امروزه به دلیل پیشرفت علم و بهبود وضعیت پزشکی، بسیاری از مشکلات سلامتی به موقع تشخیص داده شده و از پیشرفت آن ها جلوگیری می شود. نارسایی تخمدان زودرس (POF) یکی از مشکلات در بین خانم ها است که اگر دیر تشخیص داده شود ممکن است باعث بروز برخی عوارض در بلند مدت شود.
بیماری نارسایی تخمدان به وضعیتی گفته می شود که تخمدان ها دیگر قادر به تولید تخمک و هورمون های استروژن و پروژسترون نیستند. این وضعیت می تواند در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً در زنانی که به یائسگی نزدیک می شوند، شایع تر است. در برخی موارد، این بیماری ممکن است باعث نازایی فرد شود.
_______________________________________________________________________
بیشتر بخوانید: زگیل تناسلی زنان
_______________________________________________________________________
علائم نارسایی تخمدان
نشانه های نارسایی تخمدان عبارتند از:
- قطع قاعدگی
- گر گرفتگی
- تعریق شبانه
- خشکی واژن
- تغییرات خلقی
- کاهش میل جنسی
- کاهش تراکم استخوان
- افزایش مو های زائد در بدن
عوارض نارسایی تخمدان
بروز این مشکل در خانم ها ممکن است باعث ایجاد برخی بیماری ها شود و روند عادی زندگی آن ها را مختل کند. وجود مشکل در تخمک گذاری ممکن است باردار شدن را دچار چالش های اساسی کرده و در برخی مواقع غیر ممکن کند. همچنین این مشکل ممکن است باعث آسیب در مقاومت و تراکم استخوان ها شود. بی میلی جنسی و تغییرات خلق و خو مانند اضطراب و نگرانی در افراد از دیگر عوارض این مشکل در خانم ها است.
علت نارسایی تخمدان
دلایل نارسایی تخمدان عبارتند از:
- یائسگی
- عفونت های شدید واژن
- جراحی برداشتن تخمدان ها
- شیمی درمانی یا پرتو درمانی
- آسیب های شدید به تخمدان ها
- بیماری های خودایمنی، مانند لوپوس یا سندرم تخمدان پلی کیستیک
- نارسایی هیپوفیز
- اختلال غده ی فوق کلیه
- سندرم X شکننده
- سندرم ترنر
عوامل خطر نارسایی تخمدانی زودرس
عوامل خطر POF را می توان به دو دسته کلی عوامل قابل کنترل و عوامل غیر قابل کنترل تقسیم کرد. عواملی که در کنترل فرد نیست شامل سابقه خانوادگی، اختلالات ژنتیکی و عوامل محیطی هستند. اگر مادر، خواهر یا دختر شما POF داشته باشند، خطر ابتلای شما به این بیماری نیز بیشتر است.
برخی از اختلالات ژنتیکی مانند سندرم ترنر و سندرم کالمن نیز می توانند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهند. همچنین قرار گرفتن در معرض اشعه های مضر مانند پرتو های ایکس و قرار گرفتن در معرض برخی از مواد شیمیایی خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می دهند.
از سوی دیگر عوامل قابل کنترل شامل اختلالات خود ایمنی و جراحی تخمدان می شوند. برای درک بهتر موضوع باید بگوئیم که اختلالات خود ایمنی مانند لوپوس، تیروئیدیت هاشیموتو و دیابت نوع 1 می توانند خطر ابتلا به POF را افزایش دهند. همچنین سابقه انجام جراحی تخمدان در خانم ها مانند برداشتن تخمدان یا تخریب تخمدان باعث افزایش احتمال بروز این بیماری خواهند شد.
تفاوت یائسگی با نارسایی زودرس تخمدان
یائسگی و نارسایی زودرس تخمدان دو وضعیت متفاوت هستند که هر دو با کاهش سطح هورمون های استروژن و پروژسترون همراه هستند. یائسگی یک فرآیند طبیعی است که معمولاً بین سنین 45 تا 55 سالگی رخ می دهد. در این زمان، تخمدان ها دیگر تخمک تولید نمی کنند و قاعدگی متوقف می شود.
نارسایی زودرس تخمدان (POF) یک بیماری است که در آن تخمدان ها قبل از 40 سالگی کار خود را متوقف می کنند. این بیماری می تواند باعث ایجاد علائم یائسگی، مانند گر گرفتگی، تعریق شبانه و خشکی واژن، شود. یائسگی معمولاً نیازی به درمان ندارد؛ اما نارسایی زودرس تخمدان با تجویز و تشخیص پزشک درمان می شود.
نارسایی تخمدان و بارداری
همانطور که اشاره کردیم این بیماری می تواند باعث نازایی شود، زیرا تخمدان ها دیگر قادر به تولید تخمک نیستند. با این حال، در برخی موارد، زنان مبتلا به این نارسایی می توانند باردار شوند. میزان موفقیت بارداری در زنانی که از این مشکل رنج می برند به عوامل مختلفی از جمله سن، شدت نارسایی و نوع درمان نازایی که استفاده می‌شود، بستگی دارد.
لازم به ذکر است که برخی عوامل می توانند شانس بارداری در زنان مبتلا به مشکل تخمدان را افزایش دهند. به عنوان مثال زنان جوان‌تر که دچار این نارسایی هستند شانس بیشتری برای بارداری دارند. همچنین خانم هایی که دچار نارسایی خفیف هستند می توانند شانس بیشتری برای بارداری داشته باشند. در نهایت می توان گفت که درمان های نازایی می توانند شانس بارداری در زنان مبتلا به نارسایی تخمدان را افزایش دهند.
