همه ما احتمالاً به‌طور موقتی گزگز دست‌ها یا پاها را تجربه کرده‌ایم. این مسئله به‌ویژه ممکن است زمانی رخ بدهد که روی پا یا دستمان به خواب رفته باشیم. علاوه بر این ممکن است شنیده باشید که از گزگز دست و پا به عنوان پارستزی یاد میشود. علاوه بر گزگز، ممکن است درد، ضعف یا بی‌حسی هم اطراف محل گزگز تجربه کنید.
عوامل بسیار متنوعی می‌توانند منجر به تحریک گزگز دست و پا شوند. عموماً آسیب، فشار یا جراحت وارده بر عصب محل درگیر می‌تواند منجر به گزگز شود. در متن پیش رو قصد داریم شما را با شایع‌ترین علل گزگز دست و پا آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- شایع‌ترین علل گزگز دست و پا
- علت گزگز دست و پا چگونه تشخیص داده میشود؟
- گزگز دست و پا چگونه درمان میشود؟
شایع‌ترین علل گزگز دست و پا
نوروپاتی دیابتی
نوروپاتی به‌دنبال آسیب اعصاب ایجاد میشود. در حالی که انواع متنوعی نوروپاتی وجود دارد، نوروپاتی محیطی به دنبال آسیب اعصاب دست و پا ایجاد میشود. در نوروپاتی دیابتی، آسیب اعصاب به دنبال افزایش بیش از حد سطح قند خون رخ می‌دهد. علاوه بر آسیب اعصاب، افزایش قند خون می‌تواند منجر به آسیب عروق تغذیه‌کننده اعصاب هم بشود. از این رو، در صورتی که اعصاب به میزان کافی اکسیژن دریافت نکنند، نمی‌توانند عملکرد طبیعی داشته باشند.
مطالعات نشان داده است که بیش از نیمی از مبتلایان به دیابت، دچار نوروپاتی می‌شوند.
کمبود ویتامین‌ها
کمبود ویتامین ها ممکن است به دنبال کمبود ویتامین‌ها در رژیم غذایی یا شرایطی که بدن قادر به جذب آن‌ها نباشد، رخ بدهد. برخی ویتامین‌ها هستند که برای حفظ سلامتی اعصاب ضروری هستند؛ از جمله:
- ویتامین ب12
- ب1
- ب6
- ب9 یا فولات
- ویتامین ای
فشار بر عصبی
درصورتی که به دلیل بافت‌های اطراف فشار بیش از حدی به عصب وارد شود، می‌تواند زمینه برای ابتلا به نوروپاتی فراهم شود. برای مثال، جراحت، حرکات تکراری یا شرایط التهابی می‌توانند زمینه را برای فشار به عصب و بروز گزگز فراهم کنند. این مسئله همچنین می‌تواند منجر به بروز درد و بی‌حسی هم بشود.
فشار به اعصاب نخاعی می‌تواند باعث شود که این احساس به پشت پا هم کشیده شود.
سندروم تونل کارپال
سندروم تونل کارپال وضعیت شایعی است که اغلب به دنبال تحت فشار گرفتن عصب مدین حین عبور از تونل کارپال در مچ دست رخ می‌دهد. این مسئله می‌تواند به دنبال شرایط التهابی، بارداری، حرکات تکراری یا جراحت ایجاد شود. افراد مبتلا به سندروم تونل کارپال گزگز را اغلب در 4 انگشت اول دست خود احساس می‌کنند.
کم‌کاری تیروئید
درصورتی که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های تیروئید ترشح نکند، کم‌کاری تیروئید رخ می‌دهد. با این که شایع نیست؛ اما کم‌کاری تیروئید در موارد شدید می‌تواند منجر به آسیب به اعصاب و درنتیجه بروز گزگز، بی‌حسی یا درد شود. مکانیسم بروز این مسئله چندان مشخص نیست.
