تیروئید هاشیموتو؛ از تشخیص تا درمان

ممکن است اخیرا به پزشک مراجعه کرده باشید و او برایتان تشخیص بیماری «تیروئید هاشیموتو» گذاشته باشد؛ این بیماری برخلاف اسمش که ممکن است در نگاه اول کمی عجیب به نظر برسد، بیماری خطرناکی نبوده و سالانه افراد زیادی را درگیر می‌کند؛ افراد مبتلا به تیروئید هاشیموتو در صورت درمان و کنترل صحیح بیماری می‌توانند یک زندگی طبیعی را تجربه کنند.
در این مقاله قصد داریم شما را با بیماری تیروئیدیت هاشیموتو، تشخیص و درمان آن آشنا کنیم.

در این مقاله خواهید خواند:
تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟
بیماری کم کاری تیروئید هاشیموتو چه علائمی دارد؟
چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هاشیموتو هستند؟
تیروئید هاشیموتو چه عوارضی به دنبال خواهد داشت؟
آیا بیماری کم کاری تیروئید هاشیموتو خطرناک است؟
کم کاری تیروئید هاشیموتو چگونه تشخیص داده می‌شود؟
تیروئید هاشیموتو چگونه درمان می‌شود؟
داروی لووتیروکسین چه عوارضی دارد؟
طول عمر بیماران مبتلا به هاشیموتو
تیروئید هاشیموتو و رژیم غذایی
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟

Figure 1 غده تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل در جلوی گردن است.

تیروئیدیت هاشیموتو چیست؟

هاشیموتو یک بیماری اتوایمیون یا خودایمنی است؛ در بیماری‌های خودایمنی سیستم ایمنی بدن به اشتباه سلول‌های خودی را بیگانه تلقی کرده و علیه آن‌ها آنتی‌بادی تولید می‌کند. در این بیماری سیستم ایمنی بدن علیه غده تیروئید فعال شده و عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند.

غده تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل است که درست جلوی گردن قرار گرفته است؛ این غده وظیفه ترشح هورمون‌های تیروئیدی یعنی هورمون T3 و T4 را برعهده دارد. این هورمون‌ها در کنترل متابولیسم بدن نقش دارند. چنانچه سطح این هورمون‌ها به هر دلیلی افت پیدا کند، علائم کم کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی بروز پیدا می‌کنند.

تیروئیدیت هاشیموتو یکی از دلایل نسبتا شایع کم کاری تیروئید در سراسر جهان است. این بیماری اغلب زنان میانسال را درگیر می‌کند؛ با این حال ممکن است در هر سنی و نیز در مردان هم بروز پیدا کند.

بیماری کم کاری تیروئید هاشیموتو چه علائمی دارد؟

ممکن است در مراحل آغازین بیماری، متوجه هیچ علامتی نشوید؛ با پیشرفت بیماری ممکن است متوجه تورمی در جلوی گلوی خود شوید که به آن گواتر گفته می‌شود. بیماری تیروئید هاشیموتو اغلب به آهستگی پیشرفت می‌کند و ممکن است سال‌ها زمان ببرد تا علامتدار شود.

علائم تیروئید هاشیموتو همان علائم بیماری کم کاری تیروئید است؛ از جمله:

• خستگی
• عدم تحمل سرما
• یبوست
• رنگ‌پریدگی پوست
• پف کردن صورت
• ریزش مو
• بزرگ شدن زبان
• درد و خشکی عضلات
• درد و خشکی مفاصل
• خونریزی بیش از حد یا طولانی شدن مدت زمان پریود
• افسردگی

Figure 2 ریزش مو از جمله علائم کم کاری تیروئید است.

چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا به بیماری هاشیموتو هستند؟

هر فردی ممکن است روزی به تیروئیدیت هاشیموتو دچار شود؛ با این حال برخی عوامل هستند که احتمال ابتلای فرد را به این بیماری افزایش می‌دهند؛ از جمله:

جنسیت

مشابه اغلب بیماری‌های خودایمنی دیگر، زنان بیش از مردان درمعرض ابتلا به این بیماری هستند. از این رو به نظر می‌رسد که هورمون‌های جنسی در ابتلا به این بیماری نقش دارند.

