آیا می‌دانید انسولین چیست ؟ هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی‌ای هستند که به سلول‌ها یا بافت‌ها دستور می‌دهند تا برای پشتیبانی از یک عملکرد خاص در بدن به شیوه‌ای خاص عمل کنند. انسولین یکی از این هورمون‌هاست که برای زنده ماندن ضروری است. در این مقاله با انسولین، انواع، مکانیسم اثر و نحوه تزریق آن آشنا می‌شوید.
انسولین چیست ؟
انسولین یک پیام‌رسان شیمیایی است که به سلول‌ها اجازه می‌دهد گلوکز (قند خون) را جذب کنند. پانکراس اندامی در پشت معده است که منبع اصلی انسولین در بدن است. خوشه‌های سلول‌های لوزالمعده که جزایر لانگرهانس نامیده می‌شوند هورمون‌هایی تولید می‌کنند که مقدار این تولید را بر اساس سطح گلوکز خون در بدن تعیین می‌کنند. بنابراین، هرچه سطح گلوکز بیشتر باشد، انسولین بیشتری برای ایجاد تعادل سطح قند در خون تولید می‌شود.
انسولین همچنین به‌منظور ایجاد انرژی به تجزیه چربی‌ها و پروتئین‌ها کمک می‌کند. تعادل انسولین موجب تنظیم قند خون و بسیاری از فرایندهای بدن می‌شود. اگر سطح انسولین خیلی کم یا زیاد باشد، قند خون بیش‌ازحد یا کمتر از حد طبیعی ایجاد می‌شود که این مسئله می‌تواند علائمی را ایجاد کند. در صورت ادامه این وضعیت، مشکلاتی جدی برای سلامتی اتفاق می‌افتد. در ادامه مقاله انسولین چیست از مجله سلامت، با عوارض و مشکلات مصرف این دارو آشنا خواهیم شد.
مشکلات انسولین شامل چه مواردی است؟
در برخی افراد، سیستم ایمنی بدن به جزایر لانگرهانس حمله می‌کند و این مسئله باعث می‌شود که آن‌ها، انسولین تولید نکنند یا تولید را کاهش دهند. وقتی این اتفاق می‌افتد، گلوکز در خون می‌ماند و سلول‌ها نمی‌توانند آن را جذب کنند و قندها را به انرژی تبدیل کنند. این امر به معنای شروع دیابت نوع 1 است و فرد مبتلا به این نوع دیابت برای زنده ماندن به تزریق منظم انسولین نیاز دارد.
در برخی افراد به‌ویژه افرادی که دچار اضافه‌وزن، چاقی یا کم‌تحرکی هستند انسولین در انتقال گلوکز به سلول‌ها موثر عمل نمی‌کند و قادر به انجام وظایف خود نیست. ناتوانی انسولین در ایجاد اثر بر روی بافت‌ها، مقاومت به انسولین نامیده می‌شود. هنگامی‌که جزایر لانگرهانس نتوانند انسولین کافی برای غلبه بر مقاومت به انسولین تولید کنند، دیابت نوع 2 ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به این نوع دیابت نیز درنهایت به تزریق انسولین نیاز پیدا می‌کنند.
مکانیسم اثر انسولین چیست؟
همانطور که مطرح شد انسولین هورمونی است که توسط پانکراس ترشح می‌شود و حرکت گلوکز را از خون به داخل سلول‌ها تنظیم می‌کند. انسولین در درجه اول با تحریک جذب گلوکز محیطی توسط سلول‌های عضلانی اسکلتی و چربی و با جلوگیری از تولید و آزادسازی گلوکز توسط کبد، گلوکز خون را کاهش می‌دهد. همچنین، انسولین مانع لیپولیز (تجزیه چربی)، پروتئولیز (تجزیه پروتئین‌ها) و گلوکونئوژنز (ساخت گلوکز) می‌شود و از سوی دیگر باعث افزایش سنتز پروتئین و تبدیل گلوکز اضافی به چربی می‌گردد.
انسولین‌هایی که برای درمان دیابت استفاده می‌شوند ازنظر دارویی مشابه هورمون تولیدشده طبیعی هستند. در بدن بیماران مبتلا به دیابت انسولین کافی تولید نمی‌شود که این مسئله منجر به افزایش قند خون و بروز علائم دیابت می‌شود. بنابراین، در حال حاضر، فراهم شدن انسولین از منابع خارجی ازجمله تزریق آن، جایگزین انسولین در بیماران مبتلا به دیابت می‌شود و باعث افزایش جذب گلوکز توسط سلول‌ها و کاهش پیامدهای کوتاه‌مدت و بلندمدت دیابت می‌گردد.
اهمیت چکاپ دوره ای بیماران دیابتی
انسولین چه انواعی دارد؟
شما می‌توانید بر اساس مدت‌زمان نیازتان به اثرات هورمون مکمل، از انواع مختلف انسولین استفاده کنید. انواع انسولین بر اساس فاکتورهای مختلفی دسته‌بندی می‌شوند که این فاکتورها عبارت‌اند از:
- سرعت شروع، به این معنی که چقدر طول می‌کشد که اثربخشی انسولین شروع شود.
