نوروپاتی دیابتی نوعی آسیب عصبی و یکی از عوارض شایع و جدی دیابت نوع 1 و 2 است که به دلیل طولانی‌مدت شدن سطح بالای قند خون ایجاد می‌شود. این بیماری معمولا به‌تدریج و گاهی در طی چندین دهه ظاهر می‌شود. اگر به دیابت مبتلا هستید و احساس بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، درد و ضعف در دست‌ها یا پاها را تجربه می‌کنید لازم است به پزشک مراجعه کنید. این موارد، علائم اولیه نوروپاتی هستند و زمانی به درجه خطرناک می‌رسند که نتوانید درد را حس کنید یا پای شما دچار زخم شده باشد.
اگر به نوروپاتی محیطی شدید یا طولانی‌مدت دچار شوید ممکن است در برابر آسیب‌ها یا عفونت‌ها آسیب‌پذیر باشید. در موارد جدی، مشکل در بهبود زخم یا عفونت می‌تواند منجر به قطع عضو شود. نوروپاتی دیابتی انواع مختلفی دارد که هریک از آن‌ها مناطق متفاوتی از بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهند و علائم مختلفی را ایجاد می‌کنند. اگر به دیابت مبتلا هستید، مهم است که به‌طور منظم سطح گلوکز خون خود را بررسی کنید و در صورت مشاهده علائم نوروپاتی، با پزشک خود تماس بگیرید. در ادامه با این عارضه بیشتر آشنا می‌شوید.
موثرترین راه های پیشگیری از دیابت و عوارض دیابت
علائم نوروپاتی دیابتی چیست؟
در اغلب موارد، علائم نوروپاتی دیابتی به‌تدریج ظاهر می‌شود و معمولا اولین نوع آسیب عصبی‌ای که ایجاد می‌شود شامل اعصاب پاست که این مسئله می‌تواند منجر به علامت سوزن سوزن شدن‌ها دردناک در پا شود. علائم نوروپاتی دیابتی بسته به ناحیه آسیب‌دیده متفاوت است. نشانه‌های رایج انواع مختلف نوروپاتی دیابتی عبارت‌اند از:
- حساسیت به لمس
- از دست دادن حس لامسه
- مشکل در هماهنگی هنگام راه رفتن
- بی‌حسی یا درد در دست‌ها یا پاها
- احساس سوزش در پا، به‌خصوص شب‌ها
- ضعف یا تحلیل رفتن عضلات
- نفخ یا سیری
- حالت تهوع، سوءهاضمه یا استفراغ
- اسهال یا یبوست
- سرگیجه در هنگام ایستادن
- تعریق بیش‌ازحد یا کاهش تعریق
- مشکلات مثانه، مانند تخلیه ناقص مثانه
- خشکی واژن
- اختلال در نعوظ
- عدم توانایی در حس کردن گلوکز خون پایین
- مشکل بینایی، مانند دوبینی
- افزایش ضربان قلب
نوروپاتی دیابتی چند نوع است؟
اصطلاح نوروپاتی برای توصیف چندین نوع آسیب عصبی استفاده می‌شود. در افراد مبتلا به دیابت، چهار نوع اصلی نوروپاتی وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شوید.
نوروپاتی محیطی
شایع‌ترین شکل نوروپاتی، نوروپاتی محیطی است. نوروپاتی محیطی معمولا پاها را تحت تاثیر قرار می‌دهد، اما می‌تواند بازوها یا دست‌ها را نیز درگیر کند. علائم این مسئله متعدد است و از خفیف تا شدید متغیر است. این علائم عبارت‌اند از:
- بی‌حسی
- احساس سوزن سوزن شدن یا سوزش
- حساسیت شدید به لمس
- عدم حساسیت به دمای گرم و سرد
- درد یا گرفتگی شدید
- ضعف عضلانی
- از دست دادن تعادل یا هماهنگی
برخی افراد، علائم را بیشتر در شب‌ها تجربه می‌کنند. از سوی دیگر، اگر به نوروپاتی محیطی مبتلا هستید، ممکن است آسیب یا زخم در پاها را احساس نکنید. افراد مبتلا به دیابت اغلب، گردش خون ضعیفی دارند و همین مسئله بهبود زخم‌ها را در این افراد مشکل می‌کند. مشکل در احساس زخم در پاها و بهبود دشوار این زخم‌ها، خطر ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد. در موارد شدید، عفونت می‌تواند منجر به قطع عضو شود.