سن

بیماری هاشیموتو در هر سنی ممکن است بروز پیدا کند؛ با این حال در سنین میانسالی شایع‌تر است.

سابقه خانوادگی

درصورتی که در خانواده‌تان فردی به هاشیموتو یا بیماری‌های خودایمنی دیگر مبتلا باشد، بیشتر احتمال دارد که شما هم در آینده به این بیماری مبتلا شوید.

سابقه ابتلا به سایر بیماری‌های خودایمنی

درصورت ابتلا به سایر بیماری‌های خودایمنی از جمله آرتریت روماتوئید، دیابت نوع 1 و لوپوس بیشتر احتمال دارد که به بیماری هاشیموتو دچار شوید.

تماس با اشعه

درصورت تماس بیش از حد با تشعشعات محیطی، بیشتر احتمال دارد که در آینده به تیروئیدیت هاشیموتو دچار شوید؛ برای مثال مشاهده شده که بروز بیماری‌های تیروئیدی پس از بمباران اتمی در کشور ژاپن افزایش یافته است.

مصرف بیش از حد ید

محققین عقیده دارند که مصرف بیش از حد ید یا داروهای حاوی ید، می‌تواند زمینه را برای ابتلا به هاشیموتو در افراد مستعد فراهم کند.

تیروئید هاشیموتو چه عوارضی به دنبال خواهد داشت؟

بیماری هاشیموتو در صورتی که درمان نشود، می‌تواند باعث ایجاد عوارض مختلفی شود؛ از جمله:

گواتر

به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید، گواتر گفته می‌شود. کم کاری تیروئید یکی از دلایل رایج بروز گواتر می‌باشد. گواتر گرچه ممکن است در آغاز نارحت‌کننده نباشد، اما می‌تواند بر روی ظاهر شما تاثیر گذاشته و عمل تنفس یا بلعیدن را دچار مشکل کند.

Figure 3 به بزرگ شدن غیرطبیعی غده تیروئید گواتر گفته می‌شود

مشکلات قلبی

بیماری کم کاری تیروئید همچنین می‌تواند شانس ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را بالا ببرد. از آن جهت که افراد مبتلا به کم کاری هاشیموتو در معرض افزایش سطح LDL یا کلسترول «بد» خون هستند. هاشیموتو در صورتی که درمان نشود، می‌تواند به بزرگ شدن قلب و نارسایی آن بینجامد.

مشکلات روحی و روانی

افسردگی می‌تواند در مراحل اولیه هاشیموتو بروز یافته و با گذشت زمان پیشرفت کند. علاوه بر این افراد مبتلا به این بیماری ممکن است دچار کاهش میل جنسی شوند.

آیا بیماری کم کاری تیروئید هاشیموتو خطرناک است؟

این بیماری درصورتی که به موقع تشخیص داده شده و درمان شود، خطرناک نمی‌باشد؛ با این حال درصورت عدم درمان بروز عوارضی که ذکر شد، محتمل است؛ علاوه بر این هاشیموتوی درمان‌نشده، می‌تواند با خطرات زیر همراهی داشته باشد:

• میکس ادما: این بیماری نادر و تهدیدکننده حیات بوده و درنتیجه کم کاری تیروئید طولانی‌مدت و درمان‌نشده ممکن است رخ دهد؛ علائم آن شامل خواب‌آلودگی شدید و به دنبال آن بی‌حالی و بی‌هوشی است.

بروز میکس ادم ممکن است با سرما، داروهای آرامبخش، عفونت و یا سایر استرس‌های وارده بر بدن تحریک شود. میکس ادم نیاز به درمان اورژانسی دارد.

