در این مقاله از سایت کلینیک دیابت و غدد، تمامی علائم چربی خون بالا به همراه راه حل های درمان آن‌ها آموزش داده خواهد شد. چربی خون بالا یا هایپرلیپیدمیا (hyperlipidemia)، چندین اختلال را دربرمی گیرد که منجر به ایجاد چربی‌های اضافی در خون می‌شود. شما می‌توانید برخی از عوامل این مسئله را کنترل کنید اما نه همه آن‌ها را. چربی خون بالا قابل‌درمان است اما اغلب یک بیماری مادام‌العمر است. باید مراقب آنچه می‌خورید باشید و همچنین به‌طور منظم ورزش کنید. همچنین، شاید لازم باشد دارو مصرف کنید.
______________________________________________________________________
مطالعه بیشتر: قرص چربی خون
______________________________________________________________________
اگرچه چربی خون بالا می‌تواند به ارث برسد اما بیشتر اوقات نتیجه انتخاب سبک زندگی ناسالم است. هنگامی‌که شما سطح کلسترول مضر خود را کاهش می‌دهید می‌توانید خطر بیماری قلبی، حمله قلبی، سکته مغزی و سایر مشکلات را کاهش دهید. در ادامه با این موضوع آشنا می شوید که علائم چربی خون بالا چیست و چه عوامل و راهکارهای درمانی دارد.
قبل از پرداختن به موضوع باید و نبایدهای تغذیه در افراد مبتلا به چربی خون لازم است بدانید چربی خون چیست. کلسترول ماده‌ای از جنس چربی است و ازآنجایی‌که خون از آب تشکیل شده است با آن مخلوط نمی‌شود. کلسترول در سراسر بدن و درون لیپوپروتئین‌ها حرکت می‌کند. دو نوع لیپوپروتئین، کلسترول‌ها را حمل می‌کنند:
- لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): کلسترولی که از این طریق حرکت می‌کند کلسترول ناسالم یا «بد» است.
- لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): کلسترول موجود در HDL به‌عنوان کلسترول «خوب» شناخته می‌شود.
در آزمایش چربی خون، سطح تری‌گلیسیرید که نوعی چربی در خون است نیز اندازه‌گیری می‌شود. داشتن سطح تری‌گلیسیرید بالا نیز می‌تواند خطر بیماری قلبی را افزایش دهد. محدوده نرمال انواع کلسترول در افراد بزرگسال عبارت است از:
- کلسترول تام: کمتر از 200 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول LDL: کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- کلسترول HDL :60 و بالاتر از 60 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
- تری‌گلیسیرید: کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی‌لیتر
این مقادیر حدودی هستند و درصورتی‌که به بیماری قلبی یا عوامل خطر قلبی دچار باشید، مقادیر می‌توانند متفاوت باشند.
انواع چربی خون
بالا رفتن چربی خون مشکلی است که عده زیادی با آن مواجه هستند و سالانه افراد زیادی را راهی بیمارستان می کند. برای داشتن اطلاعات بیشتر در این باره، ابتدا بهتر است به این سؤال پاسخ دهیم که چربی خون چیست؟ چه عاملی باعث آن می شود و می تواند چه بیماری هایی را به وجود بیاورد؟
به طور کلی چربی خون اصطلاحی است که به همه مواد چرب موجود در خون گفته می شود. این تعریف شامل دو دسته اصلی از مواد چرب از جمله کلسترول و تری گلیسیرید نیز می باشد. به طور دقیق تر چربی خون یا hyperlipidemia (هایپر لیپیدمی) به بالا رفتن سطح لیپیدها در خون فرد گفته می شود.
بنابراین در پاسخ به این سؤال که انواع چربی خون چیست؟ باید گفت که چربی خون شامل دو گروه اصلی چربی ها به نام کلسترول و تری گلیسیرید است که هر دسته خود به زیرمجموعه های کوچکتری تقسیم می شود. به عنوان مثال کلسترول خود شامل سه دسته کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم یا LDL، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم یا VLDL و کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL است.
