ترشح هورمون بلوغ در دوره بلوغ آغاز میشود؛ چراکه سیستم باروری هر دو جنس در زمان کودکی دست‌نخورده می‌ماند. اما با رسیدن به سن بلوغ و تغییرات هورمونی که در این زمان رخ می‌دهد، همه‌چیز دستخوش تغییر میشود. در حقیقت، دلیل اصلی آغاز بلوغ و ورود به دوره بزرگسالی تغییر سطح هورمون‌ها است. در مقاله پیش رو قصد داریم شما را با بلوغ در کودکان و تغییرات در ترشح هورمون بلوغ این دوره آشنا کنیم.
_______________________________________________________________
حتما بخوانید: کدام چربی خون خطرناک است
_______________________________________________________________
بلوغ به فرایندی گفته میشود که طی آن یک کودک رشد کرده و وارد دوره بزرگسالی میشود. در این دوره کودک‌تان تغییرات فیزیکی مهمی را تجربه می‌کند که باعث رشد جنسی و آماده شدن او برای باروری میشود. مراحل بلوغ با تغییرات جسمانی کودک مسیر مشخصی را طی می‌کند. تغییرات روانی و احساسی دوره بلوغ ممکن است همگام با تغییرات جسمانی و فعالیت بیشتر هورمون بلوغ جلو نرود. فراموش نکنید هم تغییرات جسمی و هم روحی در سنین متفاوتی در کودکان مختلف رخ می‌دهد.
وقتی می گوییم بلوغ چیست، عمدتاً به بلوغ جنسی و فکری اشاره داریم. این دوره معمولاً با تغییرات بیولوژیکی و جنسی همراه است و در اغلب جوامع به عنوان زمانی مشخص تعریف می شود که افراد به قدرت انجام اعمال جنسی می رسند. این تغییرات با تحولات روانی و اجتماعی نیز همراه است و تأثیرات زیادی بر زندگی افراد دارند.
انواع بلوغ
انواع بلوغ به شکل های مختلف در طول زندگی انسان اتفاق می افتند و هر کدام نقش مهمی در تکامل شخصیت و رشد افراد ایفا می کنند. برای آن که بدانیم انواع بلوغ چیست، توضیح مختصری در مورد برخی از آن ها خواهیم داد.
بلوغ جنسی
بلوغ جنسی به تکامل جسمی و جنسی افراد اشاره دارد. این نوع بلوغ معمولاً با تغییرات جنسی، شامل رشد و تغییر شکل اعضای تناسلی و توانایی باروری، همراه است. در اکثر جوامع، سن بلوغ جنسی مشخصی برای دختران و پسران تعیین شده است.
بلوغ فکری
بلوغ فکری به توانایی افراد برای تفکر منطقی، تصمیم گیری عاقلانه و تفکر انتزاعی اشاره دارد. این دوره توسط فرآیند های شناختی و رشد ذهنی تعیین می شود و ممکن است در طول عمر افراد تکامل یابد. دوره تکامل فکری به افراد کمک می کند تا با مسائل پیچیده تری مثل تصمیم گیری های مهم در زندگی، بهتر برخورد کنند.
بلوغ هیجانی
این نوع بلوغ به رشد و تکامل احساسات و تفهیم درست آن اشاره دارد. معمولاً در دوران نوجوانی این وضعیت رخ داده و افراد را به درک بهتری از احساسات خود و دیگران و مدیریت مناسب آن ها ترغیب می کند. این دوره می تواند به افراد کمک کند تا در ارتباطات اجتماعی بهتر عمل کرده و مشکلات میان فردی را بهبود بخشند.
بلوغ شرعی
این دوره به عنوان زمان قانونی برای انجام برخی اعمال دینی یا تعهدات مذهبی تعیین می شود. مثلاً در اسلام، این زمان به معنای رسیدن به سن نفس کامل است و افراد مسلمان پس از آن مسئولیت انجام عبادات و رعایت واجبات دینی را دارند.