• نقائص حین تولد: کودکانی که از مادران مبتلا به کم کاری تیروئیددرمان‌نشده به دنیا می‌آیند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به نقائص حین تولد هستند. این کودکان درمعرض مشکلات ذهنی و تکاملی هستند. علاوه بر این به نظر می‌رسدکه بین کم کاری تیروئید مادر و برخی نقائص تولد از جمله شکاف کام ارتباطی وجود دارد.

علاوه بر این بین کم کاری تیروئید مادر و مشکلات قلبی، مغزی و کلیوی نوزاد هم ارتباطی وجود دارد. درصورتی که قصد بارداری دارید و یا در اوایل بارداری هستید، لازم است که عملکرد غده تیروئیدتان ارزیابی شود.

کم کاری تیروئید هاشیموتو چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص قطعی تیروئیدیت هاشیموتو لازم است که آزمایش خون بدهید؛ درصورتی که علائمی از قبیل خستگی بی‌دلیل، یبوست و یا خشکی پوست داشته باشید، پزشک به کم کاری تیروئید شک می‌کند. در ادامه برای تایید تشخیص احتمالا یک آزمایش خون درخواست می‌کند.

Figure 4انجام آزمایش خون برای تشخیص قطعی کم کاری تیروئید هاشیموتو ضرورت دارد.

آزمایش هورمونی

TSH اغلب اولین آزمایشی است که پزشک درخواست می‌کند؛ این هورمون از غده هیپوفیز ترشح شده و باعث تحریک ترشح هورمون‌های تیروئیدی از غده تیروئید می‌شود. اندازه‌گیری سطح این هورمون نه تنها در تشخیص بیماری موثر است، بلکه در تنظیم دوز داروهای تجویزی توسط پزشک هم موثر خواهد بود.

علاوه بر این پزشک ممکن است سطح هورمون‌های تیروئیدی یعنی T3 و T4 را در خون اندازه‌گیری کند.

سطح آنتی‌بادی‌ها

بیماری هاشیموتو یک بیماری خودایمنی است؛ در بیماری‌های خودایمنی آنتی‌بادی‌هایی تولید می‌شود که علیه سلول‌های خودی فعال می‌شوند. در بیماری هاشیموتو سطح آنتی‌بادی‌های TPO به طرز غیرعادی در خون بالا می‌رود.

با این حال سطح این آنتی بادی ها در همه افراد مبتلا بالا نمی‌رود.

تیروئید هاشیموتو چگونه درمان می‌شود؟

درمان کم کاری تیروئید وابسته به پیگیری و تجویز داروها است. درصورتی که این بیماری علامتی در شما ایجاد نکرده باشد، پزشک ممکن است تجویز دارو را به تعویق بیندازد؛ با این حال درصورتی که پزشک دارو تجویز کند، این احتمال وجود دارد که تا آخر عمر لازم باشد که دارو را مصرف کنید.

دارویی که به طور معمول برای درمان کم کاری تیروئید تجویز می‌شود، لووتیروکسین نام دارد. این دارو نوعی هورمون صنعتی است که در بدن به تیروکسین، یا همان فرم طبیعی هورمون تیروئیدی تبدیل می‌شود.

درصورت آغاز درمان با لووتیروکسین پزشک 6 تا 8 هفته بعد، سطح هورمون TSH را مجدد اندازه می‌گیرد. این کار برای رسیدن به دوز ایده‌آل دارو لازم است. پس از آن که پاسخ به درمان محقق شود و سطح هورمون‌های تیروئیدی طبیعی شود، لازم است هر 12 ماه یک بار سطح TSH ارزیابی شود.

Figure 5لووتیروکسین دارویی است که برای درمان هاشیموتو تجویز می‌شود.

داروی لووتیروکسین چه عوارضی دارد؟

این دارو به طور معمول عوارض جانبی خاصی ندارد؛ چون نقش هورمون‌های تیروئیدی را که به طور طبیعی در بدن هستند، ایفا می‌کند. با این حال درصورت درمان شدید و استفاده بیش از حد از دارو، در معرض پوکی استخوان و کاهش تراکم استخوانی قرار می‌گیرید.

