رتینوپاتی دیابتی یکی از عوارض چشمی دیابت است؛ در این عارضه عروق خونرسان به شبکیه چشم دچار آسیب می‌شوند. شبکیه بافتی است که قسمت خلفی کره چشم را می‌پوشاند. با وجود این که رتینوپاتی در آغاز ممکن است علامتی ایجاد نکند، اما در موارد پیشرفته می‌تواند منجر به کوری شود. از این رو درصورت ابتلا به دیابت لازم است این عارضه را بشناسید و نکات لازم را برای پیشگیری از آن دنبال کنید.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با رتینوپاتی دیابتی، پیشگیری و درمان آن آشنا کنیم.
در این مقاله خواهید خواند:
رتینوپاتی دیابتی چیست؟
رتینوپاتی دیابتی به آسیب بافت شبکیه چشم در پی ابتلا به دیابت اطلاق می‌شود. شبکیه بافتی است که قسمت خلفی چشم را پوشانده و محلی است که در آن نوری که به چشم برخورد می‌کند، به تصویر تبدیل می‌شود. به دنبال عوارض بیماری دیابت، عروق خونی چشم می‌توانند متورم شده یا دچار خونریزی شوند؛ این تغییرات درنهایت می‌توانند منجر به بروز مشکلات بینایی و یا درنهایت کوری شوند. این بیماری اغلب هر دو چشم را همزمان درگیر می‌کند.
“رتینوپاتی دیابتی” شایع ترین علت کاهش بینایی در مبتلایان به دیابت است.
رتینوپاتی دیابتی چه علائمی دارد؟
این بیماری ممکن است تا زمانی که پیشرفت نکرده، علامتی ایجاد نکند. با این حال در صورت بروز علائم، ممکن است هر یک از موارد زیر را تجربه کنید:
- از دست دادن بینایی مرکزی، که از آن حین رانندگی یا خواندن استفاده می‌کنید
- عدم توانایی مشاهده رنگ‌ها
- تاری دید
- هاله یا نقاط سیاه در میدان دید
- مگس‌پران یا دیدن نقاط شناور در میدان بینایی به دنبال خونریزی چشم
چه افرادی بیشتر در معرض ابتلا به رتینوپاتی دیابتی هستند؟
مبتلایان به دیابت نوع 1 و 2 درمعرض ابتلا به رتینوپاتی هستند؛ هرچه مدت زمان بیشتری از آغار ابتلایتان به دیابت گذشته باشد، احتمال مبتلا شدن به رتینوپاتی بیشتر است. همچنین درصورتی که قندتان در محدوده کنترل‌شده نباشد، احتمال ابتلایتان به این عارضه افزایش می‌یابد.
رژیم غذایی دیابت؛ مواد غذایی مناسب بیماران دیابتی
سایر مواردی که احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را افزایش می‌دهند:
- فشار خون بالا
- کلسترول بالا
- استفاده از تنباکو
- بارداری
مراحل رتینوپاتی دیابتی :
رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو خفیف
در مراحل اولیه، عروق کوچک چشمی تدچار تغییر شده و مناطق کوچکی از چشم متورم می‌شوند. به این مناطق میکروآنوریسم گفته می‌شود. مایعات ممکن است از این منطقه به درون شبکیه ترشح شوند.
رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو متوسط
به دنبال پیشرفت بیماری، عروقی که وظیفه دارند شبکیه را سالم نگه دارند، متورم شده و تغییر شکل می‌دهند. این عروق نمی‌توانند به شبکیه خونرسانی کنند. از این رو منجر به اشکال در بینایی می‌شوند. این تغییر عروقی درنهایت می‌تواند منجر به ادم ماکولار دیابتی ( DME) شود؛ DME به تورم بخشی از چشم به نام ماکولا گفته می‌شود.
رتینوپاتی غیرپرولیفراتیو شدید
در مرحله سوم تعداد زیادی از عروق خونی مسدود شده و به دنبال آن نمی‌توانند به شبکیه خونرسانی کنند. در مناطقی که خونرسانی ضعیفی دارند، پروتئین‌هایی به نام فاکتور رشد ایجاد می‌شوند؛ این پروتئین‌ها به شبکیه پیغامی را برای ساخت عروق خونی جدید می‌فرستند.
رتینوپاتی دیابتی پرولیفراتیو
این مرحله پیشرفته‌ترین مرحله از عارضه رتینوپاتی دیابتی است. عروق خونی زیادی در ناحیه شبکیه رشد می‌کنند؛ این عروق خونی بیشتر از سایرین احتمال دارد که دچار خونریزی و ترشح شوند. در ادامه بافت چشم دچار اسکار می‌شود. این مرحله درنهایت می‌تواند منجر به جدا شدن شبکیه از بافت زیرین خود و نابینایی شود.
رتینوپاتی دیابتی چه عوارضی دارد؟
از جمله عوارض رتینوپاتی دیابتی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خونریزی زجاجیه
عروق خونی جدید می‌توانند به درون ناحیه ژله‌ای چشم که بخش مرکزی چشم را پر کرده است( زجاجیه)، خونریزی کنند. درصورتی که شدت خونریزی کم باشد، ممکن است تنها تعداد کمی نقاط سیاه رنگ ببینید.( مگس‌پران). در موارد شدید، خونریزی می‌تواند حفره زجاجیه را پر کرده و بینایی را به طور کامل مختل کند.
خونریزی زجاجیه اغلب به تنهایی منجر به کوری دائمی نمی‌شود. خونریزی چشم معمولاً طی چند هفته تا چند ماه برطرف می‌شود. با وجود این که شبکیه دچار آسیب شده است اما اغلب بینایی به وضوح قبلی‌اش برمی‌گردد.
