ممکن است شنیده باشید که فردی در اثر آمبولی ریوی ناگهان دچار تنگی نفس شده یا فوت کرده باشد. این بیماری به‌ویژه با شیوع کرونا و عوارض ناشی از آن بیش از پیش بر سر زبان‌ها افتاده است. در متن پیش رو قصد داریم شما را با بیماری آمبولی ریه، عوارض، تشخیص و درمان آن آشنا کنیم. آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- لخته خون در ریه یا آمبولی چیست؟
- چه کسانی بیشتر در معرض آمبولی ریه هستند؟
- آیا آمبولی ریه خطرناک است؟
- آمبولی ریوی چه علائمی دارد؟
- لخته خون در ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- آمبولی ریه چگونه درمان می‌شود؟
لخته خون در ریه یا آمبولی چیست؟
آمبولی ریوی عموماً زمانی رخ می‌دهد که یک لخته خون از نقاط دیگر بدن (عموماً دست‌ها یا پاها) حرکت کند و در عروق خونی ریه گیر کند. این انسداد در عروق ریوی باعث افزایش فشار خون ریوی و کاهش اکسیژن ورودی به ریه‌ها می‌شود. درصورتی که لخته وارد ورید شود و در همان جا متوقف شود، به آن ترومبوز گفته می‌شود. اما اگر لخته خون از دیواره رگ جدا شود و به‌سمت سایر نواحی بدن حرکت کند، به آن آمبولی گفته می‌شود.
درصورتی که آمبولی ریه به‌سرعت درمان نشود، می‌تواند منجر به مشکلات جدی قلبی، تنفسی یا حتی مرگ شود.
چه کسانی بیشتر در معرض آمبولی ریه هستند؟
برخی افراد هستند که بیش از سایرین در معرض تشکیل لخته خون هستند؛ از جمله:
- افرادی که برای مدت طولانی بی‌حرکت بوده‌اند یا متعاقب جراحی استراحت مطلق بوده‌اند
- کسانی که سابقه خانوادگی لخته خون از جمله ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) یا آمبولی ریه دارند
- افرادی که سابقه سرطان یا شیمی‌درمانی دارند
- نشستن برای مدت زمان طولانی
افرادی که این موارد را دارند، بیش از سایرین در معرض آمبولی ریه هستند:
- بی‌حرکتی طولانی‌مدت به دنبال مسافرت با وسایل نقلیه اعم از قطار یا هواپیما
- سابقه نارسایی قلبی یا سکته مغزی
- چاقی یا اضافه وزن
- سابقه اخیر جراحت یا آسیب وارد به وریدها ( احتمالاً به‌دنبال جراحی، واریس یا شکستگی)
- بارداری یا زایمان در 6 هفته اخیر
- مصرف قرص‌های پیشگیری از بارداری یا درمان جایگزینی هورمون (HRT)
- جاگذاری کتتر ورید مرکزی از طریق بازو یا پا
آیا آمبولی ریه خطرناک است؟
آمبولی ریه ممکن است خودبه‌خود حل بشود. آمبولی ریوی در صورت تشخیص و درمان به‌موقع به‌ندرت کشنده است. با این حال، درصورتی که درمان نشود، می‌تواند باعث عوارضی جدی و حتی مرگ شود. آمبولی ریوی می‌تواند باعث ایجاد عوارض زیر شود:
- مشکلات قلبی، عروقی
- مشکلات تهدیدکننده حیات براساس اندازه لخته
آمبولی ریوی چه علائمی دارد؟
علائم آمبولی ریوی براساس اندازه لخته متفاوت است. علی‌رغم این که اغلب مبتلایان به آمبولی ریه علامتدار می‌شوند؛ با این حال، برخی دیگر هیچ علامتی از خود نشان نمی‌دهند. اولین علامت اغلب تنگی نفس ناگهانی و درد قفسه سینه‌ای است که با گذشت زمان بدتر می‌شود. علاوه بر این، ممکن است این افراد سرفه خونی داشته باشند. در صورت بروز این علائم لازم است که بیمار را فوراً به اورژانس برسانید. آمبولی ریوی گرچه می‌تواند کشنده باشد؛ اما بهسادگی قابل درمان است. بنابراین، درمان به‌موقع می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
علائم احتمالی آمبولی ریه شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس ناگهانی – چه در حالت استراحت و چه در حال فعالیت
- درد تیز ناگهانی در قفسه سینه، بازو، شانه، گردن یا فک (این علائم ممکن است شبیه علائم یک حمله قلبی باشند)
- سرفه با یا بدون خون
- رنگ‌پریدگی یا آبی شدن پوست
- افزایش ضربان قلب
- تعریق
- سرگیجه در برخی موارد
لخته خون در ریه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آمبولی ریوی معمولاً به‌سختی تشخیص داده می‌شود. به‌خصوص در افرادی که دچار بیماری‌های زمینه‌ای قلبی و ریوی هستند تشخیص سخت‌تر می‌شود. آمبولی ریه اغلب با کمک یک یا مجموعه‌ای از موارد زیر تشخیص داده می‌شود:
سی تی ریه
این تست تصویری از قلب و ریه را به پزشک نشان می‌دهد. اگرچه تصویربرداری همیشه نمی‌تواند آمبولی ریوی را نشان دهد و ممکن است گاهی در ظاهر، نرمال به نظر برسد؛ اما می‌تواند شرایطی را که پزشک مشکوک به وجود بیماری شود، نشان دهد.