در برخی موارد، زنانی که این مشکل را دارند، ممکن است به بارداری طبیعی دست یابند. این اتفاق معمولاً زمانی می افتد که نارسایی خفیف باشد. اگر شما مبتلا به این بیماری هستید و قصد بارداری دارید، باید با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می تواند به شما در ارزیابی شانس بارداری شما کمک کند و بهترین روش درمانی را برای شما توصیه کند.
تشخیص نارسایی تخمدان
تشخیص این بیماری معمولاً بر اساس معاینات فیزیکی، آزمایش خون و سونوگرافی انجام می شود. پزشک در معاینه فیزیکی، اندازه و شکل تخمدان ها را بررسی می کند. همچنین ممکن است به دنبال علائم یائسگی، مانند خشکی واژن و کاهش میل جنسی، باشد. آزمایش خون می تواند سطح هورمون های استروژن، پروژسترون و FSH را اندازه گیری کند. سطح بالای FSH می تواند نشان دهنده نارسایی تخمدان باشد.
سونوگرافی می تواند اندازه و شکل تخمدان ها را بررسی کرده و همچنین تعداد فولیکول های تخمدان را شمارش کند. تعداد کم فولیکول ها می تواند نشان دهنده نارسایی باشد. در برخی موارد، ممکن است پزشک آزمایش های دیگری را نیز برای تشخیص این مشکل تجویز کند. این آزمایشات عبارتند از:
- آزمایش ژنتیک برای بررسی وجود اختلالات ژنتیکی که می توانند باعث نارسایی تخمدان شوند .
- انجام آزمایش تیروئید برای بررسی عملکرد تیروئید، زیرا اختلالات تیروئیدی می توانند باعث این بیماری شوند.
- آزمایش کروموزوم برای بررسی وجود کروموزوم های غیر طبیعی، زیرا برخی از اختلالات کروموزومی می توانند باعث این مشکل شوند.
- آزمایش پرولاکتین و دیگر محور های هیپوفیز
- بررسی غده فوق کلیوی
درمان نارسایی تخمدان
آیا نارسایی تخمدان درمان دارد؟ ابتدا لازم است اشاره کنیم که درمان این بیماری به علت آن بستگی دارد. اگر نارسایی تخمدان طبیعی باشد، نیازی به درمان نیست؛ اما در مواردی که این مشکل ناشی از عوامل دیگر باشد، ممکن است درمان های زیر توسط پزشک تجویز شوند:
- هورمون درمانی برای جایگزینی استروژن و پروژسترون: روش هورمون درمانی می تواند به کاهش علائم یائسگی کمک کند. همچنین می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش دهد. لازم به ذکر است که هورمون درمانی معمولاً با تجویز قرص، پچ یا تزریقی انجام می شود.
- درمان های نازایی برای کمک به بارداری: درمان های نازایی به بارداری زنان مبتلا به نارسایی تخمدان کمک می کند. این درمان ها معمولا شامل تحریک تخمک گذاری و لقاح آزمایشگاهی (IVF) می شوند. توجه داشته باشید که انجام این درمان‌ها نمی تواند تخمدان ها را به حالت طبیعی بازگرداند.
پیشگیری از نارسایی تخمدان
پیشگیری از نارسایی اولیه تخمدان به طور کامل امکان پذیر نیست، زیرا علت اصلی این بیماری نا شناخته است. با این حال، برخی اقدامات وجود دارند که می توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند. توجه داشته باشید که انجام این اقدامات تضمین نمی کند که شما به درمان قطعی نارسایی تخمدان دست پیدا می کنید. اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطر ابتلا به این بیماری را در ادامه برای شما شرح می دهیم:
- مصرف نکردن الکل: مصرف الکل در حد اعتدال می تواند به حفظ سلامت تخمدان ها کمک کند.
- ترک سیگار: سیگار کشیدن باعث تخریب تخمدان ها و افزایش خطر ابتلا به نارسایی تخمدان می شود.
- داشتن یک رژیم غذایی سالم: خوردن غذاهای سالم و متعادل باعث حفظ سلامت تخمدان ها و سلامت عمومی فرد می شود.
- انجام ورزش به صورت منظم: ورزش منظم به بهبود سلامت عمومی بدن و کاهش خطر ابتلا به بیماری های مزمن کمک شایانی می کند.
- کنترل بیماری های خود ایمنی: اگر مبتلا به بیماری خود ایمنی هستید، کنترل این بیماری به کاهش خطر ابتلا به نارسایی تخمدان کمک می کند.
لازم است بدانید که وارد کردن برخی اقدامات دیگر مانند کاهش استرس، خواب کافی و نگاه داشتن وزن در محدوه سالم در زندگی روزمره می توانند به حفظ سلامت تخمدان ها کمک کنند.
برای نارسایی تخمدان چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
برای بررسی علل نارسایی زودرس تخمدان یکی از مواردی که لازم است به آن دقت داشته باشید پریود شدن منظم است. اگر برای مدت زمان طولانی عادت ماهانه شما نا منظم است یا متوقف شده است، بهتر است در اسرع وقت به یک پزشک متخصص زنان مراجعه کنید.
کلینیک دیابت و غدد با کادر مجرب و با تجربه و با داشتن به روز ترین تجهیزات درمانی آماده خدمت رسانی به شما عزیزان است. پزشکان زنان این مرکز با بررسی شرایط جسمی شما، هر گونه علائم مربوط به نارسایی زودرس تخمدان را شناسایی کرده و بهترین روش های درمانی را پیشنهاد می کنند، تا از بروز نارسایی ثانویه تخمدان جلوگیری به عمل آید.