علائم چربی خون بالا چیست؟
در ارتباط با این موضوع که علائم چربی خون بالا چیست لازم است بدانید معمولا افراد مبتلا به چربی خون بالا، علائمی را تجربه نمی‌کنند. با این حال، ممکن است افرادی که به‌طور ارثی یا خانوادگی دچار چربی خون بالا هستند رشد زائده‌های چربی و زرد در اطراف چشم‌ها و مفاصلشان را تجربه کنند. پزشک معمولا در طی یک آزمایش خون معمول یا پیگیری مشکل قلبی عروقی، مانند حمله قلبی یا سکته، چربی خون را تشخیص می‌دهد.
تجمع بیش از حد چربی در طول زمان باعث آترواسکلروز یا تصلب شرایین می‌شود. این زمانی است که پلاک‌ها روی دیواره سرخرگ‌ها و رگ‌های خونی ایجاد می‌شوند و دهانه‌ها را باریک می‌کنند. این مسئله می‌تواند منجر به جریان خون ناپایدار عروقی شود و خطر بیماری قلبی و سکته را تا حد زیادی افزایش دهد.
عوارض چربی خون بالا
چربی خون بالا می تواند به مرور زمان باعث بیماری های مختلفی شود که اکثر این بیماری ها، بیماری هایی مزمن هستند. از جمله بیماری های که ممکن است به علت مشکلات چربی خون بالا ایجاد شوند، می توان به مواردی مانند سکته قلبی، سکته مغزی، تصلب شرایین، مشکلات مربوط به عروق کرونر قلب و فشار خون بالا اشاره کرد.
عامل چربی خون بالا
چربی خون بالا می تواند در اثر عوامل مختلفی و به مرور زمان به وجود بیاید. اولین و مهمترین عامل این مشکل، عدم داشتن رژیم غذایی صحیح است. رژیم غذایی نادرستی که مملو از چربی ها باشد در کنار سبک زندگی کم تحرک، اصلی ترین دلایل چربی خون بالا محسوب می شوند. بنابراین کاملاً واضح است که با حذف این دو عامل و جایگزین کردن آن ها با نوع صحیح، می توان تا حد زیادی از این مشکل پیشگیری کرد.
علت چربی خون بالا
علل چربی خون چیست؟ علاوه بر دو مورد گفته شده در قسمت قبل، می توان موارد دیگری را نیز به عنوان عاملی برای چربی خون بالا معرفی کرد. بیماری های کلیوی، تیروئید کم کار، دیابت، سندروم کوشینگ، سندروم تخمدان پلی کیستیک، ژنتیک، مصرف الکل، کشیدن سیگار، ، لوپوس، ایدز و استرس مزمن از جمله دیگر عوامل چربی خون بالا محسوب می شوند.
مقدار طبیعی چربی خون
ممکن است برای عده زیادی این سؤال مطرح شود که چربی خون نرمال چند است؟ قبل از اینکه به این پاسخ دهیم ابتدا بهتر است بدانید که در آزمایش چربی خون دقیقا چه چیزی را اندازه گیری می کنند. در آزمایش چربی خون مواردی مانند کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم یا LDL، کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا یا HDL و تری گلیسیریدها را می سنجند تا متوجه مقدار آن ها در خون شوند.
مقدار طبیعی چربی خون برای کلسترول LDL باید کمتر از ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر خون باشد. این مقدار برای HDL در زنان بین ۵۰ تا ۵۹ میلی گرم و در مردان بین ۴۰ تا ۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خون است. در نهایت مقدار کل کلسترول باید کمتر از ۲۰۰ میلی گرم و مقدار تری گلیسیرید باید کمتر از ۱۵۰ میلی گرم در دسی لیتر خون باشد.
شرایط تست چربی خون
ممکن است بعضی از افراد علائم چربی خون داشته باشند و بدین منظور اقدام به انجام آزمایش کنند. برای اینکه جواب تست چربی خون شما جوابی صحیح باشد، باید قبل از انجام آزمایش برنامه خاصی را رعایت نمایید. نباید ۸ تا ۱۲ ساعت قبل از آزمایش چیزی بخورید یا بنوشید. در یک روز مانده به آزمایش غذای چرب یا سرخ شده میل نکنید. نباید یک ساعت قبل از انجام آزمایش سیگار بکشید.