نارسایی کلیوی
نارسایی کلیوی اغلب زمانی ایجاد میشود که کلیه‌ها قادر به فعالیت طبیعی نیستند. شرایطی مثل فشار خون بالا یا دیابت می‌توانند منجر به بروز نارسایی کلیوی شوند. درصورتی که کلیه‌ها به‌درستی کار نکنند، مواد دفعی ممکن است در خون تجمع یابند و منجر به آسیب به اعصاب شوند. گزگز ناشی از نارسایی کلیوی اغلب در پاها رخ می‌دهد.
بارداری
تورمی که در بدن به دنبال بارداری رخ می‌دهد می‌تواند منجر به فشار اعصاب در برخی نقاط بدن شود. از این رو، ممکن است در زمان بارداری دچار گزگز دست‌ها یا پاها شوید. این احساس اغلب با پایان بارداری از بین می‌رود.
عوارض دارویی
بسیاری از داروها هستند که می‌توانند منجر به آسیب اعصاب و در نتیجه گزگز دست‌ها یا پاها شوند. در حقیقت گزگز دست و پا می‌تواند به‌طور شایع به دنبال شیمی‌درمانی و یا مصرف داروهای ایدز رخ بدهد.
از جمله سایر داروهایی که می‌توانند منجر به گزگز دست و پا شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- دارو قلب یا فشار خون از جمله هیدرالایزین و یا آمیودارون
- داروهای ضدعفونت از قبیل مترونیدازول و یا داپسون
- دارو ضد تشنج از قبیل فنی‌توئین
بیماری‌های خودایمنی
در حالت طبیعی سیستم ایمنی بدن وظیفه دارد تا از بدن در مقابل عوامل بیگانه در بدن محافظت کند. در شرایط خودایمنی سیستم ایمنی بدن به‌اشتباه علیه سلول‌های خودی فعال میشود. از جمله بیماری‌های خودایمنی که می‌توانند منجر به گزگز دست‌ها و پاها شوند، می‌توان موارد زیر را نام برد:
آرتریت روماتوئید
آرتریت روماتوئید یک بیماری خودایمنی است که باعث درد و تورم در مفاصل میشود. این بیماری اغلب مفاصل مچ و دست را درگیر می‌کند؛ اما می‌تواند سایر نواحی از جمله پاشنه و پاها را هم درگیر کند. التهاب ناشی از آرتریت روماتوئید می‌تواند باعث فشار بر روی اعصاب و وقوع گزگز شود.
ام اس
اMS یا ام اس نیز یک بیماری خودایمنی است که باعث درگیری پوشش اعصاب به نام میلین میشود. این مسئله می‌تواند درنهایت منجر به آسیب اعصاب شود. از این رو، بی‌حسی و گزگز در بازوها، صورت و پاها در بیماری ام اس شایع است.
لوپوس
لوپوس یک بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی بدن علیه بافت‌های بدن فعال میشود. این بیماری می‌تواند نقاط مختلفی از بدن از جمله اعصاب را درگیر کند.
بیماری سلیاک
بیماری سلیاک یک بیماری خودایمنی است که در آن روده باریک درگیر میشود. در این بیماری درصورتی که فرد گلوتن مصرف کند، سیستم ایمنی بدن تحریک میشود. برخی از افراد مبتلا به سلیاک ممکن است علائم نوروپاتی از جمله گزگز دست و پا را هم تجربه کنند. این علائم همچنین ممکن است در افرادی رخ دهد که هیچ علامت گوارشی‌ای ندارند.
عفونت ها
عفونت زمانی رخ می‌دهد که میکروب‌ها در بدن گسترش می‌یابند. این میکروب ممکن است باکتری، ویروس یا قارچ باشد. از جمله عفونت‌هایی که می‌توانند باعث بروز گزگز دست و پا شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
بیماری لایم
بیماری لایم یک عفونت باکتریایی است که از طریق گزش کنه آلوده ایجاد میشود. این بیماری در صورتی که درمان نشود، می‌تواند باعث درگیری اعصاب و گزگز دست و پا شود.
زونا
زونا باعث بروز راش‌های دردناکی در سطح بدن میشود که به دنبال آلودگی با ویروس واریسلا-زوستر ایجاد شده‌اند. عموماً این بیماری تنها یک ناحیه خاص از بدن از قبیل دست‌ها، پاها یا بازوها را درگیر می‌کند. در این صورت، ممکن است در محل درگیری احساس سوزش یا گزگز کنید.
