گاستروپارزی عارضه‌ای است که در آن تخلیه مواد غذایی از معده با تاخیر رخ می‌دهد؛ به همین دلیل است که به گاستروپارزی در اصطلاح عموم «بیماری فلج معده» گفته می‌شود. گاستروپارزی یکی از عوارض مهم ابتلا به بیماری دیابت است.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با گاستروپارزی، علائم و درمان آن آشنا کنیم. در این مقاله خواهید خواند:
- گاستروپارزی چیست؟
- بیماری گاستروپارزی چه علائمی دارد؟
- گاستروپارزی دیابتی به چه علت ایجاد می‌شود؟
- چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به گاستروپارزی هستند؟
- گاستروپارزی چه عوارضی به دنبال دارد؟
- فلج معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
- گاستروپارزی چگونه درمان می‌شود؟
- چند توصیه غذایی برای پیشگیری از گاستروپاژی در مبتلایان به دیابت
گاستروپارزی چیست؟
گاستروپارزی عارضه‌ای است که در آن حرکات طبیعی و خودبخودی معده دچار اختلال می‌شوند؛ در حالت طبیعی حرکات پیوسته عضلات سیستم گوارشی به خروج محتویات معده منجر می‌شوند. در گاستروپارزی این حرکات مختل شده و به دنبال آن تخلیه معده با مشکل مواجه می‌شود.
علت قطعی بروز گاستروپارزی مشخص نیست؛ با این حال این عارضه در بیماران مبتلا به دیابت بیشتر گزارش شده است. در برخی دیگر از افراد به دنبال انجام جراحی و یا مصرف برخی داروها گاستروپارزی رخ داده است.
گاستروپارزی هضم طبیعی غذا را مختل کرده و می‌تواند منجر به علائمی از قبیل تهوع، استفراغ و یا درد شکم شود. علاوه بر این ممکن است برای کنترل قند خون مشکلاتی ایجاد کند. با این که گاستروپارزی درمان قطعی ندارد، اما کنترل رژیم غذایی و مصرف برخی داروها در کنترل علائم موثر هستند.
بیماری گاستروپارزی چه علائمی دارد؟
گاستروپارزی ممکن است با هر یک از علائم زیر خودش را نشان دهد:
- تهوع
- استفراغ
- درد شکمی
- نفخ
- احساس پری بعد از خوردن مقدار کمی غذا
- رفلاکس و سوزش سردل
- تغییر سطح قند خون
- کاهش اشتها
- کاهش وزن و سوتغذیه
با این حال بسیاری از مبتلایان به گاستروپارزی هیچ علامت قابل توجهی ندارند.
گاستروپارزی دیابتی به چه علت ایجاد می‌شود؟
درصورتی که فلج معده به دنبال ابتلا به دیابت رخ داده باشد، به آن گاستروپارزی دیابتی گفته می‌شود. گاستروپارزی دیابتی به دلیل آسیب اعصاب متعاقب ابتلا به دیابت رخ می‌دهد. هم دیابت نوع 1 و هم نوع 2 می‌توانند منجر به آسیب اعصاب شوند. یکی از اعصابی که ممکن است آسیب ببیند، عصب واگ است.
این عصب وظیفه کنترل حرکات معده را برعهده دارد. وقتی عصب واگ دچار آسیب می‌شود، عضلات معده و دیگر نقاط سیستم گوارشی عملکرد مناسبی نخواهند داشت و غذا نمی‌تواند با سرعت مناسب از دستگاه گوارشی عبور کند؛ بدین ترتیب زمینه برای گاستروپارزی یا فلج معده فراهم می‌شود.
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به گاستروپارزی هستند؟
موارد زیر ریسک ابتلا به گاستروپارزی را در یک فرد افزایش می‌دهند:
- ابتلا به دیابت
- سابقه جراحی شکم یا مری
- عفونت، به ویژه عفونت ویروسی
- برخی داروهای خاص که سرعت تخلیه معده را کاهش می‌دهند؛ از جمله ضددردهای نارکوتیک
- ابتلا به بیماری اسکلرودرما( یک بیماری بافت همبند)
- بیماری‌های سیستم عصبی از جمله پارکینسون و MS
- کم‌کاری تیروئید
زنان بیشتر از مردان احتمال دارد که به گاستروپارزی دچار شوند.
