آیا با لیست داروهای گواتر و اثرات و عوارض ناشی از آن آشنا هستید؟ گواتر یکی از شایع‌ترین اختلالات تیروئید است. این بیماری لزوما به معنای عملکرد نادرست غده تیروئید نیست. بااین‌حال، در برخی موارد، می‌تواند یک بیماری زمینه‌ای، عامل آن باشد که این بیماری نیاز به درمان دارد. گواتر اغلب بی‌خطر است و ممکن است بدون درمان پس از مدت کوتاهی رفع شود اما زمانی نیاز به درمان بیماری مطرح می‌شود که غده تیروئید بزرگ باشد و علائم آزاردهنده‌ای ایجاد کند.
پزشک می‌تواند از طریق معاینه جسمی، گواتر را تشخیص دهد و همچنین ممکن است آزمایش خون یا اسکن تیروئید را تجویز کند تا به علت بیماری پی ببرد. گواتر به روش‌های مختلفی درمان می‌شود که روش اصلی آن معمولا مصرف دارو است. در ادامه با انواع داروهایی که در گواتر تجویز می‌شود آشنا می‌شوید.
انواع داروهای گواتر
اکثر گواترهای ساده از طریق دریافت کافی ید قابل‌پیشگیری هستند. در حال حاضر، ید در نمک‌های سفره موجود است. طیف وسیعی از مکمل‌های ید نیز در فروشگاه‌های بهداشتی قابل‌خرید هستند. پزشکان، درمان فعال گواتر را زمانی در نظر می‌گیرند که بیماری موجب علائم شود. اگر گواتر کوچک باشد و تیروئید عملکرد طبیعی خود را داشته باشد، معمولا نیازی به درمان نخواهید داشت.
اگر به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید مبتلا هستید ممکن است در این شرایط، مصرف داروهایی برای کوچک شدن گواتر کافی باشد. در صورت ابتلا به تیروئیدیت ممکن است از داروها (کورتیکواستروئیدها) برای کاهش التهاب استفاده شود. در ادامه با انواع داروهایی که در گواتر تجویز می‌شود آشنا می‌شوید.
لووتیروکسین (levothyroxine)
در مواردی که کم‌کاری تیروئید وجود دارد پزشک از درمان جایگزین مصنوعی هورمون تیروئید برای درمان گواتر استفاده می‌کند. دارویی که باعث می‌شود دوز تیروکسین (T4) مصنوعی در بدن افزایش یابد لووتیروکسین است. این دارو باعث می‌شود علائم کم‌کاری تیروئید برطرف گردد و همچنین باعث کاهش سرعت ترشح هورمون تیروئید از غده هیپوفیز می‌شود و درنتیجه گواتر را کوچکتر می‌کند.
دوز مصرف لووتیروکسین
لووتیروکسین برای درمان کم‌کاری تیروئید معمولا به شکل کپسول و قرص مصرف می‌شود که دوز مصرف کپسول آن بر اساس گروه سنی متفاوت است:
- بزرگسالان و کودکان بالای 12 سالی که بلوغ آنها کامل شده است: دوز بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، معمولا به‌صورت روزانه 7/1 میکروگرم در هر کیلوگرم وزن بدن مصرف می‌شود اما ممکن است دوز آن در بزرگسالان مسن کمتر باشد.
- کودکان بالای 12 سالی که رشد آنها تکمیل نشده است: دوز دارو بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، دوز مصرفی معمولا دو تا سه میکروگرم در هر کیلوگرم از وزن بدن در روز است.
- کودکان 6 تا 12 سال: دوز مصرف بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، مقدار مصرف معمولا چهار تا پنج میکروگرم در هر کیلوگرم از وزن بدن در روز است.
- کودکان کمتر از 6 سال: استفاده از کپسول در این سن توصیه نمی‌شود زیرا ممکن است کودک شما نتواند آن را ببلعد.
تفاوت دوز مصرف قرص با کپسول لووتیروکسین در گروه سنی زیر 6 سال است که قرص لووتیروکسین در این گروه سنی به‌صورت زیر مصرف می‌شود:
- کودکان یک تا پنج سال: دوز مصرف بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، مقدار مصرف معمولا روزانه پنج تا شش میکروگرم در هر کیلوگرم از وزن بدن است.