قبل از انجام آزمایش باید از انجام هرگونه فعالیت بدنی شدید یا ورزش اجتناب کنید. از آنجا که سطح آنزیم‌ها ممکن است در طول روز کم و زیاد شوند، بهتر است آزمایش قبل از ساعت ۱۰ صبح انجام شود. سعی کنید استرس نداشته باشید و ۱۵ دقیقه قبل از انجام آزمایش کاملاً ریلکس بنشینید. همچنین نباید فراموش کرد که هورمون های زنانه در طول دوران قاعدگی می توانند نتیجه آزمایش را تحت تأثیر قرار دهند.
چربی خون در آزمایش
نشانه های چربی خون شامل موارد مختلفی هستند که با دقت و توجه به آن ها می توان از چربی خون بالا مطلع شد. از جمله این علائم می توان به مواردی مانند خواب آلودگی دائمی، ورم و پف کردن صورت، افزایش غیرطبیعی تعریق بدن، سردرد به صورت سنگینی سر، تلخی یا خشکی دهان، گاهی وزوز گوش و سرگیجه، احساسی مانند گرمای زیاد در نقاط خاصی از بدن مانند کف پاها، احساس سوزش در کف پا و تپش قلب بعد از مصرف غذاهای چرب اشاره کرد. چربی خون در آزمایش معمولاً با عبارات LDL، HDL، Cholestrole و Triglycreide نشان داده می شود.
رابطه سکته قلبی و چربی خون
ممکن است این سؤال را بپرسید که اولین علامت چربی خون چیست؟ در پاسخ باید گفت که تنگی نفس، درد در ناحیه قفسه سینه و سرگیجه جزو اولین علائم چربی خون بالاست. تنگی نفس و درد در ناحیه قفسه سینه ممکن است به دلیل مشکلاتی باشد که چربی خون بالا برای قلب ایجاد کرده است. هنگامی که چربی خون زیاد باشد، کم کم درون رگ هایی مانند رگ های کرونر قلبی رسوب کرده و باعث تنگ شدن آن ها می شود. این اتفاق تا بسته شدن کامل رگ های کرونری ادامه پیدا می کند. در نهایت خون به قسمت هایی از قلب نمی رسد. بسته به اینکه چه قسمتی از قلب و با چه وسعتی درگیر شده باشد، سکته قلبی اتفاق خواهد افتاد.
تشخیص چربی خون بالا
همان‌طور که مطرح شد علائم چربی خون بالا مشخص نیست. بنابراین تنها راه تشخیص آن انجام آزمایش خون به نام پانل چربی یا پروفایل لیپید توسط پزشک است. نتیجه تست چربی خون، سطوح زیر را نشان می‌دهد که مقادیر نرمال آن نیز مطرح شده است:
- کلسترول تام: زیر 200 میلی‌گرم در دسی لیتر
- کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم (LDL): برای افراد سالم، کمتر از 100 میلی‌گرم در دسی لیتر و برای افراد مبتلا بیماری قلبی یا بیماری دیابت یا دارای عوامل خطر کنترل نشده، کمتر از 70 میلی‌گرم در دسی لیتر
- کلسترول با لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL): برای مردان، بیش از 40 میلی‌گرم در دسی لیتر و برای زنان، بیش از 50 میلی‌گرم در دسی لیتر
- تری‌گلیسیرید: کمتر از 150 میلی‌گرم در دسی لیتر
پیشگیری از چربی خون بالا
مهمترین سوالی که مطرح می شود این است که درمان چربی خون چیست؟ باید بدانید که اصلی ترین و بهترین راه درمان چربی خون، پیشگیری از آن است. مهمترین قسمت پیشگیری نیز، رعایت رژیم غذایی صحیح در کنار داشتن سبک زندگی پرتحرک است. عدم مصرف زیاد غذاهای فست فودی و سرخ شده، عدم استفاده زیاد از روغن و مواد دارای چربی، داشتن برنامه ورزشی منظم، تحرک زیاد، پیاده روی و چکاپ های سالانه از جمله مهمترین مواردی است که باید برای جلوگیری از چربی خون بالا انجام داد.
درمان چربی خون بالا
اکنون که می‌دانید علل و علائم چربی خون بالا چیست لازم است بدانید درمان چربی خون بالا از طریق بهبود سبک زندگی و داروها انجام می‌شود که در ادامه به جزئیات آن بیشتر پرداخته‌ایم.
