عوامل مختلفی هستند که بر ابتلا به دیابت یا مرض قند خون اثر می‌گذارند؛ یکی از این عوامل تاثیر ژنتیک بر دیابت است. به همین علت اگر کسی در خانواده نزدیک به دیابت مبتلا باشد، بیشتر احتمال دارد که شما هم روزی به این بیماری دچار شوید.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با بیماری دیابت و تاثیر ژنتیک بر دیابت آشنا کنیم.
دیابت چیست؟
در بیماری دیابت یا قند خون، سطح قند یا همان گلوکز خون از حد طبیعی فراتر می‌رود. این افزایش غیرطبیعی قند خون درنهایت می‌تواند منجر به عوارض مختلفی از قبیل آسیب کلیه، چشم و دستگاه عصبی شود. دیابت دو نوع اصلی دارد؛ نوع یک و نوع دو.
دیابت نوع یک بیشتر در سنین جوانی آغاز می‌شود و برای درمان آن از همان ابتدا لازم است که انسولین تزریق شود. انسولین هورمونی است که در تنظیم سطح قند خون نقش دارد و ترشح آن در دیابت نوع یک مختل می‌شود.
این در حالی است که دیابت نوع دو اغلب در سنین بزرگسالی آغاز می‌شود. سطح انسولین در دیابت نوع دو عموما طبیعی و حتی بیشتر از حد نرمال است؛ اما ورود آن به سلول‌ها دچار مشکل شده است. درمان این نوع دیابت عموما با داروی خوراکی آغاز می‌شود و در ادامه ممکن است لازم باشد که انسولین هم تزریق شود. اما تاثیر ژنتیک بر دیابت چگونه است؟
تاثیر ژنتیک بر دیابت نوع ۱
اگر دیابت نوع یک دارید، ممکن است برایتان این سوال پیش بیاید که ممکن است فرزندتان هم روزی به این بیماری دچار شود یا خیر یا اگر والدنتان دیابت دارند، ممکن است نگران باشید که آیا خودتان هم در آینده به دیابت نوع ۱ دچار می‌شوید؟ علیرغم اینکه عوامل ژنتیکی نقش مهمی را در ابتلا به دیابت نوع ۱ ایفا می‌کنند، اما این همه ماجرا نیست. مشابه اغلب بیماری‌های دیگر عوامل مختلفی دست به دست هم می‌دهند تا یک نفر به دیابت نوع ۱ مبتلا شود و فقط تکیه بر تاثیر ژنتیک بر دیابت کافی نیست.
فراموش نکنید که تغییر یک ژن به تنهایی منجر به دیابت نوع ۱ نمی‌شود. در حقیقت مجموعه‌ای از ژن‌ها هستند که با تاثیر بر دستگاه ایمنی بدن می‌توانند زمینه‌ساز ابتلای یک نفر به دیابت نوع ۱ شوند. برخی افراد و گروه‌ها ممکن است ژن‌های مشابه هم داشته باشند. به همین علت است که شیوع بیماری در برخی نژادها بیشتر است.
با این حال فراموش نکنید که حتی اگر ژن‌هایی را که با احتمال ابتلا به دیابت نوع ۱ همراهی دارند، داشته باشید، به معنای ابتلای قطعی شما به دیابت نوع ۱ نیست. برخی ممکن است به بیماری دچار شوند و برخی دیگر خیر؛ اینجاست که نقش عوامل محیطی در ابتلا به یک بیماری پررنگ می‌شود.
تاثیر ژنتیک بر دیابت نوع ۲
مجموعه‌ای از عوامل مختلف بر ابتلا به دیابت نوع ۲ اثر می‌گذارند. در کنار تاثیر ژنتیک بر دیابت، عوامل محیطی نظیر رژیم غذایی ناسالم و کم‌تحرکی نیز می‌توانند بر احتمال ابتلا به دیابت اثر بگذارند.
اگر یکی از اعضای درجه یک خانواده‌تان دیابت داشته باشد، بیشتر احتمال دارد که شما هم در آینده به دیابت دچار شوید. جهش‌های ژنی مختلفی تاکنون شناسایی شده‌اند که با افزایش احتمال به دیابت نوع ۲ همراهی دارند.