دیابت چگونه بر زنان بالای 40 سال اثر می‌گذارد؟
گاستروپارزی چه عوارضی به دنبال دارد؟
گاستروپارزی عوارض متعددی می‌تواند ایجاد کند؛ از جمله:
- کم‌آبی یا دهیدراتاسیون شدید: استفراغ پیش‌رونده می‌تواند منجر به دهیدراتاسیون یا کم‌آبی بدن شود.
- سوتغذیه: کم‌اشتهایی و استفراغ هر دو می‌توانند باعث کاهش کالری دریافتی بدن و بروز سوتغذیه شوند.
- تغییرات غیرمنتظره قند خون: گاستروپارزی نمی‌تواند باعث دیابت شود. با این حال اشکال در تخلیه مواد غذایی از معده می‌تواند باعث تغییراتی در قند خون شود. این مسئله کنترل دیابت را سخت‌تر می‌کند. از سوی دیگر خود ابتلا به دیابت گاستروپارزی را بدتر می‌کند.
- کاهش کیفیت زندگی: علائم گاستروپارزی درنهایت می‌توانند منجر به افت کیفیت زندگی شوند.
فلج معده چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک ابتدا شرح‌حال دقیقی از علائم، بیماری‌های قبلی و داروهای درحال مصرفتان می‌گیرد. در ادامه شما را معاینه می‌کند. برای تایید تشخیص، پزشک ممکن است هر یک از تست‌های زیر را برایتان درخواست کند:
- آزمایش خون: با کمک آزمایش خون پزشک می‌تواند هرگونه شواهدی از نظر عفونت، تغییر سطح قند خون، دهیدراتاسیون و سوتغذیه را مورد ارزیابی قرار دهد.
- باریوم ایکس-ری: در این تست پس از بلع محلول باریم تصاویری از مری، معده و روده باریک با کمک اشعه ایکس گرفته می‌شود.
- سنتی‌گرافی معده: پزشک به شما غذایی می‌دهد که حاوی مقدار بسیار کمی ماده رادیواکتیو است. سپس زیر یک دستگاه اسکن دراز می‌کشید.
- تست تنفسی تخلیه معده: در تست تنفسی ماده‌ای را مصرف می‌کنید که بدن قادر به جذب آن است. این ماده از طریق تنفستان قابل شناسایی است. نمونه تنفس طی چند ساعت گرفته شده و میزان ماده در تنفس اندازه‌گیری می‌شود. با اندازه‌گیری سطح این ماده در تنفس مشخص می‌شود که سرعت تخلیه معده چقدر است.
- مانومتری معده: در این روش پزشک لوله‌ای را از طریق دهان و معده وارد کرده و بدین ترتیب فعالیت عضلانی و الکتریکی معده را ارزیابی می‌کند.
- سونوگرافی اولتراسوند: در این تست تشخیصی از امواج صوتی برای مشاهده ارگان‌های داخلی بدن استفاده می‌شود. پزشک اغلب از این تست برای رد سایر بیماری‌ها استفاده می‌کند.
- اندوسکوپی: در این روش یک لوله باریک از راه دهان وارد شده و تصاویری زنده از محیط معده نشان می‌دهد.
گاستروپارزی چگونه درمان می‌شود؟
درمان گاستروپارزی به درمان علت زمینه‌ای بستگی دارد. درصورتی که گاستروپارزی در زمینه دیابت ایجاد شده باشد، در قدم اول لازم است که این بیماری به خوبی مدیریت و کنترل شود.
