بلوغ فرایندی است که طی آن بدن کودک به بدن یک فرد بالغ تغییر می‌کند. بلوغ در همه کودکان در یک سن یکسان اتفاق نمی‌افتد اما عموما دختران در فاصله سنی ۸ تا ۱۴ سال و پسرها در سن ۹ تا ۱۵ سال بلوغ را تجربه می‌کنند. در صورتی که بلوغ دیرتر از سنین گفته‌شده آغاز شود، به آن بلوغ دیررس می‌گویند.
در این مقاله از کلینیک آنلاین غدد و دیابت قصد داریم شما را با بلوغ دیررس، علائم و درمان آن آشنا کنیم.
بلوغ دیررس چیست؟
عوامل مختلفی از جمله دستورات مغزی و ترشح هورمون‌ها در آغاز بلوغ دخالت دارند. این اعضا با همکاری هم درنهایت منجر به تغییر شکل بدن در دوره بلوغ می‌شوند. بلوغ دخترها با ترشح هورمون استروژن از تخمدان‌ها آغاز می‌شود؛ این درحالی است که بلوغ پسرها با ترشح هورمون تستوسترون در بیضه‌ها شروع می‌شود. هرگونه اشتباهی در این مسیر می‌تواند باعث تاخیر در بلوغ شود.
درصورتی که هیچگونه تغییر فیزیکی مرتبط با بلوغ در دخترها تا سن ۱۴ و در پسرها تا ۱۵ سالگی اتفاق نیفتد، باید به بلوغ دیررس به عنوان یک احتمال فکر کرد. پزشک فرزندتان را معاینه می‌کند و ممکن است برایش آزمایش خون درخواست کند. پزشک ممکن است فرزندتان را به یک متخصص غدد و متابولیسم ارجاع بدهد.
بلوغ دیررس چه علائمی دارد؟
عدم ظهور تغییرات فیزیکی مرتبط با بلوغ در زمان مناسب مهم‌ترین علامت بلوغ دیررس است.
از جمله علائم بلوغ دیررس در پسرها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم رشد بیضه‌ها و آلت تناسلی تا سن 14 سالگی
- طولانی شدن رشد ناحیه تناسلی بیشتر از 5 سال
- قد کوتاه‌تر نسبت به سایر همسالان
از جمله علائم بلوغ دیررس در دخترها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم رشد سینه‌ها تا سن 14 سالگی
- عدم آغاز پریود تا 5 سال پس از شروع رشد سینه‌ها یا تا 16 سالگی
بلوغ دیررس به چه علت رخ می‌دهد؟
بلوغ دیررس به دلایل مختلفی ممکن است اتفاق بیفتد؛ از جمله:
سابقه خانوادگی
در اغلب موارد بلوغ دیررس یک الگوی رشد و تکاملی تکراری در خانواده است. دختر یا پسر مبتلا ممکن است خواهر، برادر، پدر، مادر یا اقوام درجه‌دویی داشته باشد که آن‌ها هم دیرتر از زمان طبیعی به سن بلوغ رسیده اند. این وضعیت اغلب نیاز به درمان خاصی ندارد و کودک درنهایت رشدی طبیعی را تجربه خواهد کرد؛ اما کمی دیرتر.
بیماری‌های مزمن
برخی بیماری‌ها و مشکلات هستند که می‌توانند باعث بلوغ دیررس شوند؛ از جمله دیابت، سیستیک فیبروزیس، بیماری کلیه یا حتی آسم. به این دلیل که بیماری ممکن است رشد وتکامل بدن را دشوار کند. درمان صحیح و کنترل بهتر بیماری می‌تواند احتمال بلوغ دیررس را در این موارد کم کند.
سوءتغذیه
مبتلایان به سوءتغذیه هم ممکن است دچار بلوغ دیررس شوند. برای مثال کودکان مبتلا به اختلالات خوردن مثل بی‌اشتهایی عصبی اغلب وزن زیادی را از دست می‌دهند و درنتیجه بدن نمی‌تواند به درستی رشد کند.
