دیابت اغلب یک بیماری مادام‌العمر است و نیاز به مراقبت‌های ویژه‌ای دارد. با رعایت برخی نکات ضروری از قبیل رژیم غذایی سالم، انجام منظم فعالیت فیزیکی و مصرف صحیح داروها می‌توانید یک طول عمر طبیعی و یک زندگی پرنشاط داشته باشید. با رسیدن به سنین پیری و طولانی شدن سال‌های ابتلا به بیماری، اهمیت رعایت این نکات دوچندان می‌شود.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با دیابت در سالمندی و اهمیت کنترل آن آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- دیابت در سالمندان چیست؟
- کنترل دیابت در سالمندان
- عوارض دیابت در سالمندان
- درمان بیماری دیابت در سالمندان
- پیشگیری ازدیابت در سالمندان
دیابت در سالمندان چیست؟
اغلب مبتلایان به دیابت در سنین سالمندی به دیابت نوع 2 مبتلا هستند. دیابت ملیتوس یا دیابت شیرین یا به اختصار بیماری دیابت دو نوع اصلی دارد: نوع 1 و نوع 2. بیماری دیابت نوع 1 نوعی بیماری خودایمنی است و علائمش اغلب در سنین نوجوانی بروز می‌یابند.
بیماری دیابت نوع 2 اغلب در سنین بعد از 40 سالگی بروز یافته و عواملی از قبیل رژیم غذایی ناسالم، اضافه وزن و کم‌تحرکی بر روی آن تاثیرگذار هستند. با این حال زمینه ژنتیکی هم در بروز این بیماری دارای اهمیت است.
به دنبال افزایش سن در جمعیت عمومی، شمار مبتلایان به بیماری دیابت در سنین بالای 65 سال هم روزانه در حال افزایش است. تخمین زده می‌شود که حدود 33 درصد از افراد بالای 65 سال مبتلا به دیابت هستند؛ این افراد به مراتب بیشتر از مبتلایان جوان‌تر دیابت، در معرض عوارض مختلف دیابت از قبیل مشکلات کلیوی و قلبی، عروقی هستند؛ از این رو در نظر گرفتن مراقبت‌های ضروری در جهت بهبود کیفیت زندگی و پیشگیری از عوارض بیماری در این گروه سنی دارای اهمیت ویژه‌ای است.
کنترل دیابت در سالمندان
با این که مراقبت‌های اصلی برای کنترل دیابت در همه گروه‌های سنی تقریباً یکسان است، با این حال رعایت برخی نکات اختصاصی در سنین سالمندی، می‌تواند به کنترل بهتر دیابت در گروه سنی سالمندان کمک کند؛ از جمله:
رژیم غذایی
در برخی موارد توصیه‌های رژیم غذایی در گروه سالمندان با جمعیت عمومی متفاوت است. برای مثال افرادی که در خانه سالمندان ساکن هستند، بیش از سایرین درمعرض کاهش وزن و سوتغذیه هستند. کاهش نمک، چربی و قند ممکن است برای همه سالمندان انتخاب مناسبی نباشد و آن‌ها را درمعرض هیپوگلیسمی یا افت قند قرار دهد.
سلامت ضعیف دهان و دندان، اثر برخی داروها بر روی سیستم گوارشی و محدودیت تحرک همگی می‌توانند بر روی رژیم غذایی سالمندان تاثیر بگذارند. مصرف کمتر مایعات می‌تواند سالمندان را در معرض دهیدراتاسیون یا کم‌آبی به ویژه در زمان ابتلا به بیماری قرار دهد. توصیه می‌شود سالمندان مبتلا به دیابت به منظور کنترل بهتر وزن، مصرف مکمل‌های ضروری و مدیریت نمک و چربی در رژیم غذایی زیر نظر یک متخصص تغذیه باشند.
انجام فعالیت فیزیکی
انجام منظم فعالیت فیزیکی و دوری از کم‌تحرکی به استحکام عضلات، تقویت تعادل و بهبود حساسیت سلول‌ها به انسولین کمک می‌کند. علاوه بر این به تقویت روحیه و جلوگیری از زمین افتادن کمک می‌کند. مطالعات نشان داده است که انجام تمرین‌های مقاومتی سبک در سالمندان بسیار سودمند است. علاوه بر این انجام ورزش‌هایی که به انعطاف و استحکام عضلات کمک می‌کنند برای افرادی که لازم است تمام مدت بر روی صندلی یا تخت باشند، می‌تواند توسط فیزیوتراپیست آموزش داده شود.