- کودکان شش تا 12 ماهه: دوز مصرف بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، معمولا دوز آن روزانه بین شش تا هشت میکروگرم در هر کیلوگرم از وزن بدن است.
- کودکان سه تا شش‌ماهه: دوز مصرف بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، مقدار مصرف معمولا روزانه هشت تا 10 میکروگرم در هر کیلوگرم از وزن بدن است.
- کودکان زیر سه‌ماهه: دوز بر اساس وزن بدن است و باید توسط پزشک تعیین شود. بااین‌حال، مقدار مصرف معمولا روزانه 10 تا 15 میکروگرم در هر کیلوگرم از وزن بدن است.
عوارض لووتیروکسین
این دارو علاوه بر اثرات موردنیاز، ممکن است موجب بروز برخی تاثیرات ناخواسته نیز بشود. ریزش مو ممکن است در طی چند ماه اول درمان رخ دهد. این عارضه معمولا موقتی است و بدن شما به‌تدریج با دارو سازگار می‌شود. اگر این اثر ادامه یافت یا بدتر شد، لازم است فورا با پزشک صحبت کنید. بسیاری از افرادی که از این دارو استفاده می‌کنند عوارض جانبی جدی ندارند.
در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی جدی، ازجمله: افزایش تعریق، حساسیت به گرما، تغییرات ذهنی یا خلقی، مانند عصبی بودن و نوسانات خلقی، خستگی، اسهال، لرزش، سردرد، تنگی نفس، درد استخوان و شکستگی آسان استخوان لازم است بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی بسیار جدی، ازجمله: درد قفسه سینه، ضربان قلب نامنظم، تپش قلب، تورم دست‌وپا، تشنج، بلافاصله کمک پزشکی دریافت کنید.
متی‌مازول (methimazole)
متی‌مازول برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌شود و باعث می‌شود که تولید بیش‌ازحد هورمون تیروئید توسط غده تیروئید متوقف شود. این دارو با نام‌های تجاری تاپازول (Tapazole) و نورثیکس (Northyx) به فروش می‌رسد. در ادامه با دوز مصرف و عوارض متی‌مازول آشنا می‌شوید.
دوز مصرف متی مازول
دوز مصرف متی‌مازول برای بزرگسالان و کودکان متفاوت است. مقدار داروی لازم برای بزرگسالان با توجه به شرایط بیماری عبارت است از:
- خفیف: 15 میلی‌گرم در روز، در ابتدا هر هشت ساعت.
- متوسط: 30 تا 40 میلی‌گرم در روز، در ابتدا هر هشت ساعت.
- شدید: 60 میلی‌گرم در روز، در ابتدا هر هشت ساعت.
- درمان نگهدارنده: 5 تا 15 میلی‌گرم در روز، در ابتدا هر هشت ساعت.
مقدار داروی لازم برای کودکان:
- دوره اولیه درمان: روزانه 4/0 تا 7/0 میلی‌گرم از هر کیلوگرم وزن بدن، هر هشت ساعت.
- درمان نگهدارنده: یک‌سوم تا دوسوم دوز مصرف دوره اولیه درمان، هر هشت ساعت.
عوارض متی مازول
در اثر مصرف متی‌مازول، ناراحتی معده، حالت تهوع، استفراغ، بثورات یا خارش خفیف پوست ممکن است رخ دهد. در صورت ماندگاری یا بدتر شدن هر یک از این عوارض، سریعا با پزشک خود در این مورد صحبت کنید. در صورت بروز هرگونه عارضه جانبی جدی، لازم است بلافاصله به پزشک اطلاع دهید. این عوارض جدی عبارت‌اند از: بدن‌درد، بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن پوست، تنگی نفس، سرفه خونی، علائم مشکلات کبدی، مانند حالت تهوع و استفراغ که متوقف نمی‌شود، زردی، ادرار تیره، دل‌درد شدید و علائم مشکلات کلیوی مانند تغییر در مقدار ادرار و ادرار خونی.