با این حال داشتن هر یک از این جهش‌های ژنی لزوما به معنای تاثیر ژنتیک بر دیابت نوع ۲ نیست و اینکه شما هم در آینده به دیابت نوع ۲ مبتلا خواهید شد. جدا کردن نقش عوامل ژنتیکی از عوامل محیطی دشوار است و هر دوی این‌ها در کنار هم در احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ دخالت دارند.
احتمال ابتلای شما به دیابت نوع ۲ به عوامل مختلفی بستگی دارد. برخی از این عوامل از قبیل ژنتیک قابل تغییر نیست اما عوامل محیطی مثل رژیم غذایی و تحرک قابل تغییر هستند. با بهبود این عوامل و اصلاح سبک زندگی می‌توانید احتمال ابتلایتان به دیابت نوع ۲ را کم کنید.
در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر بیشتر احتمال دارد که در آینده به دیابت نوع ۲ دچار شوید:
- ابتلا به پیش‌دیابت یا پره‌دیابت (وضعیتی که در آن قند خون از حد طبیعی بالاتر است؛ اما آنقدری بالا نیست که به آن دیابت گفته شود.)
- داشتن ژن‌های متعددی که در افزایش احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ دخالت دارند
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع ۲
- سابقه ابتلا به فشار خون بالا
- ابتلا به چاقی یا اضافه وزن
- سن بالای ۴۵ سال
- فعالیت کمتر از سه بار در یک هفته
- سابقه ابتلا به دیابت بارداری (افزایش غیرطبیعی قند خون در دوره بارداری)
- سابقه تولد فرزندی با وزن بیشتر از ۹ پوند
- سطح پایین HDL یا کلسترول خوب خون
- سطح بالای تری‌گلیسرید خون
- جنس مذکر
- سابقه ابتلا به افسردگی
- سابقه ابتلا به بیماری قلبی یا سکته مغزی
- سابقه سندروم تخمدان پلی‌کیستیک
چطور از ابتلا به دیابت نوع ۲ پیشگیری کنیم؟
نقش همزمان ژنتیک و عوامل محیطی تشخیص علت دقیق دیابت نوع ۲ را مشکل می‌کند. با این حال این به این معنا نیست که شما نمی‌توانید احتمال ابتلا به بیماری را کم کنید. برای مثال انجام ورزش و کاهش وزن می‌تواند احتمال ابتلا به دیابت را تا حد زیادی کم کند.
با انجام کارهای زیر احتمال ابتلا به دیابت را کم کنید:
ورزش کنید
ورزش را به بخشی از برنامه روزانه‌تان تبدیل کنید. می‌توانید این کار را با انجام پیاده‌روی روزانه آغاز کنید. سعی کنید کم کم انجام ورزش را به روزی ۳۰ دقیقه در روز برسانید. پیش از آغاز ورزش و فعالیت فیزیکی با پزشک خود در این باره مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند یک برنامه اصولی متناسب با قابلیت‌های شما تنظیم کنند.
یک رژیم غذایی متعادل را در پیش بگیرید
غذاهای خانگی مغذی تهیه کنید. خوب است یک برنامه غذایی هفتگی تهیه کنید و با انجام آشپزی روزانه، مصرف غذاهای آماده را به حداقل برسانید.
میان‌وعده‌های مغذی مصرف کنید
میوه‌ها و سبزیجات سالم و تازه را به میان‌وعده‌های خود اضافه کنید. با این کار علاوه بر کمک به کاهش وزن، خطر ابتلا به دیابت را هم کم می‌کنید.
نکته پایانی درباره تاثیر ژنتیک بر دیابت
عوامل مختلفی هستند که بر احتمال ابتلا به دیابت تاثیر می‌گذارند؛ یکی از این عوامل ژنتیک است. اگرچه عوامل ژنتیکی قابل تغییر نیستند، اما رژیم غذایی سالم، انجام منظم ورزش و حفظ وزن در محدوده طبیعی از مواردی هستند که می‌توانید با انحام آن‌ها خطر ابتلا به دیابت را کم کنید.
درصورتی که نگران تاثیر ژنتیک بر دیابت و ابتلای خودتان یا اطرافیانتان به دیابت هستید، پیشنهاد ما به شما این است که به بهترین متخصص غدد مراجعه کنید.