هیپوگلیسمی یا افت قند خون
درصورتی که قند خون بیشتر از حد طبیعی پایین بیاید، شرایطی رخ می‌دهد که از آن به عنوان هیپوگلیسمی یا افت قند خون یاد می‌شود. سالمندان به دلایل مختلفی ممکن است در معرض هیپوگلیسمی یا افت قند خون قرار بگیرند؛ از جمله:
- مصرف انسولین و یا برخی داروهای کنترل قند خون
- بیماری‌های مزمن کلیوی
- مصرف کم غذا
- ابتلا به بیماری
برخی سالمندان ممکن است متوجه علائم هیپوگلیسمی نشده و برخی دیگر ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند.
از جمله علائمی که در فرد مبتلا به هیپوگلیسمی بروز می‌یابند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- عدم توانایی تمرکز
- تغییر شخصیت
- سردرد صبحگاهی
- اختلالات خواب
درصورتی که هیپوگلیسمی پیشرفت کند، می‌تواند منجر به بروز عوارض زیر شود:
- مشکل در صحبت کردن
- اشتهای ضعیف
- رفتار خشونت آمیز
- عدم تعادل و زمین افتادن
- عدم تمرکز
- مشکلات شناختی
- حمله قلبی یا سکته مغزی
عوارض دیابت در سالمندان
راه‌های زیادی هست که می‌توانید با انجام آن‌ها احتمال ابتلا به عوارض دیابت را کاهش دهید و یا وقوع آن‌ها را به تاخیر بیندازید. از جمله حفظ قند خون و A1C در محدوده طبیعی، کنترل فشار و کلسترول خون، انجام منظم فعالیت فیزیکی و رعایت رژیم غذایی سالم. علاوه بر این لازم است توصیه‌های پزشک خود را برای ملاقات منظم چشم‌پزشک و چک سالانه عملکرد کلیوی به دقت دنبال کنید.
از جمله عوارض شایع دیابت که می‌تواند مبتلایان بالای 65 سال را درگیر کند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری‌های کلیوی از جمله نارسایی کلیه
- کاهش بینایی
- مشکلات قلبی
- سکته مغزی
- بیماری عروق محیطی
- نوروپاتی محیطی یا آسیب اعصاب
- قند خون پایین
درمان بیماری دیابت در سالمندان
تشخیص و درمان بیماری دیابت در سالمندان عموماً با دیگر گروه‌های سنی فرقی نمی‌کند. درمان دیابت نوع 2 اغلب با داروی خوراکی و توصیه‌های مربوط به اصلاح سبک زندگی آغاز می‌شود. با این حال درصورتی که بیشتر از ده سال از ابتلا به دیابت نوع 2 گذشته باشد و یا درصورت عدم پاسخ به داروهای خوراکی، اغلب لازم است که انسولین هم به رژیم دارویی مبتلایان اضافه شود.
فراموش نکنید که درمان دارویی به تنهایی برای کنترل بیماری دیابت کافی نیست. داشتن یک رژیم غذایی سالم و کم‌کالری، انجام منظم فعالیت فیزیکی و ترک سیگار و الکل برای کنترل قند خون و جلوگیری از عوارض بیماری ضروری هستند.
پیشگیری از دیابت در سالمندان
پیش از این که تشخیص دیابت نوع 2 قطعی شود، برای دوره‌ای ممکن است سطح قند خون بالا برود، اما نه آنقدر بالا که باعث بروز علائم دیابت شود؛ به این حالت پره‌دیابت یا پیش‌دیابت گفته می‌شود. تخمین زده می‌شود که حدود 70 درصد از مبتلایان به پیش دیابت در آینده به دیابت نوع 2 مبتلا می‌شوند. با این حال پیشگیری از بروز دیابت غیرممکن نیست.
با رعایت نکات زیر می‌توانید از بروز دیابت در سالمندان تا حد زیادی پیشگیری کنید:
- مصرف قند و چربی را در رژیم غذایی خود محدود کنید و فیبر را جایگزین کنید.
- بطور منظم و برنامه‌ریزی‌شده ورزش کنید.
- آب بنوشید.
- درصورت ابتلا به چاقی یا اضافه وزن، وزنتان را کم کنید.
- سیگار نکشید و مصرف الکل را محدود کنید.
- مراقب سطح ویتامین دی باشید.
- مصرف غذاهای فرآوری‌شده را کم کنید.
نکته پایانی
فراموش نکنید سالمندان مبتلا به دیابت هم می‌توانند مثل سایر افراد طول عمری طبیعی و یک زندگی باکیفیت داشته باشند. با پیگیری منظم درمان، اصلاح سبک زندگی و دنبال کردن توصیه‌های پزشک درمانگر می‌توانید از بروز بسیاری از عوارض بیماری پیشگیری کرده و یا بروز آن‌ها را به تعویق بیندازید.
