درصورت ابتلا به دیابت ملیتوس، بدن نمی‌تواند به درستی سطح گلوکز خون را تنظیم کند. با این که دیابت انواع مختلفی دارد، اما همه آن‌ها در یک ویژگی یعنی بالاتر رفتن قند خون از حد طبیعی مشترک هستند. داروهای کاهنده قند خون و انسولین از جمله درمان‌های دردستری برای دیابت ملیتوس هستند. رعایت رژیم غذایی و اصلاح سبک زندگی هم در درمان دیابت موثر هستند.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با دیابت ملیتوس، علائم و درمان آن آَشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- دیابت ملیتوس چیست؟
- انواع مختلف دیابت ملیتوس
- بیماری دیابت ملیتوس چه علائمی دارد؟
- چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت ملیتوس هستند؟
- دیابت ملیتوس در کودکان
- بیماری ملیتوس چه عوارضی دارد؟
- دیابت ملیتوس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- بیماری دیابت ملیتوس چگونه کنترل می‌شود؟
- دیابت ملیتوس چگونه درمان می‌شود؟
- چگونه از ابتلا به دیابت ملیتوس پیشگیری کنیم؟
دیابت ملیتوس چیست؟
دیابت ملیتوس، دیابت شیرین یا بطور خلاصه بیماری دیابت، زمانی رخ می‌دهد که سلول‌های بدن نتوانند گلوکز را دریافت کرده و از آن برای تولید انرژی در سلول‌ها استفاده کنند. این مسئله در نهایت منجر به این می‌شود که سطح قند خون در بدن بالا برود.
دیابت کنترل‌نشده درنهایت می‌تواند عوارض مختلفی برای بدن ایجاد کند؛ بالا رفتن سطح قند خون می‌تواند باعث آسیب گسترده به ارگان‌های مختلف بدن از جمله کلیه، قلب، چشم و اعصاب بدن شود.
انواع مختلف دیابت ملیتوس
انسولین هورمونی است که وظیفه انتقال قند خون به درون سلول‌ها برای ذخیره یا استفاده از انرژی را برعهده دارد. در صورت ابتلا به بیماری دیابت، هورمون انسولین به میزان کافی تولید نشده و یا بدن نمی‌تواند به نحو موثری از آن استفاده کند.
انواع مختلف بیماری دیابت شامل موارد زیر است:
- دیابت نوع 1: نوعی بیماری خودایمنی است. در این بیماری سیستم ایمنی بدن به غده پانکراس و سلول‌های تولیدکننده هورمون انسولین حمله می‌کند. علت دقیق حمله سیستم ایمنی مشخص نیست. حدود 10 درصد از بیماران دیابتی، به این نوع دیابت مبتلا هستند.
- دیابت نوع 2: این نوع دیابت زمانی رخ می‌دهد که بدن نسبت به انسولین ترشح‌شده از بدن مقاومت نشان داده و سطح قند خون متعاقب آن بالا برود.
- پرهدیابتیاپیشدیابت: این حالت زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون بالاتر از حد طبیعی باشد اما نه آنقدر بالا که به آن بیماری دیابت اطلاق شود.
- دیابت بارداری: این نوع دیابت در طول بارداری رخ می‌دهد. هورمون‌های مسدودکننده انسولین که توسط جفت ترشح می‌شوند، زمینه را برای ابتلا به این نوع دیابت فراهم می‌کنند.
بیماری دیابت ملیتوس چه علائمی دارد؟
علائم بیماری دیابت بستگی به این دارد که سطح قند خونتان چقدر از حد طبیعی فراتر رفته باشد. برخی افراد به ویژه افراد پیش دیابتی و مبتلایان به دیابت نوع 2 ممکن است تا مدت‌ها هیچ علامتی از خود بروز ندهند؛ این درحالی است که علائم در مبتلایان به دیابت نوع 1 ممکن است به سرعت پیشرفت کنند.
از جمله علائم دیابت ملیتوس در دیابت نوع 1 و نوع 2 می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش احساس تشنگی
- تکرر ادرار
- افزایش گرسنگی
- کاهش وزن ناخواسته
- کتون در ادرار
- خستگی
- تحریک‌پذیری
- تاری دید
- کاهش سرعت ترمیم زخم
- عفونت‌های مکرر
دیابت نوع 1 در هر سنی ممکن است بروز یابد اما شروع علائم در سنین نوجوانی شایع‌تر است. دیابت نوع 2 اغلب در سنین بالاتر از 40 سال بروز می‌یابد.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت ملیتوس هستند؟
ریسک‌فاکتورهای ابتلا به دیابت به نوع آن بستگی دارد.
عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 1
با وجود این که علت قطعی ابتلا به دیابت نوع 1 مشخص نیست، با این حال موارد زیر می‌توانند احتمال ابتلا به آن را بالا ببرند:
- سابقه خانوادگی: درصورتی که یکی از والدین یا خواهر، برادرهای شما مبتلا به دیابت نوع 1 باشد، احتمال ابتلای شما هم به این بیماری افزایش می‌یابد.
- عوامل محیطی: مواردی نظیر تماس با یک عامل ویروسی خاص می‌تواند در ابتلای شما به دیابت نوع 1 موثر باشد.
- وجود اتوآنتی بادی‌ها: اتوآنتی‌بادی‌ها، آنتی‌بادی‌هایی هستند که به سلول‌های خودی آسیب می‌رسانند. درصورتی که این آنتی‌بادی‌ها را داشته باشید، احتمال ابتلای شما به دیابت نوع 1 افزایش می‌یابد.
- منطقه جغرافیایی: برخی مناطق خاص مثل فنلاند بیشتر در معرض ابتلا به این نوع دیابت هستند.
عوامل خطر ابتلا به دیابت نوع 2
علت قطعی ابتلا به دیابت نوع 2 مشخص نیست؛ با این حال موارد زیر احتمال ابتلا به این نوع بیماری را افزایش می‌دهند:
- چاقی یا اضافه وزن
- عدم تحرک
- سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت نوع 2
- افزایش سن
- سابقه دیابت بارداری
- سابقه ابتلا به سندروم تخمدان پلی‌کیستیک(PCOS)
- فشار خون بالا
- کلسترول یا تری‌گلیسیرید بالا
دیابت ملیتوس در کودکان
کودکان هم ممکن است به بیماری دیابت ملیتوس یا دیابت شیرین مبتلا شوند. دیابت نوع 1 اغلب در سنین کودکی و نوجوانی بروز می‌یابد. بروز دیابت نوع 1 ممکن است پر سروصدا و به دنبال کتواسیدوز دیابتی باشد.
دیابت نوع 2 با این که اغلب در بزرگسالی آغاز می‌شود، اما به دنبال تغییر سبک زندگی، چاقی و اضافه وزن، رژیم غذایی ناسالم و کم‌تحرکی بروز آن در کودکان و نوجوانان هم دیده شده است.
بیماری ملیتوس چه عوارضی دارد؟
درصورتی که دیابت درمان نشود و قند خون برای مدت طولانی بالا بماند، عوارض مختلفی برای ارگان‌ها و بافت‌های مختلف بدن می‌تواند ایجاد شود. برخی از این عوارض می‌توانند در درازمدت تهدیدکننده‌ی حیات باشند.
از جمله عوارض دیابت ملیتوس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عوارض قلبی، عروقی مثل بیماری عروق کرونری قلب، حمله قلبی، درد قفسه سینه، فشار خون بالا و کلسترول بالای خون
- آسیب اعصاب یا نوروپاتی که می‌تواند منجر به گزگز و بی‌حسی انگشتان شود.
- عفونت پوستی
- آسیب کلیوی که می‌تواند منجر به نارسایی کلیوی و نیاز به پیوند کلیه و یا دیالیز شود
- اختلال نعوظ
- آسیب پا
- کاهش شنوایی
- افسردگی
- زوال عقل
- مشکلات دهان و دندان
دیابت ملیتوس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
راه قطعی تشخیص دیابت با انجام آزمایش خون است. سه نوع تست خونی وجود دارد که به تشخیص قطعی دیابت کمک می‌کنند:
- قندخونناشتایا FBS: این تست لازم است صبح و به دنبال 8 ساعت ناشتایی انجام شود. FBS 126 و بالاتر به عنوان دیابت ملیتوس شناخته می‌شود.
- قندخونتصادفی: این تست می‌تواند در هر زمانی از روز و بدون نیاز به ناشتایی انجام شود. قند خون 200 و بالاتر به عنوان دیابت ملیتوس شناخته می‌شود.