- اوج یا سرعتی که انسولین به بالاترین اثربخشی خود می‌رسد.
- طول مدت یا زمان لازم برای تحلیل رفتن انسولین.
- غلظت
- مسیر ورود به بدن به این معنی که انسولین باید به زیر پوست یا داخل رگ تزریق گردد یا با استنشاق وارد ریه‌ها شود.
بیشتر افراد انسولین را به داخل بافت زیر پوست یا بافت چربی نزدیک سطح پوست تزریق می‌کنند. در حال حاضر، با انواع اصلی انسولین آشنا می‌شوید.
انسولین سریع اثر
بدن، خیلی سریع این نوع انسولین را از بافت زیر جلدی وارد جریان خون می‌کند. از انسولین سریع اثر برای اصلاح قند خون بالا و همچنین کنترل بالا رفتن قند خون پس از غذا خوردن استفاده می‌شود. این نوع انسولین شامل موارد زیر است:
- انسولین سریع اثر آنالوگ: بین 5 تا 15 دقیقه طول می‌کشد تا این انسولین اثر خود را بگذارد. بااین‌حال، میزان دوز مصرف‌شده بر مدت اثر تاثیر می‌گذارد. طول مدت اثر این دارو، چهار ساعت در نظر گرفته شده است.
- انسولین انسانی منظم: شروع تاثیر انسولین انسانی منظم بین 30 دقیقه تا یک ساعت است و تاثیرات آن روی قند خون حدود 8 ساعت طول می‌کشد. دوز بیشتر، سرعت شروع اثربخشی را افزایش می‌دهد اما در مقابل، اوج اثر انسولین انسانی منظم را به تاخیر می‌اندازد.
انسولین متوسط اثر
این نوع انسولین با سرعت کمتری وارد جریان خون می‌شود اما تاثیر آن، ماندگاری بیشتری دارد. استفاده از این نوع انسولین برای کنترل یک‌شبه قند خون و همچنین بین وعده‌های غذایی بسیار موثر است. انسولین متوسط اثر شامل موارد زیر است:
- انسولین انسانی NPH: شروع اثر این انسولین بین یک تا دو ساعت طول می‌کشد و طی 4 تا 6 ساعت به اوج خود می‌رسد که در برخی موارد می‌تواند بیش از 12 ساعت طول بکشد. یک دوز بسیار کم، اثر اوج را ایجاد می‌کند و یک دوز بالا زمان انسولین را برای رسیدن به اوج خود و مدت‌زمان کلی اثر افزایش می‌دهد.
- انسولین پیش‌مخلوط: این انسولین ترکیبی از انسولین انسانی NPH با انسولین سریع اثر است و اثرات آن ترکیبی از انسولین‌های متوسط و سریع است.
انسولین طولانی اثر
درحالی‌که انسولین طولانی اثر به‌سرعت به جریان خون می‌رسد و اوج نسبتا کمی دارد اما اثر «فلات» تثبیت‌کننده‌ای بر قند خون دارد که می‌تواند در بیشتر روز ادامه داشته باشد. استفاده از این نوع انسولین شب‌ها و در هنگام روزه‌داری مفید است.
انسولین آنالوگ طولانی اثر تنها نوع موجود از انسولین طولانی اثر است که شروع اثر آن بین 5/1 تا دو ساعت است و درحالی‌که مارک‌های مختلف آن می‌توانند طول مدت اثر متفاوتی داشته باشند اما در کل طول مدت اثر این نوع انسولین بین 12 تا 24 ساعت است.
انسولین کوتاه اثر
این انسولین قبل از غذا استفاده می‌شود که 30 تا 60 دقیقه پس از تزریق شروع به اثر می‌کند و اثر آن، پنج تا هشت ساعت طول می‌کشد.
نحوه مصرف انسولین چگونه است؟
انسولین را نمی‌توان از طریق خوراکی مصرف کرد و لازم است برای این کار از سرنگ، قلم انسولین یا پمپ انسولین استفاده کنید. نوع تزریق انسولین بر اساس اولویت شخصی، شرایط سلامتی و پوشش بیمه‌ای شما انجام می‌شود. پزشک به شما نشان می‌دهد که چگونه آمپول را به خودتان تزریق کنید. شما می‌توانید انسولین را در زیر پوست قسمت‌های مختلف بدن تزریق کنید:
- ران
- باسن
- بازو
- شکم
محل تزریق انسولین باید پنج سانتی‌متر با ناف فاصله داشته باشد. در غیر این صورت، بدن نمی‌تواند انسولین را جذب کند. همچنین لازم است به‌صورت مداوم محل تزریق را تغییر دهید تا پوست شما در اثر تزریق مکرر انسولین، ضخیم یا زخم نشود.