داروهای کاهش قند خون | مکانیسم اثر، دوز مصرف و عوارض
نوروپاتی اعصاب خودمختار
دومین نوع شایع نوروپاتی در افراد دیابتی، نوروپاتی اعصاب خودمختار است. سیستم عصبی خودمختار، سیستم‌های دیگری را در بدن اداره می‌کند که شما کنترل آگاهانه‌ای بر آن‌ها ندارید. برخی از اندام‌ها و عضلاتی که توسط این سیستم کنترل می‌شوند عبارت‌اند از:
- دستگاه گوارش
- غدد عرق
- اندام‌های جنسی و مثانه
- سیستم قلبی عروقی
مشکلاتی که نوروپاتی اعصاب خودمختار ایجاد می‌کند در ادامه مطرح شده است.
مشکلات گوارش
آسیب عصبی به سیستم گوارش ممکن است باعث موارد زیر شود:
- یبوست
- اسهال
- مشکل در بلع
- فلج معده که در آن، تخلیه معده به روده‌های کوچک بسیار آهسته صورت می‌گیرد.
فلج معده باعث تاخیر در هضم غذا می‌شود که این مسئله با گذشت زمان بدتر می‌شود و منجر به حالت تهوع و استفراغ مکرر می‌گردد. درصورتی‌که به این شرایط دچار شوید معمولا خیلی سریع احساس سیری می‌کنید و نمی‌توانید وعده غذایی خود را تمام کنید. از سوی دیگر، تاخیر در هضم، منجر به بالا و پایین شدن مکرر قند خون می‌شود که این امر کنترل قند خون را نیز دشوارتر می‌کند.
همچنین، علائم افت قند خون، مانند تعریق و تپش قلب، در افراد مبتلا به نوروپاتی اعصاب خودمختار می‌تواند غیرقابل‌تشخیص شود. این مسئله باعث می‌شود که وقتی قند خون شما پایین می‌آید متوجه مسئله نشوید و درنتیجه خطر وقوع موارد اورژانسی افت قند خون افزایش می‌یابد.
مشکلات جنسی و مشکلات مثانه
نوروپاتی اعصاب خودمختار همچنین می‌تواند باعث مشکلات جنسی ازجمله اختلال نعوظ، خشکی واژن یا مشکل در رسیدن به ارگاسم شود. نوروپاتی در مثانه می‌تواند منجر به بی‌اختیاری و مشکل در تخلیه کامل مثانه شود.
مشکلات قلبی عروقی
آسیب به اعصابی که ضربان قلب و فشارخون را کنترل می‌کنند می‌تواند باعث کندتر شدن واکنش آن‌ها شود. درنتیجه، ممکن است هنگام ایستادن پس از نشستن یا دراز کشیدن، افت ناگهانی فشارخون و احساس سرگیجه را تجربه کنید.
نوروپاتی اعصاب خودمختار می‌تواند شناسایی برخی از علائم حمله قلبی را دشوار کند و برای مثال، وقتی قلب اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند ممکن است دچار درد قفسه سینه نشوید؛ بنابراین، اگر به نوروپاتی اعصاب خودمختار مبتلا هستید، لازم است سایر علائم هشداردهنده حمله قلبی را نیز بدانید که ازجمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تعریق زیاد
- درد در بازو، پشت، گردن، فک یا معده
- تنگی نفس
- حالت تهوع
- سرگیجه
نوروپاتی پروگزیمال
این نوع نوروپاتی که به آن آمیوتروفی دیابتی نیز گفته می‌شود، نوع نادری از نوروپاتی است که بیشتر در مردان بالای 50 سالی مشاهده می‌شود که مبتلا به دیابت نوع 2 هستند و دیابتشان هم به‌خوبی کنترل‌شده است. نوروپاتی پروگزیمال اغلب بر روی لگن، باسن یا ران‌ها تاثیر می‌گذارد.
درصورتی‌که به آن مبتلا باشید ممکن است دردی ناگهانی و گاهی شدید را تجربه کنید. ضعف عضلانی در پاها نیز می‌تواند ایستادن بدون کمک را دشوار کند. این مسئله معمولا یک طرف بدن را درگیر می‌کند. وقتی علائم شروع می‌شوند معمولا بدتر می‌شوند و سپس به‌آرامی بهبود می‌یابند. خوشبختانه نوروپاتی پروگزیمال، طی چند سال و حتی بدون درمان بهبود می‌یابد.
نوروپاتی کانونی
نوروپاتی کانونی زمانی اتفاق می‌افتد که یک عصب یا یک گروه از اعصاب صدمه ببیند و درنتیجه این مسئله، ناحیه آسیب‌دیده دچار ضعف شود. این اتفاق معمولا در دست، سر، تنه یا پا رخ می‌دهد و به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود که معمولا هم بسیار دردناک است.
