شاخص توده بدنی یا BMI ابزاری است که پزشکان از آن برای اندازه‌گیری میزان چربی بدن با استفاده از اندازه‌گیری قد و وزن استفاده می‌کنند. این ابزار به پزشک در ارزیابی خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها کمک می‌کند. با این حال فراموش نکنید که BMI همیشه هم شاخص مناسبی برای تخمین میزان چربی بدن نیست. در متن پیش رو قصد داریم شما را با BMI و کاربرد آن آشنا کنیم.
BMI یا شاخص توده بدنی چیست؟
شاخص توده بدنی یا BMI یک ابزار غربالگری است که با درنظرگرفتن همزمان قد و وزن میزان چربی بدن را تخمین می‌زند. فرمول محاسبه BMI وزن به کیلوگرم (kg) تقسیم بر مجذور قد به متر (m2) است. در اغلب افراد BMI شاخص خوبی برای تخمین میزان چربی بدن است. هرچه عدد BMI بالاتر باشد، میزان چربی بدن هم بیشتر است. با این حال در همه افراد تعیین‌کننده نیست. علاوه بر این پزشکان به جز BMI از ابزارهای دیگری هم برای تخمین وضعیت سلامتی بیمار و خطرات احتمالی استفاده می‌کنند.
چربی بالای بدن می‌تواند باعث بیماری‌های قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع 2 شود. از سوی دیگر چربی کم بدن می‌تواند علامتی از سوتغذیه باشد. تنها میزان مناسب چربی است که به جذب صحیح ویتامین‌ها و مواد معدنی توسط بدن کمک می‌کند. علاوه بر این توده چربی یک منبع انرژی برای بدن است که به حفظ دمای بدن و محافظت از اعضای آن کمک می‌کند.
شاخص توده بدنی یا BMI چه کاربردی دارد؟
پزشکان از BMI برای بررسی وزن و غربالگری برخی بیماری‌ها استفاده می‌کنند.
دسته‌بندی وزنی براساس BMI
دسته‌بندی وزنی که براساس BMI انجام می‌شود، به شرح زیر است:
- کمبود وزن: عدد کمتر از 18.5
- وزن طبیعی: بین 18.5 تا 24.9
- اضافه وزن: بین 25 تا 29.9
- چاقی دسته 1: بین 30 تا 34.9
- چاقی دسته 2: بین 35 تا 39.9
- چاقی دسته 3: بیش از 40
غربالگری بیماری‌های مختلف براساس شاخص توده بدنی
درصورتی که عدد BMI کمتر از 18.5 باشد، بیشتر در معرض موارد زیر هستید:
- سوتغذیه
- کم خونی
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن و به دنبال آن افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های مکرر
- پوکی استخوان
- نازایی
درصورتی که کمبود وزن داشته باشید، پزشک ممکن است برایتان آزمایش خون درخواست کند تا وضعیت عمومی سلامتی‌تان را ارزیابی کند.
به طور معمول هرچه عدد BMI بالاتر باشد، بیشتر درمعرض ابتلا به بیماری‌های زیر هستید:
- فشار خون بالا
- دیابت نوع 2
- سنگ کیسه صفرا
- آپنه خواب
- برخی انواع سرطان‌ها مثل سرطان روده بزرگ، سینه، رحم و کیسه صفرا
- افسردگی و مشکلات روحی- روانی
فراموش نکنید که حتی بدون BMI بالا هم ممکن است هر یک از موارد نامبرده را داشته باشید. به طور مشابه ممکن است BMI بالایی داشته باشید؛ اما به هیچ یک از بیماری‌های نامبرده مبتلا نباشید. عوامل ژنتیکی و سایر عوامل از قبیل مصرف سیگار نقش مهمی را در ابتلا به بیماری‌های نامبرده ایفا می‌کنند. در صورتی که عدد BMI از حد طبیعی بالاتر باشد، پزشک ممکن است برای ارزیابی وضعیت عمومی سلامتی‌تان آزمایش‌هایی از قبیل وضعیت قند و چربی درخواست کند.
شاخص توده بدنی طبیعی چند است؟
BMI طبیعی لازم است که بین 18.5 تا 24.9 باشد. فراموش نکنید که میزان چربی بدن تنها عامل تاثیرگذار در سنجش وضعیت عمومی سلامت شما نیست. عوامل دیگری از قبیل ژنتیک، میزان تحرک، مصرف سیگار و تنباکو، نوشیدن الکل و وضعیت سلامت روان می‌توانند روی وضعیت عمومی سلامتی شما اثر بگذارند.
شاخص توده بدنی یا BMI چه محدودیت‌هایی دارد؟
اندازه‌گیری استاندارد BMI محدودیت‌هایی هم دارد. از این رو باید از تاکید بیش از حد بر BMI خودداری کرد. علیرغم اینکه BMI ممکن است در برخی افراد خاص اطلاعات نادرستی بدهد، اما پزشکان همچنان از آن به عنوان سریع‌ترین راه برای تخمین توده چربی بدن یک فرد استفاده می‌کنند.
محدودیت‌های BMI در تشخیص انواع دسته‌بندی وزنی
BMI نمی‌تواند بین وزن توده عضلانی بدن و توده چربی افتراق قائل شود. از این رو ممکن است فردی BMI بالایی داشته باشد؛ اما همچنان توده چربی کمی داشته باشد. علاوه براین از BMI هم برای زنان و هم برای مردان استفاده می‌شود. این در حالی است که زنان عموما توده چربی بیشتری دارند. علاوه بر این BMI با افزایش میانگین قد بالغین در طول سال‌ها تطابق نیافته است.
فراموش نکنید که BMI نباید برای ارزیابی توده چربی بدن در افراد زیر استفاده شود:
- ورزشکاران حرفه‌ای از جمله فوتبالیست‌ها
- کودکان و نوجوانان
- زنان باردار
- افراد بالای 65 سال
- افرادی که بنا به دلایل پزشک دچار آتروفی عضلانی (ازبین رفتن توده عضلانی) شده اند
محدودیت‌های BMI به عنوان یک ابزار غربالگری در بیماری‌ها
علیرغم اینکه BMI ابزار خوبی برای ارزیابی خطر ابتلا به برخی بیماری‌های خاص از قبیل دیابت نوع 2 و بیماری‌های قلبی است، اما محدودیت‌هایی هم دارد؛ از جمله:
- BMI نمی‌تواند محل یا نحوه توزیع توده چربی بدن را ارزیابی کند. این درحالی است که توده چربی در برخی مناطق بدن مثل شکم در قیاس با سایر نواحی بیشتر با خطر افزایش ابتلا به بیماری‌ها مرتبط است.
- علاوه بر این بجز BMI عوامل دیگری نیز از قبیل سابقه خانوادگی ابتلا به بیمار‌ی‌هایی نظیر فشار خون بالا یا چربی خون بالا در احتمال ابتلا به این بیماری‌ها دخالت دارند.
نکته پایانی مقاله شاخص توده بدنی
شاخص توده بدنی یک ابزار اندازه‌گیری سریع برای ارزیابی خطر ابتلای شما به برخی بیماری‌های خاص است. با این حال BMI همیشه هم ابزار مناسبی برای اندازه‌گیری توده چربی بدن و ارزیابی وضعیت عمومی سلامتی نیست؛ در صورتی که هر گونه سوال یا نگرانی درباره وضعیت سلامتی خود دارید، پیشنهاد ما این است که با بهترین متخصص غدد در این باره مشورت کنید.