نشانه های بلوغ چیست؟
دوران بلوغ انسان تنها به تغییرات جسمی و جنسی محدود نیست، بلکه به علت ترشح هورمون ها ممکن است تغییراتی در احساسات، رفتار ها و تفکرات ایجاد شود. آگاهی از این که نشانه های بلوغ چیست، می تواند به افراد کمک کند تا در این دوره، آمادگی لازم را در مورد تطابق با تغییرات فیزیکی و روحی به دست آورند.
نشانه های جسمی بلوغ
نشانه های جسمی بلوغ در افراد شامل تغییرات مختلفی در بدن و ظاهر آن هاست که به مرور زمان در دوران بلوغ ظاهر می شوند. این تغییرات شامل افزایش قد، رشد مو، تغییر در پوست (مانند پوست چرب تر)، رشد تخمدان ها در دختران و افزایش تولید هورمون های جنسی می شوند. همچنین، در پسران تغییر صدا نیز یکی از نشانه های بلوغ است. علاوه بر این، شروع دوره های پریود در دختران نیز نشانه مهمی از بلوغ است.
نشانه های جنسی بلوغ
در دختران، یکی از شایع ترین نشانه های آن می تواند رشد اعضای بدن باشد که شامل رشد سینه ها و افزایش حجم آن ها می شود. همچنین اعضای دیگری مانند باسن و وزن کلی بدن نیز افزایش می یابد. رشد مو های دست، پا، ناحیه شرمگاهی، زیر بغل، روی شکم و کمر هم در دختران شروع می شود. قاعدگی یا عادت ماهانه که نشانه آمادگی برای باروری است در همین دوره آغاز می گردد.
در پسران، مو ها در زمان بلوغ معمولاً در مناطقی چون زیر بغل، آلت تناسلی، صورت و اطراف گوش، روی سینه، روش شکم و کمر، شروع به رشد می کند. همچنین، تغییر صدا نیز اتفاق می افتد و صدای آن ها به صورت مردانه تری تغییر می کند. در دوره بلوغ، پوست ضخیم تر شده و جوش هایی در صورت پسران ظاهر می شوند.
نشانه های هیجانی بلوغ
دوران بلوغ با تغییرات ذهنی و هیجانی زیادی همراه است و این تغییرات ممکن است برای هر فرد متفاوت باشند. برای برخورد صحیح با این دوره حساس، افزایش آگاهی اطرافیان نوجوان، از این که نشانه های هیجانی بلوغ چیست، تاثیر بسیار زیادی در هدایت صحیح آن دارد. تغییر در تفکرات و احساسات، افزایش حساسیت نسبت به روابط اجتماعی، تلاش برای اعلام هویت جدید برخی از این نشانه ها هستند.
عوامل موثر در بلوغ
بلوغ یک فرآیند چند گانه و پیچیده است که تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می گیرد. برخی از عوامل موثر در آن عبارتند از:
- تغذیه
- عوامل روانی
- عوامل ژنتیکی
- سطح هورمون ها
- عوامل فیزیکی و ورزش
- محیط زیست و شرایط زندگی
- عوامل مصنوعی (مثل دارو ها)
تاثیر بلوغ روی احساسات
بلوغ، علاوه بر تغییرات جسمانی و جنسی، تأثیرات قابل توجهی بر احساسات و روان فرد نیز دارد. در دوران بلوغ، افراد با تغییرات عمیق در تفکرات و احساسات خود رو به رو می شوند. این تغییرات می توانند شامل افکار و احساسات متنوعی مانند اضطراب، نگرانی، خشم، افتخار و همچنین تلاش برای اعلام هویت جدید باشند. افراد ممکن است حساس تر به نقد و نظرات دیگران شده و تلاش کنند تا به عنوان فردی مستقل و اجتماعی تشخیص داده شوند.
هورمون های دوران بلوغ
دوران بلوغ تحت تأثیر غدد جنسی و تغییرات در سطح هورمون های بدن قرار دارد که نقش بسیار مهمی در رشد جسمی و جنسی فرد ایفا می کنند. برای آن که بدانیم هورمون های بلوغ چیست باید بگوییم که در این دوره، در پسران، تستوسترون یا هورمون جنسی مردانه در سطح بالاتری تولید می شود. در دختران نیز، استروژن یا هورمون جنسی زنانه افزایش می یابد. عمده تغییراتی که در دوره بلوغ کودکان رخ می‌دهد، مرتبط با تغییر سطح هورمون‌هاست. از جمله هورمون‌های مرتبط با بلوغ می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
تستوسترون
این هورمون اصلی مردانه است که باعث تکامل ویژگی‌های مردانه میشود. از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به بم شدن صدا، رشد موهای صورت و نیز افزایش توده عضلانی اشاره کرد.