روش برای بهبود سبک زندگی
تغییر سبک زندگی، کلید مدیریت چربی خون بالاست. حتی اگر چربی خون شما ارثی باشد (چربی خون ترکیبی خانوادگی)، تغییر سبک زندگی هنوز یک قسمت اساسی از درمان است. اگر در حال حاضر دارو مصرف می‌کنید، تغییر در سبک زندگی می‌تواند اثرات آن‌ها بر کاهش کلسترول را بهبود بخشد. در ادامه به این تغییرات سبک زندگی با جزئیات بیشتری پرداخته‌ایم.
رژیم غذایی سالم داشته باشید
ایجاد تغییر در رژیم غذایی می‌تواند سطح کلسترول «بد» شما را کاهش داده و سطح کلسترول «خوب» شما را افزایش دهد.
- چربی‌های سالم را انتخاب کنید. از مصرف چربی‌های اشباع‌شده که در گوشت قرمز، بیکن، سوسیس و لبنیات پرچرب وجود دارد، خودداری کنید. در صورت امکان، از پروتئین‌های بدون چربی مانند مرغ، بوقلمون و ماهی استفاده کنید. لبنیات کم‌چرب یا فاقد چربی مصرف کنید و از چربی‌های اشباع‌نشده مانند روغن زیتون و کانولا برای پخت‌وپز استفاده کنید.
- چربی‌های ترانس را حذف کنید. چربی‌های ترانس در غذاهای سرخ‌شده و غذاهای فرآوری شده مانند کوکی‌ها، کراکرها و سایر میان وعده‌ها وجود دارد.
- بیشتر امگا 3 بخورید. اسیدهای چرب امگا 3 فواید قلبی زیادی دارند. می‌توانید آن‌ها را در برخی از انواع ماهی‌ها ازجمله ماهی آزاد، ماهی خال مخالی و شاه ماهی پیدا کنید. همچنین آن‌ها در برخی از آجیل‌ها و دانه‌ها مانند گردو و دانه‌های کتان نیز یافت می‌شوند.
- مصرف فیبر خود را افزایش دهید. تمام فیبرها برای قلب مفید هستند، اما فیبرهای محلول که در جو دوسر، مغز، میوه‌ها، لوبیا و سبزیجات یافت می‌شوند، می‌توانند سطح کلسترول LDL شما را کاهش دهند.
- میوه‌ها و سبزیجات بیشتری بخورید. آن‌ها سرشار از فیبر و ویتامین هستند و چربی اشباع‌شده کمی دارند.
وزن خود را کاهش دهید
اگر اضافه‌وزن یا چاقی دارید، کاهش وزن می‌تواند به کاهش کلسترول کل بدن کمک کند. برای کاهش وزن، رژیم کم‌کالری را در نظر بگیرید و فعالیت بدنی خود را افزایش دهید تا کالری بیشتری از آنچه می‌خورید بسوزانید.
ورزش کنید
فعالیت بدنی برای سلامت کلی، کاهش وزن و سطح کلسترول مهم است. وقتی فعالیت بدنی کافی ندارید، سطح کلسترول HDL شما پایین می‌آید. شما فقط به 40 دقیقه ورزش متوسط تا شدید سه یا چهار بار در هفته نیاز دارید تا میزان کلسترول کل بدن را کاهش دهید. هدف باید هر هفته 150 دقیقه ورزش کامل باشد.
مصرف سیگار را ترک کنید
سیگار کشیدن میزان کلسترول «خوب» را کاهش می‌دهد و باعث افزایش تری‌گلیسیرید می‌شود. حتی اگر تشخیص چربی خون بالا نگیرید، سیگار کشیدن می‌تواند خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهد.
کدام نوع چربی خون خطرناک است؟
به طور کلی درصورتی که چربی خون از حالت و مقدار طبیعی خود برای مدت زمانی طولانی، بیشتر باشد، خطرناک است. چرا که همانگونه که گفته شد می تواند بیماری های زیادی را با خود به همراه داشته باشد. به طور مشخص افزایش مقدار LDL یا کلسترول بد و همچنین تری گلیسیرید در خون خطرات بیشتری را به دنبال دارد. این در حالی است که افزایش مقدار HDL یا کلسترول خوب، برای بدن مفید است.