درصورت ابتلا به بیماری انسداد عروق کرونری قلب، پزشک ممکن است تجویز دارو را از دوز کم آغاز کرده و به تدریج دوز آن را افزایش دهد. این کار به قلب کمک می‌کند تا خودش را با افزایش سطح متابولیسم بدن سازگار کند.

لازم است دارویتان را به طور منظم مصرف کنید؛ جا انداختن یک دوز دارو یا قطع آن می‌تواند منجر شود که علائم بیماری مجدد برگردد.

طول عمر بیماران مبتلا به هاشیموتو

بیماری هاشیموتو درصورتی که درمان نشود، می‌تواند مرگ‌آفرین باشد؛ کمای میگزدم و عوارض قلبی از جمله مواردی هستند که می‌توانند منجر به مرگ شوند.

با این حال همانطور که اشاره شد، بروز این عوارض درصورت درمان صحیح بیماری به میزان قابل توجهی کاهش می‌یابد؛ بنابراین با پیگیری صحیح درمان می‌توانید طول عمری طبیعی داشته باشید. گرچه ممکن است لازم باشد که درمان را تا پایان عمر ادامه دهید.

تیروئید هاشیموتو و رژیم غذایی

هیج رژیم غذایی اختصاصی برای مبتلایان به کم کاری تیروئید هاشیموتو وجود ندارد؛ با این حال مصرف برخی داروها یا مکمل‌ها ممکن است با داروی لووتیروکسین تداخل داشته و جذب آن را دچار اشکال کنند؛ از جمله:

• مکمل آهن از جمله مولتی‌ویتامین‌هایی که حاوی آهن هستند
• مکمل کلسیم
• کلستیرامین، دارویی که برای کاهش سطح کلسترول خون تجویز می‌شود
• آلومینیوم هیدروکسید، که در برخی داروهای آنتی‌اسیدمعده یافت می‌شود
  سوکرالفات

لازم است این داروها را حداقل 4 ساعت قبل یا بعد از لووتیروکسین مصرف کنید، تا مشکلی در جذب دارو ایجاد نشود.

فراموش نکنید رژیم غذایی سالم و اصلاح سبک زندگی- انجام منظم ورزش، ترک سیگار و الکل و خواب کافی- همگی می‌توانند به تقویت سیستم ایمنی و تسریع روند درمان کمک کنند.

Figure 6رژیم غذایی سالم به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک می‌کند.

چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورتی که هر یک از علائم زیر را داشتید، لازم است که به پزشک مراجعه کنید:

• خستگی بی‌دلیل
• خشکی پوست
• رنگ‌پریدگی و پف کردن صورت
• یبوست

علاوه بر این در صورت داشتن هر یک از شرایط زیر، لازم است به طور دوره‌ای با متخصص غدد در ارتباط باشید:

• جراحی تیروئید
• درمان با ید رادیواکتیو یا داروهای آنتی تیروئید
• پرتودرمانی بر روی ناحیه سر، گردن یا قفسه سینه فوقانی

درصورتی که کلسترول خونتان بالا است، با پزشک خود درباره این که مشکل تیروئیدی دارید یا خیر مشورت کنید.

علاوه بر این درصورتی که به دلیل ابتلا به تیروئید هاشیموتو تحت درمان قرار گرفتید، لازم است که پزشک خود را در فواصل منظمی ملاقات کنید تا تاثیر درمان را در شما ارزیابی کند.

نکته پایانی

در اغلب افراد بیماری کم کاری تیروئید هاشیموتو در صورت مصرف صحیح داروها و انجام منظم آزمایش خون برای رسیدن به دوز مناسب دارو، قابل کنترل است.

رژیم غذایی سالم و انجام منظم ورزش به شما کمک می‌کند تا با وجود ابتلا به بیماری هاشیموتو یک زندگی سالم با طول عمری طبیعی داشته باشید.

برای دریافت بهترین پاسخ از درمان، با پزشک خود در ارتباط باشید.