تغییر رژیم غذایی
حفظ تغذیه مناسب مهم‌ترین راهکار در درمان گاستروپارزی است. بسیاری از مبتلایان با اصلاح رژیم غذایی به راحتی می‌توانند علائم بیماری را کنترل کنند. پزشک ممکن است شما را به یک متخصص تغذیه ارجاع دهد تا شما را برای انتخاب رژیم غذایی مناسب راهنمایی کند.
متخصص تغذیه ممکن است توصیه‌های زیر را به شما کند:
- به جای وعده‌های غذایی بزرگ، وعده‌های غذایی کوچک با تعداد بیشتر بخورید.
- غذا را کامل بجوید.
- به جای میوه‌ها و سبزیجات خام از انواع پخته آن استفاده کنید.
- از مصرف میوه‌ها و سبزیجات فیبری مانند پرتغال و کلم بروکلی تا حد امکان خودداری کنید.
- تا حد امکان غذاهای کم‌چربی مصرف کنید.
- اگر خوردن مایعات برایتان راحت‌تر است، بیشتر سوپ و پوره مصرف کنید.
- روزی 1 تا 1.5 لیتر آب بنوشید.
- پس از غذا خوردن یک ورزش سبک مثل پیاده‌روی انجام دهید.
- درصورت مصرف سیگار و الکل و نوشیدنی‌های شیرین لازم است مصرف آن‌ها را ترک کنید.
- سعی کنید تا حداقل دو ساعت پس از صرف غذا دراز نکشید.
- روزانه مولتی‌ویتامین مصرف کنید.
از متخصص تغذیه خود بخواهید که یک لیست از مواد غذایی را که برایتان مناسب است، در اختیارتان قرار دهد.
رژیم غذایی دیابت؛ مواد غذایی مناسب بیماران دیابتی
درمان دارویی
داروهایی که ممکن است برایتان تجویز شود، شامل موارد زیر است:
- به تحریک عضلات معده کمک می‌کنند: از جمله داروهای این دسته می‌توان به متوکلوپیرامید و اریترومایسین اشاره کرد.
- به رفع علائم تهوع و استفراغ کمک می‌کنند: از جمله داروهای این گروه می‌توان به دیفن‌هیدرامین و اوندانسترون اشاره کرد.
درمان جراحی
درمان جراحی درمان خط آخر است. درمواردی که به هیچ یک از درمان‌های دیگر پاسخ ندهید، پزشک ممکن است توصیه به جراحی کند.
چند توصیه غذایی برای پیشگیری از گاستروپارزی در مبتلایان به دیابت
بیماران مبتلا به گاستروپارزی دیابتی لازم است از مصرف غذاهایی که فیبر و چربی بالایی دارند، خودداری کنند؛ زیرا هضم این غذاها زمان بیشتری می‌برد. از جمله این غذاها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- غذاهای خام
- میوه‌ها و سبزیجات با فیبر بالا مثل بروکلی
- محصولات لبنی غنی نظیر شیر و بستنی
- نوشیدنی‌های گازدار
علاوه بر این، پزشکان توصیه به مصرف وعده‌های غذایی کوچک و متنوع در طول روز می‌کنند. درصورت استفراغ، لازم است آب زیاد بنوشید تا دچار دهیدراتاسیون یا کم‌آبی نشوید.
جمع‌بندی
گاستروپارزی یا فلج معده عارضه‌ای است که در آن تخلیه محتویات معده دچار اختلال می‌شود. این عارضه خودش را با علائمی از قبیل تهوع، استفراغ و درد شکمی نشان می‌دهد. گاستروپارزی یکی از عوارض بیماری دیابت است.درمان فلج معده در قدم اول اصلاح رژیم غذایی است؛ دارو و جراحی در مراحل بعدی به کار می‌روند.
با کمک رژیم غذایی، مصرف دارو و کنترل صحیح قند خون به‌خوبی قابل کنترل است. علی‌رغم این که لازم است تغییراتی در سبک زندگی‌تان بدهید؛ اما شما می‌توانید طول عمری طبیعی و مشابه دیگران داشته باشید.
