخشی مهم و ضروری در بدن هستند که وظیفه هماهنگی و تنظیم عملکردهای مختلف را در بدن برعهده دارند. ترشح کمتر یا بیشتر از میزان طبیعی هورمون‌ها می‌تواند باعث بیماری شود. درصورت بروز هرگونه علائم غیرطبیعی لازم است با پزشک خود در این باره مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند با درخواست آزمایش‌های اختصاصی درصورت لزوم شما را به بهترین متخصص غدد در کلینیک دیابت و غدد ارجاع دهند.