آزمایش خون (D-dimer)
میزان بالای D-dimer می‌تواند نشان‌دهنده افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی باشد. با این حال، عوامل مختلف دیگری نیز وجود دارند که منجر به بالا رفتن این فاکتور می‌شوند. همچنین، آزمایش خون برای اندازه‌گیری میزان اکسیژن و کربن دی اکسید خون نیز تجویز می‌شود. چرا که لخته در رگ‌های ریه‌ها می‌تواند میزان اکسیژن خون را کم کند.
آنژیوگرافی ریوی
آنژیوگرافی ریوی می‌تواند تصاویر سه‌بعدی را ایجاد کند که در آن‌ها موارد غیرطبیعی نظیر آمبولی ریوی در شریان‌های ریه مشخص شود. در برخی موارد، ماده حاجب در طول تصویربرداری تزریق می‌شود تا شریان‌ها واضح دیده شوند.
آنژیوگرام ریوی
این آزمایش تصویر واضحی را از جریان خون در شریان‌های ریوی نشان می‌دهد. این تست دقیق‌ترین راه برای تشخیص آمبولی ریه است؛ اما از آنجا که نیاز به مهارت بالایی برای اجرا دارد و خطراتی نیز به دنبال دارد، معمولاً زمانی انجام می‌شود که سایر تست‌ها در تشخیص، موثر واقع نشده باشند.
MRI پاها یا ریه
ام آر آی یا MRI یک روش تصویربرداری است که در آن از یک ابزار مغناطیسی و امواج رادیویی ایجادشده برای تشکیل تصویری دقیق و با جزئيات از ارگان‌ها و بافت‌های بدن استفاده می‌شود. MRI معمولاً در خانم‌های باردار و افرادی که کلیه‌هایشان ممکن است در اثر استفاده از ماده حاجب در سایر تست‌ها آسیب ببیند، تجویز می‌شود.
علاوه بر این، سونوی عروق عمقی پا هم برای تشخیص آمبولی استفاده می‌شود.
آمبولی ریه چگونه درمان می‌شود؟
برای درمان آمبولی ریه لازم است که حتماً در بیمارستان بستری شوید و تحت نظر باشید. طول درمان بستگی زیادی به شدت بیماری و اندازه لخته دارد. براساس شرایط شما گزینه‌های مختلف درمانی دردسترس است؛ از جمله داروهای ضدانعقاد، داروهای ترومبولیتیک و درمواردی جراحی.
داروهای ضدانعقاد
در اغلب موارد برای درمان آمبولی ریه از داروهای ضدانعقاد که به نام رقیق‌کننده‌های خون شناخته می‌شوند، استفاده می‌شود. این داروها احتمال ایجاد لخته خون را در آینده کم می‌کنند. از جمله داروهای ضدانعقاد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- وارفارین: این دارو به‌صورت قرص خوراکی تجویز می‌شود.
- هپارین: این دارو تزریقی است و اغلب در بیمارستان به‌صورت وریدی یا زیرجلدی تجویز می‌شود.
- هپارین با وزن مولکولی کم: این دارو به‌صورت زیرجلدی و یک یا دو بار در خانه تجویز می‌شود.
لازم است درباره مصرف صحیح این داروها و دستورالعمل‌های مربوط به آن با پزشک خود مشورت کنید. نوع دارو، مدت زمان مصرف آن و پیگیری‌های بعدی همگی به تشخیص پزشک شما بستگی دارد.
حین مصرف داروهای ضدانعقاد لازم است که به‌صورت منظم آزمایش خون بدهید تا عملکرد انعقادی خون شما بررسی شود.
داروهای ترومبولیتیک (حل‌کننده لخته)
در حالی که اغلب لخته‌ها خودبه‌خود از بین می‌روند؛ اما گاهی داروهای ترومبولیتیک که از طریق رگ به بدن وارد می‌شوند، می‌توانند به روند حل کردن لخته‌ها سرعت ببخشند. از آنجا که این داروها می‌توانند منجر به خونریزی شدید و ناگهانی شوند، معمولاً تنها در موارد اورژانسی که جان بیمار در خطر است، تجویز می‌شوند.
جراحی
از جمله جراحی‌ها و سایر اقدامات درمانی که برای آمبولی ریه تجویز می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
جراحی برداشتن لخته
در صورتی که لخته خیلی بزرگ باشد و در ریه باعث به خطر افتادن زندگی فرد شود، پزشک عمل برداشتن لخته را از طریق رگ‌ها تجویز می‌کند.
فیلترگذاری عروق
یکی دیگر از راه‌های درمان لخته، فیلترگذاری داخل شریان اصلی است که از پا به‌سمت راست قلب وارد می‌شود. این فیلتر می‌تواند از عبور لخته به‌سمت ریه‌ها پیشگیری کند. این فرایند معمولاً برای افرادی تجویز می‌شود که قادر به مصرف داروهای ضدلخته نیستند یا علی‌رغم مصرف دارو، لخته‌هایشان بازگشته است. برخی فیلترها پس از اینکه دیگر نیازی به آن‌ها نباشد، برداشته می‌شوند.