آیا در معرض خطر چربی خون بالا هستید؟
دو نوع کلسترول وجود دارد، LDL و HDL. احتمالا شنیده‌اید که به آن‌ها به ترتیب کلسترول «بد» و «خوب» گفته می‌شود. کلسترول LDL (بد) در دیواره سرخرگ‌ها شما تجمع یافته و آن‌ها را سخت و باریک می‌کند. کلسترول HDL (خوب) کلسترول اضافی «بد» را پاک می‌کند و آن را از رگ‌ها دور می‌کند و به کبد برمی‌گرداند. چربی خون به دلیل داشتن بیش از حد کلسترول LDL در خون و کمبود کلسترول HDL برای پاک‌سازی آن ایجاد می‌شود. سبک زندگی ناسالم می‌تواند سطح کلسترول «بد» را افزایش داده و سطح کلسترول «خوب» را کاهش دهد.
انتخاب‌های ناسالم در سبک زندگی که می‌توانند موجب چربی خون بالا شوند عبارت‌اند از:
- خوردن غذاهایی با چربی‌های اشباع‌شده
- خوردن پروتئین حیوانی، مانند گوشت و لبنیات
- نداشتن ورزش کافی
- نخوردن کافی چربی‌های سالم
- چاقی
- دور کمر زیاد
- سیگار کشیدن
- نوشیدن بیش از حد الکل
سطح غیرطبیعی کلسترول در برخی از افراد که وضعیت سلامتی خاص دارند نیز مشاهده می‌شوند. این شرایط
عبارت‌اند از:
- بیماری کلیوی
- دیابت
- سندرم تخمدان پلی کیستیک
- بارداری
- تیروئید کم‌کار
- شرایط ارثی
همچنین، سطوح کلسترول شما ممکن است تحت تاثیر برخی داروها باشد:
- قرص‌های جلوگیری از بارداری
- داروهای ادرارآور
- برخی از داروهای افسردگی
چربی خون ترکیبی خانوادگی
نوعی چربی خون وجود دارد که می‌توانید از والدین یا پدربزرگ و مادربزرگ خود به ارث ببرید که به آن چربی خون ترکیبی خانوادگی گفته می‌شود. چربی خون ترکیبی خانوادگی باعث کلسترول بالا و تری‌گلیسیرید بالا می‌شود.
افراد مبتلا به این بیماری اغلب در نوجوانی دچار کلسترول بالا یا سطح تری‌گلیسیرید بالا می‌شوند و در 20 یا 30 سالگی تشخیص چربی خون بالا می‌گیرند. این وضعیت خطر ابتلا به بیماری شریان کرونری زودرس و حمله قلبی را افزایش می‌دهد. برخلاف افراد مبتلا به چربی خون معمولی، افراد مبتلا به چربی خون ترکیبی خانوادگی ممکن است علائم بیماری قلبی عروقی را پس از چند سال تجربه کنند. علائمی که آن‌ها ممکن است تجربه کنند عبارت‌اند از:
- درد قفسه سینه (در سنین جوانی)
- حمله قلبی (در سنین جوانی)
- گرفتگی در ماهیچه‌های ساق پا هنگام راه رفتن
- زخم انگشتان پا که به راحتی بهبود نمی‌یابند
- علائم سکته مغزی ازجمله مشکل در تکلم، افتادگی در یک طرف صورت یا ضعف در اندام‌ها
برای چربی خون چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر نتایج آزمایش شما مقدار چربی خون را بیشتر از حد مجاز نشان می دهد باید به پزشک مراجعه کنید. از طرف دیگر سابقه خانوادگی ابتلا به کلسترول بالا یا تری گلیسیرید بالا فاکتور دیگری است که نشان می دهد باید به صورت منظم به پزشک مراجعه نمایید. کشیدن سیگار، داشتن فشار خون بالا و دیابت نیز در کنار این عوامل خطر جای می گیرند.
در این مقاله تلاش کردیم تا توضیح دهیم که اختلال چربی خون چیست و همچنین نشانه های چربی خون بالا و درمان آن را مورد بررسی قرار دادیم. مجموعه بزرگ کلینیک دیابت غدد با داشتن کادری مجرب، سابقه ای طولانی، تجربه ای بلند مدت و بهره مندی از تجهیزات پیشرفته و علم روز جهان، در خدمت شما عزیزان است تا خدماتی با کیفیت را در اختیارتان قرار دهد. ما به شما در مسیر رسیدن به زندگی سالم کمک خواهیم کرد.