دهیدروتستوسترون
این هورمون که با نام DHT شناخته میشود، به مراتب قوی‌تر از هورمون تستوسترون بوده و در زمان بلوغ افزایش سطح قابل توجهی می‌یابد. این هورمون به تحریک آغاز بلوغ در پسرها کمک می‌کند.
استروژن
این هورمون اصلی زنانه است و باعث رشد بافت سینه و رحم در دختران میشود.
هورمون رشد
با افزایش سطح این هورمون در دوره بلوغ، رشد استخوان‌ها و عضلات تحریک یافته و قد به‌سرعت افزایش می‌یابد. درصورتی که قد در طول یک سال کمتر از ۲ اینچ افزایش یابد، ممکن است علامتی از کمبود هورمون رشد باشد.
استرادیول
این هورمون هم در زنان و هم در مردان وجود دارد. در زنان سطوح استرادیول زودتر افزایش یافته و بعد از بلوغ بالاتر می‌ماند.
زمان شروع بلوغ
شروع دوره بلوغ معمولاً در افراد می تواند در سن های مختلفی آغاز شود. این تغییرات ممکن است در دوران نوجوانی اتفاق بیافتد و به تدریج با بزرگ تر شدن و رسیدن به بلوغ تکامل پیدا می کند؛ بنابراین، به طور کلی نمی توان به یک سن مشخص اشاره کرد، زیرا این مسئله از فردی به فرد دیگر متغیر است. زمان شروع بلوغ در دختران و پسران با یکدیگر متفاوت است. بنابراین ترشح هورمون بلوغ در هر جنسیت در زمان متفاوتی آغاز میشود.
پسران
زمان آغاز بلوغ اغلب حوالی سن ۹ تا ۱۴ سالگی است. بلوغ در پسرها اغلب دو سال بعد از دخترها آغاز میشود. با این حال، پسران سیاهپوست کمی زودتر از سفیدپوستان بالغ می‌شوند. درصورتی که پسرتان زودتر از ۹ سالگی علائم بلوغ را از خود نشان بدهد، بهتر است که با متخصص اطفال در این باره مشورت کنید. همچنین، درصورتی که تا سن ۱۵ سالگی پسرتان هیچ علامتی از خود نشان نداد، لازم است که با متخصص اطفال در این باره مشورت کنید.
دختران
بلوغ دختران عموماً دو سال زودتر از پسران آغاز میشود. بلوغ در دختران عموماً در فاصله سنی بین ۸ تا ۱۳ سالگی شروع میشود. با این حال، دختران سیاهپوست کمی زودتر از دختران سفیدپوست بالغ می‌شوند. دوره بلوغ یک دوران هیجان‌انگیز اما بسیار پرچالش برای کودکان محسوب میشود. با شروع فعالیت هورمون بلوغ و تغییرات فیزیکی در این دوره، اغلب کودکان دچار تغییراتی در وضعیت احساسی نیز می‌شوند. شروع بلوغ در اغلب کودکان در فاصله سنی ۸ تا ۱۴ سالگی است. در صورت داشتن هرگونه نگرانی درمورد بلوغ فرزندتان، توصیه ما این است که با پزشک در این باره مشورت کنید. می‌توانید بدین منظور از بهترین متخصصان غدد یا اطفال کمک بگیرید.
سن بلوغ چیست؟
سن شروع بلوغ در انسان ها در دوران نوجوانی آغاز می شود. شروع این دوره مهم، در افراد مختلف متفاوت است اما بیشتر در اوایل نوجوانی رخ می دهد. برای این که بدانیم سن بلوغ چیست می توانیم بگوییم که در بیشتر موارد، در دختران، علائم اولیه بلوغ ممکن است در سن 8 تا 14 سال ظاهر شود. همچنین در پسران، معمولاً از سن 9 تا 15 سال آغاز شده و هر فرد ممکن است در زمان بلوغ خود تغییرات متفاوتی را تجربه کند.