اکثر موارد نوروپاتی کانونی مانند نوروپاتی پروگزیمال طی چند هفته یا چند ماه از بین می‌روند و هیچ آسیب دائمی‌ای بر جای نمی‌گذارند. شایع‌ترین نوع این نوروپاتی، سندرم تونل کارپال یا نشانگان دالان مچ دست است. علائم نوروپاتی کانونی شامل موارد زیر است:
- درد، بی‌حسی، سوزن سوزن شدن انگشتان
- عدم توانایی در تمرکز
- دوبینی
- درد پشت چشم
- فلج بل
- درد در نواحی منفرد مانند جلو ران، کمر، ناحیه لگن، قفسه سینه، معده، داخل پا، خارج ساق پا، یا ضعف در انگشت شست پا
نوروپاتی دیابتی چه عللی دارد؟
همانطور که مطرح شد نوروپاتی دیابتی به دلیل بالا رفتن سطح قند خون در طی مدت‌زمان طولانی ایجاد می‌شود. علل دیگری که در این مسئله نقش دارند عبارت‌اند از:
- آسیب به رگ‌های خونی ناشی از سطح بالای کلسترول
- آسیب‌دیدگی مکانیکی، مانند آسیب‌های ناشی از سندرم تونل کارپال
- عوامل مرتبط با سبک زندگی، مانند سیگار کشیدن یا مصرف الکل
کمبود ویتامین B12 نیز می‌تواند منجر به نوروپاتی شود. متفورمین، یک داروی رایج است که برای مدیریت دیابت استفاده می‌شود و می‌تواند سطح ویتامین B12 را کاهش دهد. کمبود ویتامین با یک آزمایش خون ساده قابل‌تشخیص است.
نوروپاتی دیابتی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص نوروپاتی، پزشک معاینه جسمی و معاینه پا را برای بررسی موارد زیر انجام می‌دهد:
- رفلکس مچ پا
- از دست دادن حس
- تغییرات در بافت پوست
- تغییر در رنگ پوست
سایر آزمایش‌ها شامل بررسی فشارخون و نوسانات ضربان قلب است. اگر پزشک به نوروپاتی مشکوک باشد ممکن است انجام آزمایش‌های زیر را نیز توصیه کند:
- الکترومیوگرام (EMG) که فعالیت الکتریکی در عضلات را ثبت می‌کند.
- تست سرعت هدایت عصبی (NCV) که سرعت هدایت یک پالس الکتریکی از طریق عصب را اندازه‌گیری می‌کند.
نوروپاتی دیابتی چه عوارضی ایجاد می‌کند؟
نوروپاتی دیابتی می‌تواند منجر به برخی عوارض خطرناک ازجمله تغییرات در ضربان قلب و اختلالات بینایی شود. یکی دیگر از عوارض احتمالی، از دست دادن حس پاهاست. این مسئله می‌تواند منجر به عدم توانایی تشخیص بریدگی یا زخم شود و درنتیجه ممکن است باعث عفونت شود. اگر عفونت درمان نشود و پیشرفت کند، قطع عضو ضروری است. عفونت‌های شدید مثانه و کلیه نیز از دیگر عوارض نوروپاتی دیابتی هستند که آن‌ها هم به‌نوبه خود باعث ایجاد مشکلات متعددی می‌شوند.
نوروپاتی دیابتی چگونه درمان می‌شود؟
هیچ درمانی برای نوروپاتی دیابتی وجود ندارد اما با استفاده از برخی روش‌ها می‌توانید پیشرفت آن را کاهش دهید. بهترین راه برای کاهش احتمال ابتلا به نوروپاتی دیابتی یا کند کردن پیشرفت آن، حفظ سطح سالم قند خون است. این کار همچنین می‌تواند علائم نوروپاتی را بهبود ببخشد. ترک سیگار و ورزش منظم نیز به‌شدت توصیه می‌شود.
کنترل درد
برخی داروها می‌توانند به کنترل درد ناشی از نوروپاتی کمک کنند. لازم است با پزشک در مورد داروهای موجود و عوارض احتمالی آن‌ها مشورت کنید. همچنین ممکن است بخواهید از درمان‌های جایگزین مانند طب سوزنی استفاده کنید. استفاده از لوسیون‌های موضعی، کرم‌های ترکیبی و برخی مکمل‌ها مانند ALA یا کپسایسین موضعی نیز ممکن است کمک‌کننده باشد. درمان‌های جایگزین درصورتی‌که با مصرف دارو همراه شوند می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.