هپاتیت بی و سی
هپاتیت بی و سی به دنبال آلودگی با ویروس ایجاد می‌شوند. این ویروس‌ها باعث التهاب کبد می‌شوند و در صورت عدم درمان، می‌توانند منجر به سیروز کبدی یا سرطان کبد شوند. علاوه بر این، هپاتیت سی می‌تواند منجر به بروز نوروپاتی محیطی شود. هرچند مکانیسم دقیق بروز آن مشخص نیست.
ایدز یا HIV
ویروس HIV به سیستم ایمنی بدن حمله می‌کند و باعث افزایش احتمال بروز عفونت و سرطان میشود. درصورتی که HIV درمان نشود، می‌تواند باعث بروز ایدز شود. در این مرحله، سیستم ایمنی بدن به‌شدت آسیب می‌بیند. HIV می‌تواند سیستم ایمنی بدن را هم درگیر کند. در برخی از موارد این ویروس با درگیری اعصاب دست‌ها و پاها می‌تواند باعث احساس سوزش، گزگز و درد شود.
سرطان استخوان چیست و چه نشانه هایی دارد؟
علت گزگز دست و پا چگونه تشخیص داده میشود؟
درصورتی که به‌دلیل گزگز دست و پا به پزشک مراجعه کنید، راه‌های بسیاری وجود دارد که از آن طریق پزشک می‌تواند علت بروز گزگز را تشخیص بدهد. پزشک ممکن است از هر یک از موارد زیر برای تشخیص استفاده کند:
- معاینه فیزیکی: در طول معاینه، پزشک سیستم عصبی شما را از نظر رفلکس‌ها و عملکرد حسی یا حرکتی بررسی می‌کند.
- سابقه پزشکی: در طول ارائه شرح حال، پزشک سوالاتی درباره سایر علائم، بیماری‌های زمینه‌ای و نیز داروهای مصرفی‌تان از شما می‌پرسد.
- آزمایش خون: انجام آزمایش خون به پزشک کمک می‌کند تا سطح مواد مختلف در خون از قبیل ویتامین‌ها، هورمون‌ها و سلول‌های خونی را اندازه‌گیری کند.
- تصویربرداری از قبیل اشعه ایکس، MRI یا سونوگرافی
- تست عملکرد عصب: در این روش از روش‌های خاصی از قبیل الکترومیوگرافی برای بررسی عملکرد اعصاب استفاده میشود.
- بیوپسی یا نمونه‌برداری از اعصاب
گزگز دست و پا چگونه درمان میشود؟
درمان گزگز دست و پا به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد. پس از آن که علت بروز گزگز تشخیص داده شود، پزشک بر اساس آن درمان مناسب را آغاز می‌کند. برخی گزینه‌های درمانی دردسترس شامل موارد زیر است:
- تنظیم دوز دارو یا تغییر دارویی که سبب بروز گزگز شده است.
- مصرف مکمل‌های ویتامین در مواردی که گزگز به دنبال کمبود ویتامین ایجاد شده است.
- درمان بیماری زمینه‌ای از قبیل آرتریت روماتوئید یا عفونت
- جراحی برای برداشتن فشار یا کیست
- مسکن برای کاهش درد
- تجویز داروهایی که به کاهش درد و گزگز کمک می‌کنند
- اصلاح سبک زندگی از قبیل مراقبت از پاها، رژیم غذایی سالم، انجام منظم ورزش و محدودیت مصرف الکل
جمع‌بندی بیماری گزگز دست و پا
علل بسیار متنوعی برای بروز گزگز دست و پا وجود دارد. دیابت، فشار روی عصب و عفونت از جمله دلایلی هستند که می‌توانند منجر به گزگز دست و پا شوند. درصورتی که دچار گزگز دست و پا بدون علت شده‌اید، لازم است که با پزشک خود در این باره مشورت کنید. هر چه علت گزگز دست و پا زودتر تشخیص داده شود، درمان هم موثرتر خواهد بود.