بروز افسردگی در دوران بلوغ
بروز افسردگی در زمان بلوغ می تواند امری شایع باشد. در این دوره از زندگی، تغییرات جسمانی، هورمونی، اجتماعی و هیجانی فراوانی رخ می دهد که می تواند بر روحیه و احساسات نوجوانان تأثیر بگذارد. عواملی مانند فشار های اجتماعی، مشکلات تعاملی، اختلالات هورمونی، یا مسائل خانوادگی، می توانند در بروز افسردگی نقش داشته باشند.
علائم افسردگی در دوران بلوغ
نشانه های افسردگی در این دوره شامل احساس ناراحتی مداوم، انزوا، عدم علاقه به فعالیت های معمول، انرژی کمتر، تغییرات در الگوی خواب و خوراک باشد. همچنین کاهش تمرکز و توجه، اضطراب، افکار منفی درباره خود، روابط کمتر با دوستان و احساسات نا خوشایند نسبت به خود نیز برخی دیگر از این نشانه ها هستند.
تغییرات خلق و خو در بلوغ
تغییرات خلق و خو در دوران بلوغ بسیار معمول و گاه شدید هستند. نوجوانان ممکن است تغییراتی در احساسات خود از شادی و هیجان گرفته تا افسردگی و عصبانیت را تجربه کنند. در این دوران، تفکرات و احساسات نوجوانان پیچیده تر شده و نیاز به پشتیبانی و مشاوره دارند.
چیزی که با عنوان هورمون بلوغ می‌شناسیم در این دوره به دو دسته هورمون وابسته است: گنادوتروپین‌ها و هورمون‌های جنسی. در ادامه، شما را با تغییرات هورمونی این دوره آشنا می‌کنیم.
بلوغ و تکامل سیستم باروری هر دو جنس وابسته به ترشح هورمون‌های محور هیپوتالاموس- هیپوفیز- گنادال است. هیپوتالاموس بخشی از مغز است که وظایف مختلفی را از جمله ترشح هورمون‌ها و تنظیم دمای بدن برعهده دارد. هیپوتالاموس هورمون مترشحه گنادوتروپین یا همان GnRH را ترشح می‌کند. این هورمون خود باعث تحریک دو هورمون FSH و LH از غده هیپوفیز میشود. هورمون هیپوفیز نیز غده کوچکی است که درون مغز قرار گرفته و وظیفه ترشح هورمون‌های مختلف را برعهده دارد.
دو هورمون FSH و LH باعث تحریک آزاد شدن هورمون‌های جنسی استروئیدی از گنادها میشود. منظور از گنادها، تخمدان‌ها در زنان و بیضه‌ها در مردان است. هورمون‌های جنسی در زنان استروژن و پروژسترون و در مردان تستوسترون نام دارد. هورمون‌های جنسی تاثیر وسیعی بر روی سیستم باروری و تکامل جنسی دخترها و پسرها می‌گذارند.
در دوران کودکی، سطح هورمون‌هایFSH و LH پایین است. حدود یک سال قبل از آغاز نخستین تغییرات فیزیکی دوره بلوغ، با افزایش سطح GnRH در مغز، سطح ترشح این دو هورمون نیز افزایش می‌یابد.
افزایش ترشح FSH باعث افزایش تولید استروژن و تحریک تخمک‌گذاری در دخترها و تحریک تولید اسپرم در پسرها میشود. از سوی دیگر، افزایش سطح LH باعث افزایش سطح پروژسترون در دخترها و افزایش سطح تستوسترون در پسرها میشود. به دنبال این تغییرات هورمونی، تغییرات فیزیکی مرتبط با بلوغ نیز در کودکان آغاز میشود. سرعت این تغییرات در کودکان مختلف با یکدیگر متفاوت است و با عوامل ژنتیکی مرتبط است. از سوی دیگر، به نظر می‌رسد که وزن هم بر روی زمان آغاز دوره بلوغ تاثیرگذار است.