2. جدایی شبکیه
عروق خونی غیرطبیعی که به دنبال رتینوپاتی دیابتی ایجاد می‌شوند، می‌توانند منجر به ایجاد بافت اسکار در چشم شوند. این مسئله درنهایت می‌تواند سبب جدا شدن بافت شبکیه از قسمت خلفی چشم شود. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد لکه‌هایی در میدان بینایی و یا کاهش شدید بینایی شود.
3. گلوکوم
عروق خونی جدیدی که در قسمت جلویی چشم( عنبیه) رشد می‌کنند، ممکن است در خروج طبیعی مایع از چشم تداخل ایجاد کرده و باعث افزایش فشار چشم شوند. به بالا رفتن بیش از حد فشار چشم گلوکوم گفته می‌شود.
4. نابینایی
رتینوپاتی دیابتی، گلوکوم، ادم ماکولار و یا ترکیب این‌ها در صورت پیشرفت می‌توانند منجر به از دست رفتن کامل بینایی و در نهایت کوری شوند؛ به ویژه اگر درمان نشوند.
رتینوپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تشخیص رتینوپاتی دیابتی طی معاینه چشم میسر می‌شود:
دیلاتاسیون یا گشاد کردن مردمک
چشم‌پزشک با گشاد کردن مردمک می‌تواند تغییرات شبکیه و عروق خونی آن را دقیق‌تر بررسی کند.
آنژیوگرافی فلورسئین
این تست به پزشک در تشخیص ادم ماکولار دیابتی و رتینوپاتی شدید دیابتی کمک می‌کند. علاوه بر این درصورتی که عروق خونی دچار آسیب شده باشند، پزشک با کمک این تست متوجه آن می‌شود.
رتینوپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟
درمان رتینوپاتی دیابتی شامل موارد زیر است:
تزریق Anti-VEGF
VEGF پروتئینی است که رشد عروق خونی جدید را در چشم تحریک می‌کند. دسته دارویی anti-VEGF با مسدود کردن این پروتئین می‌توانند رشد عروق خونی را در چشم معکوس کرده و تجمع مایع در شبکیه را کاهش دهند.
جراحی لیزر کانونی ماکولا
در این جراحی لیزر باعث سوختگی‌هایی جزئی در محل ترشح در ناحیه ماکولا می‌شود. پس از این جراحی نیاز به داروهای Anti- VEGF خواهید داشت.
کورتیکواستروئید
پزشک می‌تواند کورتیکواستروئید را به درون چشم تزریق کند. با این حال این داروها می‌توانند احتمال ایجاد گلوکوم( افزایش فشار چشم) یا کاتاراکت( آب مروارید) را در چشم بالا ببرند. درصورت استفاده از این داروها لازم است پزشک فشار چشم شما را ارزیابی کند.
جراحی لیزر اسکاتر
در این جراحی حدود 2 هزار سوختگی جزئی برای درمان نقاطی که شبکیه از ماکولا جدا شده است، ایجاد می‌شود. این جراحی می‌تواند عروق خونی غیرطبیعی را کوچک کند. برای پاسخ به درمان ممکن است نیاز به دو جلسه یا بیشتر داشته باشید. این جراحی گرچه به حفظ دید مرکزی شما کمک می‌کند، اما ممکن است در دید جانبی و دید در شب شما اختلال ایجاد کند. برای دریافت بهترین پاسخ به درمان لازم است این درمان را پیش از رشد عروق خونی جدید دریافت کنید.
چگونه از ابتلا به رتینوپاتی دیابتی پیشگیری کنیم؟
رتینوپاتی دیابتی همیشه قابل پیشگیری نیست؛ با این حال معاینه منظم چشم، کنترل صحیح قند و فشار خون و مداخله به‌موقع برای اصلاح عیوب چشم، می‌توانند از عوارض شدید چشمی جلوگیری کنند.
درصورت ابتلا به دیابت، با انجام کارهای زیر می‌توانید احتمال ابتلا به رتینوپاتی دیابتی را کاهش دهید:
بیماری دیابت را کنترل کنید
دقت کنید که قندهایتان همیشه در محدوده کنترل‌شده باشد. فراموش نکنید که یک رژیم غذایی سالم و انجام منظم ورزش برای دریافت بهترین پاسخ درمانی ضروری است. داروهایتان را طبق دستور مصرف کنید.
قند خونتان را چک کنید
ممکن است لازم باشد قند خونتان را به طور منظم چک کنید. با پزشک خود درباره فواصل لازم برای چک قند خون مشورت کنید. علاوه بر این لازم است در فواصل منظمی سطح هموگلین A1C را در خونتان چک کنید. HbA1C میانگینی از قند خون دو تا سه ماه اخیرتان است.
مراقب فشار و کلسترول خونتان باشید
رژیم غذایی سالم، انجام منظم ورزش و کاهش وزندر این باره کمک‌کننده است. درمواردی ممکن است لازم باشد دارو مصرف کنید.
درصورت مصرف سیگار لازم است آن را ترک کنید
می‌توانید در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
پزشکتان را در جریان هر تغییری در بینایی‌تان قرار دهید
در صورت ابتلا به دیابت هر نوع تغییری در بینایی( تاری دید، مگس‌پران و …) مهم است. لازم است پزشکتان را در این باره مطلع کنید.
نکته پایانی
فراموش نکنید ابتلا به دیابت لزوماً مساوی با عوارض چشمی یا کوری نیست. مدیریت صحیح بیماری دیابت حرف اول را در پیشگیری از عوارض دیابت می‌زند.