ورزش سنگین
دخترهایی که ورزش‌های سنگین انجام می‌دهند، ممکن است دچار تاخیر در بلوغ شوند؛ چون ورزش زیاد بدن آن‌ها را بیشتر عضلانی می‌کند؛ بدن دخترها برای آغاز پریود یا ورود به دوره بلوغ نیاز به میزان کافی چربی دارد.
مشکلات هورمونی
تاخیر در بلوغ همچنین می‌تواند درنتیجه مشکلاتی در غده تیروئید یا هیپوفیز رخ بدهد؛ این دو غده برای ترشح هورمون‌هایی که به رشد و تکامل بدن کمک می‌کنند، ضروری هستند.
بیماری‌های ژنتیکی
برخی مبتلایان به بلوغ دیررس مشکلات ژنتیکی دارند که با اختلال در سیستم باروری منجر به تاخیر در بلوغ می‌شود.
بلوغ دیررس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
اگر نگران تاخیر در بلوغ فرزندتان هستید، لازم است با یک پزشک در این زمینه مشورت کنید. پیشنهاد ما به شما این است که به بهترین متخصصین غدد و متابولیسم مراجعه کنید. پزشک برای تشخیص علت بلوغ دیررس ممکن است هر یک از کارهای زیر را انجام دهد:
- شرح‌حال کاملی از علائم کودک و نیز سابقه بلوغ دیررس در خانواده بگیرد
- معاینه فیزیکی کاملی انجام دهد
- درمورد داروهای مصرفی کودک سوال کند
- نمودار رشد کودک را از نظر هر گونه مشکلی بررسی کند
- برای بررسی عملکرد غده هیپوفیز، تیروئید، مشکلات کروموزومی و دیگر بیماری‌های احتمالی آزمایش خون درخواست کند
- یک عکس ساده استخوان برای ارزیابی وضعیت رشد استخوان‌ها درخواست کند
بلوغ دیررس چگونه درمان می‌شود؟
در اغلب موارد پزشک هیچ علت مشخصی را برای بلوغ دیررس پیدا نمی‌کند. اغلب افراد مبتلا به بلوغ دیررس تنها کمی دیرتر از میانگین جامعه بالغ می‌شوند اما درنهایت به وضعیت طبیعی یک فرد بالغ می‌رسند.
با این حال درصورتی که پزشک علت مشخصی را برای بلوغ دیررس پیدا کند، ممکن است شما را به یک متخصص غدد اطفال ارجاع بدهد؛ او کسی است که در زمینه مشکلات هورمونی کودکان تخصص دارد و در صورت لزوم آزمایش‌های تکمیلی را درخواست و درمان مناسب را برای کودک آغاز می‌کند.
اگر برای کودک صبر کردن برای آغاز تغییرات بلوغ سخت باشد، پزشک ممکن است درمان هورمونی را آغاز کند:
- پسرها ممکن است یک درمان کوتاه‌مدت با تستوسترون (عموما تزریق ماهیانه برای 4 الی 6 ماه) دریافت کنند
- دخترها ممکن است استروژن با دوز پایین برای 4 الی 6 ماه دریافت کنند
با پایان درمان عموماً هورمون‌های کودک به سطحی می‌رسند که بلوغ ادامه یابد؛ در غیر این صورت پزشک ممکن است درمان هورمونی طولانی مدت را درنظر بگیرد.
نکته پایانی درباره بلوغ دیررس نوجوانان
کنار آمدن با بلوغ دیررس ممکن است برای کودک دشوار باشد؛ ممکن است احساس کند که قرار نیست هیچ وقت به یک فرد بالغ تبدیل شود؛ حتی زمانی که پزشک به او اطمینان خاطر می‌دهد که هیچ مسئله نگران‌کننده‌ای وجود ندارد. اگر احساس می‌کنید که فرزندتان افسرده شده است و یا مشکلاتی برای مدرسه رفتن دارد، خوب است با یک مشاور در این زمینه مشورت کنید. آن‌ها می‌توانند به او برای کنار آمدن با این وضعیت کمک کنند.
