گواتر سمی یا گواتر سمی گره‌ای بیماری‌ای است که در اثر بزرگ شدن غده تیروئید به وجود می‌آید. در اثر بروز این بیماری، غده تیروئید دچار افزایش سایز و شکل‌گیری گره‌هایی می‌شود. یک یا چند تا از این گره‌ها (ندول ها) بیش از حد هورمون تیروئید ترشح می‌کنند. در این شرایط، فرد به پرکاری تیروئید و گواتر سمی مبتلا می‌شود. ما در این مقاله از سایت کلینیک آنلاین دیابت و غدد به بررسی دلایل گواتر سمی، راه‌های تشخیص و درمان آن می‌پردازیم.
_________________________________________________________________
برای مطالعه بیشتر: علت درد قفسه سينه سمت راست
_________________________________________________________________
در این مقاله می‌خوانید:
- علت گواتر سمی چیست؟
- علائم گواتر سمی چیست؟
- تشخیص گواتر سمی چگونه انجام می‌شود؟
- درمان گواتر سمی چیست؟
- رژیم غذایی مناسب مبتلایان به گواتر کدام است؟
علت گواتر سمی چیست؟
شروع بروز بیماری گواتر سمی از یک بیماری گواتر زمینه‌ای است. بسیاری از بزرگسالان ممکن است در معرض ابتلا به این بیماری باشند. همچنین عوامل خطرزا همچون جنسیت خانم و سن بالای ۵۵ سال می‌تواند بر میزان احتمالا ابتلا به این بیماری بیفزاید. این اختلال در کودکان نادر بوده و اکثر افرادی که به آن مبتلا می‌شوند، سال‌ها با گواتر گره ای زندگی کرده‌اند. در برخی از این موارد، تنها غده تیروئید اندکی بزرگ شده و بیماری گواتر تشخیص داده نشده است.
گاهی افرادی که مبتلا به گواتر سمی گره ای می‌شوند، در ابتدا با پرکاری تیروئید و ترشح بیش از حد آن مواجه هستند. این مسئله معمولاً پس از دریافت مقادیر بالایی ید از طریق رگ یا دهان اتفاق می‌افتد. ید ممکن است در طول سی‌تی‌اسکن، درمان با داروهای حاوی ید، کاتتریزاسیون قلبی و … وارد بدن شود. همچنین، مهاجرت از کشورهایی که دچار فقر ید هستند به کشورهایی که ید بیشتری در آن‌ها مصرف می‌شود می‌تواند گواتر را تبدیل به گواتر سمی کند.
علائم گواتر سمی چیست؟
در بسیاری از موارد افراد مبتلا به گواتر گره ای علائم خاصی ندارند و مشکل آن‌ها در حین آزمایشات روتینی که برای سایر مشکلات مربوط به سلامتی انجام شده‌اند، تشخیص داده می‌شود. بیماران مبتلا به گواتر سمی گره‌ای ممکن است علائم و نشانه‌های پرکاری تیروئید را تجربه کنند.
در صورتی که گواتر بیش از حد پیشرفت کرده باشد، بیمار دچار علائم خطرناکی مثل سخت نفس کشیدن (به‌خصوص در موقعیت درازکشیده)، گیر کردن قرص یا دارو در گلو و احساس خفگی می‌شود. این علائم معمولاً هنگامی ایجاد می‌شوند که گواتر به سمت قفسه سینه متمایل شده است که به آن گواتر زیرجناغی گفته می‌شود. در موارد حاد، گواتر بدون تصویربرداری به‌سادگی قابل مشاهده و تشخیص است.
از جمله مهم‌ترین علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خستگی
- افزایش تعداد دفع مدفوع
- عدم تحمل گرما
- افزایش اشتها
- افزایش تعریق
- بی‌نظمی پریود در خانم‌ها
- گرفتگی عضلات
- اضطراب
- بی‌قراری
- کاهش وزن
بزرگسالان در سنین بالاتر ممکن است علائم زیر را نیز داشته باشند:
- خستگی و ضعف
- تپش قلب
- احساس فشار و درد در سینه
- تغییر در خلق و حافظه
تشخیص گواتر سمی چگونه انجام می‌شود؟
در صورتی که فردی مشکوک به ابتلا به گواتر سمی گره ای باشد، لازم است آزمایش‌های کاملی در کنار دریافت تاریخچه پزشکی کامل او انجام شوند. تاریخچه پزشکی بیمار شامل میزان سرعت رشد تیروئید، بررسی عوامل خطر مربوط به سرطان تیروئید (سابقه خانوادگی ابتلا به سرطان یا درمان گردن یا سینه با پرتودرمانی)، سابقه خانوادگی ابتلا به گواتر، گرفتگی صدا و علائم مربوط به پرکاری تیروئید است. همچنین، آزمایش‌های تشخیصی فیزیکی مهم شامل بررسی گلو و لمس گواتر از روی پوست، میزان رشد به سمت سینه و بررسی بزرگ شدن رگ‌های گلو است.
