آزمایش سنجش تراکم استخوان به تشخیص پوکی استخوان کمک می‌کند. پوکی استخوان بیماری‌ای است که در آن استخوان‌ها ضعیف و شکننده شده و دائماً در معرض شکستگی هستند. در این مقاله در مورد نحوه تفسیر آزمایش پوکی استخوان صحبت خواهیم کرد.
در این آزمایش، از اشعه ایکس برای اندازه‌گیری میزان کلسیم و سایر مواد معدنی در استخوان استفاده می‌شود. استخوان‌هایی که معمولاً در این آزمایش ارزیابی می‌شوند، استخوان‌های ستون فقرات، لگن و در مواردی ساق دست هستند.
همراه ما باشید در باره تفسیر آزمایش پوکی استخوان اطلاعات بیشتری کسب کنید.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- آزمایش پوکی استخوان (تراکم استخوان) چیست؟
- آزمایش پوکی استخوان با چه هدفی انجام می‌شود؟
- چگونه برای آزمایش پوکی استخوان آماده شوم؟
- آزمایش پوکی استخوان چطور انجام می‌شود؟
- تفسیر آزمایش پوکی استخوان چگونه است؟
آزمایش پوکی استخوان (تراکم استخوان) چیست؟
این آزمایش هم بدون درد است و هم سریع انجام می‌شود. طی این آزمایش مقدار تراکم یا ضخامت استخوان‌ها به کمک اشعه ایکس ری اندازه‌گیری می‌شود. اشعه ایکس ری مقدار کلسیم و بقیه مواد معدنی را در استخوان‌ها می‌سنجد. هرچه مقدار این منابع در استخوان‌ها بیشتر باشد، بهتر است. در واقع بیشتر بودن این مواد به معنای داشتن استخوان‌هایی محکم‌تر و متراکم‌تر است که به‌سختی می‌شکنند. هرچه مقدار مواد معدنی مثل کلسیم در استخوان‌ها کمتر باشد، احتمال شکستگی استخوان در اثر افتادن یا ضربه هم بالاتر می‌رود.
آزمایش پوکی استخوان با چه هدفی انجام می‌شود؟
پزشکان در موارد زیر آزمایش پوکی استخوان یا همان سنجش تراکم استخوانی را درخواست می‌کنند:
- تشخیص کاهش تراکم استخوانی، پیش از آنکه استخوانی بشکند
- اندازه‌گیری احتمال شکستگی
- تشخیص قطعی پوکی استخوان
- ارزیابی روند درمان پوکی استخوان
دقت کنید تست تراکم استخوان با اسکن‌های استخوانی متفاوت است. اسکن‌های استخوانی به تزریق احتیاج دارند و اغلب برای تشخیص شکستگی، سرطان، عفونت و سایر ناهنجاری‌های استخوانی درخواست می‌شوند.
علی‌رغم این که پوکی استخوان در زنان مسن شایع‌تر است؛ اما مردان هم ممکن است که به آن دچار شوند. فارغ از جنسیت و سن، پزشک ممکن است در صورت داشتن شرایط زیر آزمایش تراکم استخوان را برای‌تان درخواست کند:
- کوتاه شدن قد: درصورتی که حداقل ۱.۵ اینچ معادل ۳.۸ سانتیمتر از قدتان را به علت شکستگی‌های جزئی در ستون فقرات از دست بدهید، پوکی استخوان یکی از اصلی‌ترین دلایل است.
- شکستگی یک استخوان: شکنندگی استخوان در پوکی استخوان به این صورت است که اغلب یک استخوان سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رود، می‌شکند. این استخوان‌ها در مواردی ممکن است آن‌قدر شکننده شوند که با یک عطسه یا سرفه قوی هم بشکنند.
- مصرف برخی داروهای خاص: مصرف طولانی‌مدت داروهای استروئیدی یا همان کورتون مثل پردنیزولون با پروسه ساخت استخوان تداخل دارد که می‌تواند منجر به پوکی استخوان شود.
- افت سطح هورمون‌ها: علاوه بر افت سطح هورمون‌های زنانه بعد از یائسگی، به دنبال درمان برخی از انواع سرطان هم در زنان سطح استروژن افت می‌کند. برخی از درمان‌های سرطان پروستات نیز باعث کاهش هورمون مردانه می‌شوند. کاهش سطح هورمون‌های جنسی به معنای ضعیف شدن بافت استخوانی است.
چگونه برای آزمایش پوکی استخوان آماده شوم؟
آزمایش تراکم استخوان راحت، سریع و بدون درد است و عموما هیچ آمادگی‌ای نیاز ندارد؛ اما رعایت نکات زیر مفید خواهد بود:
- اگر اخیرا آزمایش باریم یا سی‌تی‌اسکن با ماده حاجب یا تست هسته‌ای داده‌اید، پزشک‌تان را درجریان قرار دهید. ماده حاجب ممکن است در آزمایش‌تان تداخل ایجاد کند.