بلوغ زمانی آغاز میشود که بخشی از مغز به نام هیپوتالاموس پیغامی برای تمام بدن می‌فرستد که که خودش را برای ورود به دوره بزرگسالی آماده کند. تغییر ترشح هورمون‌ها در دوره بلوغ منجر به تحریک رشد و تغییرات وسیعی در نقاط مختلف بدن میشود؛ از جمله:
- سیستم تناسلی
- بافت سینه
- پوست
- عضلات
- استخوان‌ها
- مو
- مغز
پوست در این دوره چرب شده و بیشتر عرق می‌کند. بسیاری از افراد نیز ممکن است دچار آکنه یا جوش شوند. برخی از افراد در این دوره ترجیح می‌دهند از دئودورانت استفاده کنند. این تغییرات هورمونی همچنین بر روی افکار و احساسات فرد هم اثر می‌گذارد. دوره رشد و بلوغ اغلب با تغییرات روحی زیر همراه است:
- تشدید عواطف
- تغییر دائمی احساسات
- شروع افکار و علایق جنسی
- شروع احساسات و تمایلات جنسی به دیگران
تخلیه انرژی در دوران بلوغ
نوجوانان به دلیل تغییرات هورمونی و رشد جسمانی فراوان انرژی بیشتری مصرف می کنند. این انرژی به شکل فعالیت های روزمره و ورزش، تفریح و حتی در تعاملات اجتماعی انتقال می یابد. به عنوان مثال، ورزش و فعالیت های بدنی کمک می کنند تا انرژی را به صورت منظم کنترل کرده و احساس خوب را تقویت کنند.
وظیفه والدین در دوران بلوغ چیست؟
والدین وظایف بسیار سنگینی در این دوره دارند. آن ها باید به عنوان منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای نوجوانان عمل کرده و به آن ها در درک تغییرات جسمانی و جنسی کمک کنند. پس برای پاسخ به این موضوع که وظایف والدین در دوران بلوغ چیست، باید گفت که تربیت مهارت های مدیریت احساسات، تصمیم گیری مسئولانه و توانایی ارتباط مؤثر، جزو وظیفه اولیه والدین به شمار می رود.
حمایت از فرزندان در دوران بلوغ
حمایت از فرزندان در دوران بلوغ بسیار اساسی است. والدین می توانند با گوش دادن به احتیاجات و انگیزه های نوجوانان و ایجاد فضای باز برای برقراری ارتباط مفید و مطمئن، از احساسات و روند تغییرات آن ها پیشی بگیرند. حفظ ارتباط مثبت و ایجاد اعتماد متقابل با فرزندان در این دوران از اهمیت بسیاری برخوردار است.
قدردانی از نوجوان در دوران بلوغ
در این دوران پر از تغییرات و چالش ها، نوجوانان نیاز به حمایت و انگیزه دارند. از آن جایی که آن ها در حال تکوین هویت شخصیتی و اجتماعی خود هستند، تشویق توانایی ها و استعداد ها و ابراز احترام، باعث احساس خوشایند و اعتماد در آن ها خواهد شد.
آسیب های اجتماعی در دوران بلوغ
دوران بلوغ می تواند با آسیب های اجتماعی مختلفی همچون افزایش تنش در روابط خانوادگی، مشکلات در مدرسه و دوستان، افزایش خطرات مرتبط با تجربه جنسی زود هنگام و تأثیرات روانی مثل افزایش استرس و افسردگی همراه باشد. والدین می توانند با شروع اولین علائم بلوغ در فرزند خود، به یک کلینیک و پزشک متخصص مراجعه کرده تا با تحت نظر بودن و بررسی های اولیه لازم، از بروز مشکلات آتی جلوگیری شود.
کلینیک دیابت و غدد با تیمی از پزشکان فوق تخصص متبحر و با مجهز ترین امکانات، آماده پاسخگویی و مشاوره به شما هستند. شما می توانید برای بررسی وضعیت غدد و شرایط فرزند خود، به این مرکز مراجعه کرده و با پزشک مربوطه مشورت کنید.