تصویربرداری اغلب می‌تواند راه مناسبی برای شناسایی تعداد گره‌های تیروئید و افزایش اندازه آن باشد. همچنین، آزمایش‌های دیگری نظیر اندازه‌گیری میزان هورمون‌های T3 و T4، سونوگرافی تیروئید، اندازه‌گیری هورمون TSH و … نیز برای تشخیص بهتر بیماری انجام می‌شوند. پس از دریافت سوابق بیماری فرد و انجام آزمایشات فیزیکی، لازم است سونوگرافی تیروئید انجام شود تا اندازه تیروئید و مشخصه‌های مربوط به گره‌ها نظیر اندازه، تعداد، انباشت توده‌های کلسیم، توده اکوژن (تیرگی یا روشنی در تصویر سونوگرافی)، شکل و نوع آن (جامد یا کیستی) مشخص شود.
بهترین راه برای اینکه مشخص شود گواتر خوش‌خیم یا بدخیم است، تست بیوپسی FNAB است. در این آزمایش به کمک یک سوزن کوچک، از سلول‌های گره‌ها نمونه‌برداری می‌شود و توسط میکروسکوپ مورد بررسی قرار می‌گیرد.
درمان گواتر سمی
انتخاب درمان مناسب گواتر گره ای بسته به اندازه، سرعت رشد، خطر بروز سرطان، نتایج آزمایشات، علائم و … ممکن است متفاوت باشد. معمولاً اگر گواتر به‌سرعت در حال بزرگ شدن باشد، اگر به‌صورت مداوم در طول زمان رشد کند، اگر احتمال بروز سرطان وجود داشته باشد، اگر علائم خطرناکی ظاهر شده باشد یا اگر ظاهر ناخوشایندی در بیمار ایجاد کرده باشد، باید برداشته شود.
داروهای بتابلاکر می‌توانند علائم ناشی از پرکاری تیروئید را تا زمانی که سطح هورمون‌های تیروئید در بدن تحت کنترل دربیایند، کنترل کنند. برخی داروها می‌توانند نحوه مصرف ید توسط غده تیروئید را تغییر داده یا آن را محدود کنند. این داروها ممکن است برای کنترل پرکاری تیروئید قبل از جراحی، درمان رادیو یدین یا به عنوان یک درمان طولانی مدت استفاده شوند. درمان رادیواکتیو یدین نیز یکی دیگر از درمان‌های رایج است. در طول این درمان، رادیواکتیو یدین از راه دهانوارد بدن می‌شود. سپس، این ماده در بافت بیش‌فعال تیروئید متمرکز شده و منجر به تخریب می‌شود. در موارد نادری، جایگزینی تیروئید پس از این فرایند لازم است.
عمل گواتر سمی یکی دیگر از راه‌های درمان این بیماری است. در مواردی که تیروئید بیش از حد بزرگ است یا منجر به بروز علائمی شده که نفس کشیدن یا بلع را دشوار ساخته است، در سرطان‌های تیروئیدی و همچنین در مواردی که درمان سریع مدنظر است، عمل گواتر انجام می‌شود.
رژیم غذایی مناسب مبتلایان به گواتر کدام است؟
گذشته از این‌ها، رعایت رژیم غذایی مناسب می‌تواند در بهبود علائم این بیماری نقش مهمی را ایفا کند. از جمله مواد غذایی که ید اندکی داشته و می‌توانند انتخاب مناسبی در رژیم غذایی مبتلایان به این بیماری باشند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نمک بدون ید
- چای یا قهوه (بدون شیر یا کریمرهای بر پایه شیر)
- سفیده تخم مرغ
- میوه تازه
- آجیل خام و کره‌های گرفته شده از آجیل (بدون نمک)
- نان خانگی یا نان‌های پخته‌شده بدون نمک، لبنیات و تخم مرغ
- پاپ کورن بدون نمک
- سیب زمینی
- عسل
همچنین دریافت مواد معدنی و ویتامین‌هایی مثل آهن، زینک، سلنیم، کلسیم و ویتامین D نیز در متعادل ساختن میزان ترشح هورمون‌های تیروئیدی نقش مهمی دارد.
سخن پایانی در مورد بیماری گواتر سمی
در این مقاله به بررسی بیماری گواتر سمی پرداختیم و سوال رایج «گواتر سمی یعنی چه» پاسخ دادیم. گواتر به طور کلی بیماری‌ای است که در اثر افزایش اندازه غده تیروئید انسان رخ می‌دهد. این بیماری ممکن است سال‌ها تشخیص داده نشود و طی آزمایشات روتین یا در اثر افزایش رشد پیشرفت آن، تشخیص داده شود. گواتر خود به دو نوع گواتر گره ای و ساده تقسیم می‌شود. از سوی دیگر، گواتر گره‌ای نیز به دو نوع سمی و غیرسمی تقسیم می‌شود. در گواتر گره‌ای سمی، افزایش اندازه همراه با ایجاد گره‌های متعدد در تیروئيد است.
پر کاری تیروئید دارم به همین علت تصور می‌کنم که حدودا از چهل سالگی موهایم شروع به کم پشت شدن و ریزش کرد