- از مصرف مکمل‌های کلسیم حداقل ۲۴ ساعت قبل از تراکم استخون خودداری کنید.
- لباس راحت و گشاد بپوشید و از پوشیدن لباس‌های زیپ‌دار،کمربند یا دکمه‌دار خودداری کنید.
- جواهرات‌تان را در منزل نگه داشته و همه موارد فلزی مثل کلید یا سکه پول را از جیب‌های‌تان درآورید.
- در برخی از مراکز ممکن است از شما خواسته شود که لباس معاینه یا گان بپوشید.
آزمایش پوکی استخوان چطور انجام می‌شود؟
این آزمایش معمولاً روی استخوان‌های قسمتی از بدن انجام می‌شود که در صورت بروز پوکی، احتمال شکستگی بیشتری دارند. این بخش‌ها شامل موارد زیر می‌شوند:
- قسمت‌های پایینی مهره‌های کمر
- گردن استخوان ران (کنار مفصل لگن)
- استخوان‌های ساعد
قبل از انجام آزمایش، فرد روی دستگاهی با صفحه‌ای مسطح دراز می‌کشد و بازوی مکانیکی دستگاه بالای سر او حرکت می‌کند. مقدار اشعه‌ای که در این آزمایش ساطع می‌شود خیلی کم (کمتر از اشعه ساطع‌شده هنگام عکسبرداری ایکس ری) است. این آزمایش معمولاً بین ۱۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
تراکم استخوان‌ها در هر ناحیه از بدن با ناحیه دیگر متفاوت است؛ به همین دلیل، برای مثال کم بودن تراکم در استخوان پاشنه به این معنا نیست که استخوان‌های ستون فقرات یا لگن هم در معرض شکستگی قرار دارند. در نتیجه، اگر آزمایش در بخشی از بدن مثبت بوده و پزشک مشکوک به پوکی استخوان در آن قسمت باشد، آزمایش‌های دیگری را هم در بخش‌های دیگر مثل لگن و ستون فقرات انجام می‌دهد تا تشخیص دقیق‌تری داشته باشد.
تفسیر آزمایش پوکی استخوان چگونه است؟
نتیجه این آزمایش بر مبنای دو عدد ارائه می‌شود: عدد T و عدد Z.
1. عدد T در آزمایش پوکی استخوان
عدد T در واقع تراکم استخوان را در مقایسه با تراکم استخوان یک فرد سالم جوان با جنسیت یکسان نشان می‌دهد. این عدد نشان می‌دهد که استخوان‌های فردی که تحت آزمایش قرار گرفته، چند واحد از حد متوسط نرمال فاصله دارد.
| عدد T | تفسیر |
| منفی یک و بالاتر | تراکم استخوان نرمال است |
| بین منفی دو و نیم و منفی یک | این عدد علامت کاهش تراکم استخوان است که می‌تواند به پوکی استخوان منجر شود |
| کمتر از منفی دو و نیم | این عدد نشان‌دهنده آن است که فرد به احتمال زیاد پوکی استخوان دارد |
2. عدد Z در آزمایش پوکی استخوان
عدد Z نشان‌دهنده فاصله تراکم استخوان فرد با تراکم استخوان یک فرد سالم با جنسیت، سن، وزن و نژاد یکسان است. اگر عدد Z به اندازه قابل‌توجهی بیشتر یا کمتر از حد متوسط نرمال باشد، باید آزمایش‌های دیگری برای تشخیص علت مشکل انجام شوند.
سخن آخر
پوکی استخوان بیماری‌ای است که باعث ضعیف و نازک شدن استخوان‌ها می‌شود. ضعیف شدن استخوان‌ها می‌تواند احتمال شکستن آسان‌تر آن‌ها را بالا ببرد. این بیماری یک بیماری خاموش است؛ یعنی علائم خاصی ندارد و زمانی فرد متوجه آن می‌شود که کار از کار گذشته باشد.
به کمک آزمایش پوکی استخوان می‌توان پیش از اینکه اتفاق ناخوشایندی برای فرد بیفتد، از این بیماری مطلع شد. در این مقاله نحوه تفسیر آزمایش پوکی استخوان یا آزمایش تراکم استخوان را باهم مرور کردیم. در این آزمایش با اندازه‌گیری مقدار کلسیم و سایر منابع معدنی ضروری در استخوان‌ها، احتمال پوکی استخوان محاسبه می‌شود.
برای هرگونه مشاوره و ویزیت در زمینه غدد به بهترین متخصص غدد مراجعه کنید.