مدیریت عوارض
بسته به اینکه به کدام‌یک از انواع نوروپاتی مبتلا هستید پزشک داروها و روش‌های درمانی متفاوتی برای شما تجویز خواهد کرد. همچنین او ممکن است در مورد تغییر سبک زندگی به شما پیشنهاد‌هایی ارائه دهد که درنهایت بتواند به بهبود علائم و عوارض بیماری کمک کند. به‌عنوان‌مثال اگر به دلیل نوروپاتی دچار مشکل در هضم شده باشید ممکن است پزشک توصیه کند که وعده‌های غذایی بیشتری داشته باشید اما در هر وعده غذایی، غذای کمتری بخورید و همچنین مقدار فیبر و چربی را در رژیم غذایی خود محدود کنید.
اگر دچار خشکی واژن هستید، ممکن است پزشک استفاده از روان‌کننده را به شما توصیه کند. اگر دچار اختلال نعوظ باشید ممکن است برای بهبود علائم، برای شما دارو تجویز کند. نوروپاتی محیطی در افراد مبتلا به دیابت بسیار شایع است و می‌تواند منجر به عوارض جدی در پا شود که این عوارض به‌نوبه خود می‌توانند منجر به قطع عضو شوند. اگر به نوروپاتی محیطی مبتلا هستید، مراقبت ویژه از پاها و درمان هرچه سریع‌تر آسیب‌ها و زخم‌های پاها ضروری است.
فیزیوتراپی
اگر فیزیوتراپی با مصرف دارو همراه باشد می‌تواند در تسکین درد و کاهش خطر وابستگی به مواد افیونی موثر باشد. همچنین می‌تواند در موارد زیر کمک‌کننده باشد:
- احساس سوزش و سوزن سوزن شدن در پاها
- گرفتگی عضلات
- ضعف عضلانی
- اختلال عملکرد جنسی
تحریک الکتریکی عصب نوعی فیزیوتراپی بدون درد است که می‌تواند به کاهش احساس سفتی و بهبود زخم پا کمک کند. آموزش راه رفتن شامل یادگیری نحوه راه رفتن است و به جلوگیری از عوارض پا یا تثبیت آن کمک می‌کند. اگر نوروپاتی دیابتی منجر به قطع عضو شود، این نوع آموزش برای افرادی که از پروتز به‌جای اندام ازدست‌داده خود استفاده می‌کنند بسیار مهم است.
سایر روش‌های فیزیوتراپی، شامل استفاده از دستگاه‌هایی است که به شما کمک می‌کنند از برخورد اندام‌های حساس و دردناک خود با وسایلی مثل تخت و صندلی جلوگیری کنید. ماساژدرمانی نیز می‌تواند به کشش عضلات کمک کند و همچنین به دلیل بهبود خون‌رسانی، از انقباضات عضلانی، اسپاسم و آتروفی جلوگیری کند. برخی ورزش‌ها، مانند شنا یا ایروبیک نیز می‌توانند به شما کمک کنند تا قدرت عضلانی خود را حفظ کنید و توده عضلانی کمتری را از دست بدهید.
آیا می‌توان از نوروپاتی دیابتی پیشگیری کرد؟
درصورتی‌که قند خون خود را به‌دقت کنترل کنید اغلب می‌توانید از ابتلا به نوروپاتی دیابتی پیشگیری کنید. برای این منظور لازم است موارد زیر را انجام دهید:
- نظارت بر سطح قند خون
- مصرف داروها بر طبق تجویز پزشک
- مدیریت رژیم غذایی
- داشتن فعالیت بدنی
اگر مبتلا به نوروپاتی دیابتی هستید، لازم است همکاری کاملی با پزشک خود داشته باشید و توصیه‌های او برای کند کردن پیشرفت نوروپاتی را به‌دقت انجام دهید. با مراقبت مناسب می‌توانید آسیب به اعصاب بدن را کاهش دهید و از بروز عوارض آن جلوگیری کنید.
درنهایت، نوروپاتی دیابتی یک نوع آسیب عصبی است که می‌تواند در افراد مبتلا به دیابت اتفاق بیفتد. این عارضه شامل چهار نوع است که هریک از آن‌ها بر اندام متفاوتی تاثیر می‌گذارند و علائم مختلفی ایجاد می‌کنند. اگرچه نوروپاتی دیابتی، قابل‌درمان نیست اما با استفاده از برخی روش‌ها می‌توان علائم آن را بهبود بخشید.
سلام وقت بخیر
پدر من مبتلا به دیابت هست روزی دوتا قرص متفورمین میخوره ولی قندش ۱۵۰ هست
یه مشکل که پدر من داره اینه که باد کولر یا پنکه که به پاهاش میخوره درد شدید میگیره میخواستم بدونم آیا این مشکل به نوروپاتی دیابتی مربوط میشه یا از اعصاب سیاتیکش هست ؟
ممنون میشم راهنمایی کنید