مصرف انسولین با توجه به سطح گلوکز خون و اهداف مدیریت دیابت در افراد متفاوت است. پزشک ممکن است از شما بخواهد 60 دقیقه قبل از غذا یا درست قبل از غذا انسولین بزنید. میزان انسولین موردنیاز روزانه شما به عواملی مانند رژیم غذایی، میزان فعالیت بدنی و شدت دیابت بستگی دارد. بعضی از افراد فقط به یک بار تزریق انسولین در روز نیاز دارند. درحالی‌که برخی دیگر به سه یا چهار بار تزریق انسولین نیاز دارند. همچنین ممکن است پزشک از انسولین سریع اثر و انسولین طولانی اثر برای درمان شما استفاده کند.
عوارض انسولین چیست؟
عوارض اصلی انسولین چیست؟ این عوارض عبارت‌اند از:
- قند خون پایین
- افزایش وزن هنگام شروع استفاده از انسولین
- ایجاد توده یا زخم در ناحیه‌ای که بیش‌ازاندازه انسولین تزریق کرده باشید
- بثورات در محل تزریق انسولین یا به‌ندرت روی کل بدن
همچنین، اگر به آسم یا بیماری انسداد مزمن ریه مبتلا باشید استفاده از انسولین استنشاقی می‌تواند باعث سفت شدن ناگهانی ریه‌ها شود.
واکنش‌های انسولین شامل چه مواردی می‌شود؟
وقتی انسولین تزریق می‌کنید ممکن است افت قند خون را تجربه کنید که به این مسئله، واکنش انسولین گفته می‌شود. اگر بیش‌ازحد ورزش می‌کنید یا به اندازه کافی غذا نمی‌خورید، سطح گلوکز شما بسیار پایین می‌آید و باعث واکنش انسولین می‌شود. بنابراین، لازم است انسولینی را که به بدن خود تزریق می‌کنید با غذا یا کالری متعادل کنید. علائم واکنش‌های انسولین عبارت‌اند از:
- خستگی
- ناتوانی در صحبت کردن
- تعریق
- گیجی
- از دست دادن هوشیاری
- تشنج
- انقباض عضله
- رنگ‌پریده شدن پوست
برای جلوگیری از تاثیر واکنش انسولین، حداقل 15 گرم کربوهیدرات سریع اثر همراه خود داشته باشید که این مقدار برابر با هریک از موارد زیر است:
- یک‌دوم فنجان نوشابه غیر رژیمی
- یک‌دوم فنجان آب‌میوه
- دو قاشق غذاخوری کشمش
همچنین از پزشک خود در مورد قلم مخصوصی به نام قلم گلوکاگون سوال کنید. استفاده از این قلم می‌تواند به بهبود واکنش انسولین کمک کند.
نحوه نگهداری انسولین چگونه است؟
از هر نوعی از انسولین که استفاده می‌کنید دو شیشه در دسترس خود داشته باشید. نیازی نیست ویال انسولین را در یخچال قرار دهید. زمانی که انسولین را باز کردید، این قانون را به یاد داشته باشید که اگر دما برای شما مناسب است انسولین نیز ایمن است. می‌توانید شیشه مورداستفاده خود را در دمای اتاق به مدت 30 روز ذخیره کنید. مراقب باشید که انسولین خیلی گرم یا سرد نشود و همچنین آن را دور از دسترس نور خورشید قرار دهید. شیشه‌های دیگر انسولین را که باز نکرده‌اید در یخچال نگه دارید و شب قبل از شروع استفاده از شیشه جدید، آن را بیرون آورده و بگذارید تا گرم شود.
همچنین، اجازه ندهید انسولین شما یخ بزند. همیشه قبل از کشیدن انسولین به داخل سرنگ، به داخل شیشه نگاه کنید. انواع انسولین سریع اثر، کوتاه اثر و بعضی از انواع مشخص انسولین‌های طولانی اثر باید شفاف باشند. انواع دیگر انسولین ممکن است ابری به نظر برسند اما نباید به‌صورت توده‌ای در وسط شیشه جمع شده باشند. در ارتباط با نحوه نگهداری از انسولین استنشاقی نیز تا زمانی که آماده استفاده از انسولین نشده‌اید، باید بسته آن را در یخچال نگه دارید. اگر این کار را نکردید، باید ظرف 10 روز از انسولین استفاده کنید.
درنهایت، در این مقاله متوه شدید که انسولین چیست؛ انسولین یک هورمون حیاتی است که نحوه جذب انرژی سلول‌ها و بافت‌ها و همچنین تجزیه چربی‌ها و پروتئین‌ها را کنترل می‌کند. که مشکلاتی در تولید آن می‌توانند منجر به دیابت شوند. برای مقابله با عوارض این مشکلات، تزریق انسولین یکی از راه‌های مهم مورداستفاده است. در حال حاضر، انواع انسولین‌های سریع اثر، متوسط اثر و طولانی اثر بسته به‌سرعت و طول مدت اثر مورداستفاده قرار می‌گیرند. تزریق انسولین می‌تواند عوارض و واکنش‌هایی را ایجاد کند که لازم است بدانید چگونه می‌توان با آن‌ها مقابله کرد.