متی‌مازول، به‌خصوص در چند ماه اول درمان به‌ندرت ممکن است باعث اختلالات خونی بسیار جدی مانند کاهش گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها شود. در صورت بروز هر یک از علائم عفونت مانند تب و گلودرد مداوم، کبودی و خونریزی آسان و خستگی غیرمعمول بلافاصله به پزشک خود اطلاع دهید. واکنش آلرژیک بسیار جدی به این دارو نادر است. بااین‌حال، در صورت بروز علائم واکنش آلرژیک جدی مانند بثورات پوستی، خارش یا تورم به‌خصوص در صورت، زبان و گلو، سرگیجه شدید و مشکل تنفس، سریعا کمک پزشکی دریافت کنید.
پروپيل تيواوراسيل (propylthiouracil)
پروپيل تيواوراسيل، دارویی خوراکی است که برای کنترل پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. این دارو، یک داروی ضدتیروئید است که مکانیسم اثر آن مشابه متی‌مازول است. دو هورمون تیروئید ساخته‌شده توسط غده تیروئید، تیروکسین (T4) و تری یدوتیرونین (T3)، با ترکیب ید و پروتئینی به نام تیروگلوبولین با کمک آنزیمی به نام پراکسیداز تشکیل می‌شوند.
پروپيل تيواوراسيل، مانع فعل‌وانفعالات طبیعی ید و پراکسیداز با تیروگلوبولین برای تولید تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) می‌شود و درنتیجه تولید هورمون‌های تیروئید را کاهش می‌دهد. پروپيل تيواوراسيل، همچنین در تبدیل T4 به T3 تداخل ایجاد می‌کند و ازآنجاکه T3 از T4 قوی‌تر است، این امر باعث کاهش فعالیت هورمون‌های تیروئید نیز می‌شود.
آنچه باید درباره خطرات پرتودرمانی سر و گردن در کودکان بدانید!
دوز مصرف پروپیل تیواوراسیل
دوز مصرف اولیه پروپيل تيواوراسيل در بیماران بزرگسال، 300 میلی‌گرم در روز است که به سه قسمت تقسیم می‌شود. این دارو معمولا باید هر هشت ساعت مصرف شود. اگر گواتر بزرگی داشته باشید دوز اولیه ممکن است تا 900 میلی‌گرم در روز نیز باشد. پس از درمان اولیه، دوز مصرف پروپيل تيواوراسيل، اغلب به 100 تا 150 میلی‌گرم در روز می‌رسد.
برای کودکان 6 تا 10 ساله، معمولا در ابتدا دوز مصرفی 50 تا 150 میلی‌گرم در روز تجویز می‌شود که بعدا، پزشک ممکن است دوز مصرف دارو را تغییر دهد. برای کودکان 10 سال به بالا در ابتدا معمولا دوز مصرف پروپيل تيواوراسيل، 50 تا 300 میلی‌گرم در روز است که بعدا، پزشک ممکن است دوز مصرف دارو را تغییر دهد.
عوارض پروپیل تیواوراسیل
اگرچه برخی عوارض معمول مصرف پروپيل تيواوراسيل، علائم پوستی مثل جوش، ریزش مو و کهیر است اما برخی عوارض نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند؛ بنابراین درصورتی‌که عوارض زیر را مشاهده کردید بلافاصله با پزشک تماس بگیرید:
- مدفوع سیاه و قیرمانند
- درد قفسه سینه
- لرز
- سرفه کردن
- تب
- درد در زمان ادرار
- تنگی نفس
- گلودرد
- زخم یا لکه‌های سفید بر روی لب‌ها یا در دهان
- تورم غدد
- خونریزی یا کبودی غیرمعمول
- خستگی یا ضعف غیرمعمول
برخی عوارض نیز وجود دارند که کمتر رایج هستند، ازجمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ادرار تیره‌رنگ
- احساس بیماری یا ضعف
- سردرد
- مدفوع با رنگ روشن
- حالت تهوع یا استفراغ
- معده درد مداوم
- درد بالای شکم یا معده
- زردی چشم و پوست
کورتیکواستروئیدها (corticosteroids)
در شرایط ابتلا به گواتر، ممکن است پزشک برای شما، داروهای کورتیکواستروئید را نیز تجویز کند. کورتیکواستروئیدها داروهایی هستند که باعث کاهش التهاب در بدن می‌شوند و همچنین فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش می‌دهند. این داروها، علائمی مانند تورم، خارش، قرمزی و واکنش‌های آلرژیک را بهبود می‌بخشند.