- آزمایش A1C: این آزمایش میانگینی از قند خون 2 یا 3 ماه اخیر به دست می‌دهد. در این آزمایش مقدار قند خون متصل به هموگلبین( پروتئینی که در گلبول‌های قرمز وظیفه حمل اکسیژن را برعهده دارد.) اندازه‌گیری می‌شود. عدد هموگلبین A1C ، 6.5و بالاتر به عنوان دیابت ملیتوس شناخته می‌شود.
بیماری دیابت ملیتوس چگونه کنترل می‌شود؟
دیابت ملیتوس همه بدن را درگیر می‌کند؛ بهترین راه برای کنترل بیماری این است که قند خون را به دقت زیرنظر داشته باشید.
- با اصلاح سبک زندگی و مصرف داروهای کنترل قند خون سعی کنید قند خون را تا حد امکان در محدوده طبیعی حفظ کنید.
- سطح کلسترول و تری‌گلیسیرید خون را در محدوده طبیعی حفظ کنید.
- فشار خونتان را کنترل کنید. فشار خون نباید از عدد 140/90 بالاتر برود.
انجام موارد زیر تا حد زیادی به کنترل بیماری دیابت ملیتوس کمک می‌کند:
- رعایت رژیم غذایی سالم
- انجام منظم ورزش
- کاهش وزن
- مصرف داروهای خوراکی و یا انسولین طبق دستور پزشک
- ملاقات منظم پزشک معالج
- چک قند و فشار خون در منزل
- ترک سیگار و الکل
دیابت ملیتوس چگونه درمان نمی‌شود؟
درمان دیابت به نوع آن بستگی دارد:
- دیابتنوع 1: در صورت ابتلا به این نوع دیابت، لازم است از انسولین تزریقی استفاده کنید. درصورت مصرف انسولین لازم است در فواصل منظم و طبق دستور پزشک قند خونتان را چک کنید.
- دیابتنوع 2: درمان این نوع دیابت اغلب با داروی خوراکی آغاز می‌شود. در ادامه ممکن است نیاز به تزریق انسولین هم باشد. اصلاح سبک زندگی، رعایت رژیم غذایی و انجام ورزش هم در مدیریت این نوع دیابت ضروری هستند.
- دیابتبارداری: درصورتی که قند خونتان خیلی بالا نباشد، پزشک در قدم اول سعی می‌کند با استفاده از رژیم غذایی و ورزش قند خونتان را اصلاح کند. در غیر این صورت ممکن است لازم باشد از انسولین و یا داروی خوراکی استفاده کنید.
- پرهدیابت: درصورت ابتلا به پره دیابت، هدف این است که از پیشرفت و تبدیل آن به دیابت پیشگیری کنید. رعایت رژیم غذایی، انجام ورزش و کاهش وزن در رسیدن به این مهم کمک‌کننده هستند.
چگونه از ابتلا به دیابت ملیتوس پیشگیری کنیم؟
دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست؛ با این حال مواردی که در پیشگیری از دیابت نوع 2، دیابت بارداری و پره دیابت موثر هتستند، مشترک‌اند:
- غذای سالم بخورید: سعی کنید بر روی رژیمی تمرکز کنید که چربی و کالری محدودی داشته باشد و درعوض از فیبر بالا برخوردار باشد. میوه‌ها و سبزیجات را به روتین غذایی خود تبدیل کنید.
- فعالیت فیزیکی انجام دهید: سعی کنید بیشتر روزهای هفته حداقل 30 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهید. در غیر این صورت سعی کنید یک بار در هفته به مدت 150 دقیقه ورزش هوازی با شدت متوسط انجام دهید.
- وزنتان را کم کنید: درصورت ابتلا به چاقی یا اضافه وزن، کم کردن حتی 7 درصد از وزن بدنتان می‌تواند تا حد زیادی در پیشگیری از ابتلا به دیابت موثر باشد. در صورت بارداری اقدام به کاهش وزن نکنید.
نکته پایانی
دیابت نوع 1 به دلایلی رخ می‌دهد که قابل پیشگیری نیستند؛ با این حال دیابت نوع 2 با رژیم غذایی مناسب، انجام ورزش و کاهش وزن تا حد زیادی قابل پیشگیری است.
درصورتی که نگران ابتلا به دیابت ملیتوس هستید، لازم است با پزشک خود در این باره مشورت کنید. پزشک با انجام آزمایش خون می‌تواند دیابت را تشخیص دهد.