کورتیکواستروئیدها شبیه کورتیزول هستند. کورتیزول هورمونی است که به‌طور طبیعی توسط غدد فوق کلیوی بدن تولید می‌شود و بدن برای سالم ماندن به آن نیاز دارد. کورتیزول، نقشی بسیار مهم در فرایندهای بدن ازجمله متابولیسم، واکنش ایمنی و استرس دارد.
دوز مصرف کورتیکواستروئیدها
دوزِ مصرف این دارو برای بیماران مختلف متفاوت است؛ بنابراین، مهم است که دستورات پزشک را در مورد مصرف دارو دنبال کنید. از سوی دیگر، مقدار دارویی که مصرف می‌کنید به قدرت دارو نیز بستگی دارد. ازآنجایی‌که کورتیکواستروئیدها طیف گسترده‌ای از داروها هستند و شامل داروهایی مثل بتامتازون (betamethasone)، کورتیزون (cortisone) و دگزامتازون (dexamethasone) می‌شوند مهم است که در مورد دوز مصرف داروی خود با پزشک مشورت کنید.
عوارض کورتیکواستروئیدها
کورتیکواستروئیدها، ممکن است عوارضی جانبی نیز داشته باشند که این عوارض معمولا درنتیجه مصرف فرم خوراکی این داروها اتفاق می‌افتد. عوارض جانبی ناشی از کورتیکواستروئیدهای خوراکی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آکنه
- تاری دید
- افزایش اشتها و افزایش وزن
- سوزش معده
- مشکلات خواب
- تغییرات و نوسانات خلقی
- گلوکوم
- نازک شدن و کبودی آسان پوست
- فشارخون بالا
- ضعف عضلانی
- افزایش رشد موهای بدن
- حساسیت به عفونت
- بدتر شدن دیابت
- تاخیر در بهبود زخم
- زخم معده
- سندرم کوشینگ
- پوکی استخوان
- افسردگی
- رشد کم در کودکان
همه افراد دچار عوارض جانبی نمی‌شود و این امر در هر فردی متفاوت است. مصرف دوز بالای دارو برای مدت‌زمان طولانی احتمال بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد.
نکاتی در مورد مصرف داروهای گواتر
همانطور که مطالعه کردید داروهایی که برای درمان گواتر تجویز می‌شوند بسته به علت، متفاوت هستند. نکاتی در مورد مصرف این داروها وجود دارد که در صورت عدم رعایت آنها ممکن است وضعیت سلامت شما پیچیده‌تر شود. به همین دلیل، مهم است که از این نکات آگاه باشید و آنها را رعایت کنید. در ادامه با این نکات آشنا می‌شوید.
- داروهای خود را مطابق با دستور پزشک مصرف کنید. به‌هیچ‌عنوان بدون تجویز پزشک، دوز مصرف داروی خود را تغییر ندهید زیرا در صورت انجام این کار، ممکن است عوارض جدی‌ای را تجربه کنید.
- داروهای خود را مرتب مصرف کنید. تا زمانی که پزشک به شما توصیه کرده است مصرف داروها را ادامه دهید و آن را قطع نکنید.
- اگر مصرف یکی از دوزها را فراموش کردید به‌محض یادآوری می‌توانید آن دوز را مصرف کنید اما اگر به زمان مصرف دوز بعدی نزدیک بودید، دوز فراموش‌شده را مصرف نکنید و برنامه دارویی را ادامه دهید. به‌هیچ‌عنوان دو دوز دارو را باهم مصرف نکنید زیرا این کار می‌تواند مشکلاتی جدی به همراه داشته باشد.
درنهایت، درمان بیماری گواتر، شامل برگرداندن هورمون‌های تیروئید به سطح طبیعی خود است که این امر معمولا با دارو انجام می‌شود. زمانی که اثربخشی داروها شروع می‌شود، غده تیروئید ممکن است به اندازه طبیعی خود برگردد. در این شرایط، بسته به اینکه به کم‌کاری یا پرکاری تیروئید مبتلا باشید، داروهایی برای شما تجویز می‌شوند که مهم است آنها را تا زمانی که پزشک توصیه کرده طبق دستور، مصرف کنید.
