هر آنچه که نیاز است در مورد علل، علائم و عوارض کمبود ید در بدن انسان بدانید. ید یک ماده معدنی است که برای ساخته شدن هورمون تیروئید مورد نیاز است. بدن ید درست نمی کند و درنتیجه ید مورد نیاز بدن باید از طریق ید موجود در رژیم غذایی تامین شود. این ماده معدنی در غذاهای مختلفی وجود دارد.
کمبود ید به چه معنی است؟
اگر شما به اندازه کافی در بدن خود ید نداشته باشید، بدن شما نمی تواند به اندازه کافی هورمون تیروئید بسازد. درنتیجه کمبود ید می تواند سبب بزرگی غده تیروئید شود که به آن گواتر می گویند. همچنین کمبود ید می تواند منجر به کم کاری تیروئید شده و باعث عقب ماندگی ذهنی در شیرخواران و بچه هایی شود که مادران آنها در دوران حاملگی دچار کمبود ید بوده اند. در ایران شیوع کمبود ید به وسیله معرفی نمک یددار کاهش یافته و ریشه کن شده است. با وجود این در بسیاری از کشورهای دنیا، ید به مقدار کافی در غذا موجود نیست و کمبود ید هنوز به عنوان یک مشکل بهداشتی مهم در بین جوامع بشری شیوع دارد. تقریبا 40% از جمعیت دنیا در معرض خطر کمبود ید هستند.
عوارض کمبود ید چیست؟
تمام علائم عوارض کمبود ید مربوط به اثر آن بر روی تیروئید است که عبارتند از:
گواتر:
در ابتلا به گواتیر تیروئید به علت عدم وجود ید کافی و تلاش برای ساختن مقادیر مورد نیاز هورمون تیروئید، مرتبا بزرگ می شود که به آن گواتر می گویند. کمبود ید شایعترین علت گواتر در تمام دنیا است. داخل گواتر ممکن است گره هایی رشد کنند. ممکن است بیمارانی که دارای گواتر بسیار بزرگ هستد به خصوص هنگام خواب، احساس خفگی کنند، از طرفی ممکن است دچار مشکلاتی در بلع و تنفس شوند.
کم کاری تیروئید:
هرچقدر میزان ید بدن کمتر باشد احتمال کم کاری تیروئید بیشتر می شود زیرا این غده برای ساختن هورمون هیا تیروئید نیاز به ید دارد.
اختلالات مربوط به حاملگی:
کمبود ید به خصوص در خانم های باردار و شیرده بسیار مهم است. کمبود ید شدید در مادران با سقط و تولد نوزاد مرده، زایمان زودرس و اختلالات مادرزادی در نوزاد همراه است. بچه های مادرانی که دچار کمبود شدید ید در دوران بارداری بودند ممکن است دچار عقب ماندگی ذهنی، اختلالات رشدی، شنوایی و گفتاری شوند. انواع شدید کمبود ید و کم کاری تیروئید می تواند باعث ایجاد سندرومی شود که مشخصه آنن آسیب دائمی مغز، عقب ماندگی ذهنی، ناشنوایی، انقباض و سفت شدگی عضلات و قد کوتاه است. کم کاری تیروئید مادرزادی ناشی از کمبود ید شایعترین علت قابل پیشگیری عقب ماندگی ذهنی در دنیا است. حتی کمبود ید خفیف در حین حاملگی می تواند منجر به کاهش ضریب هوشی کودکان شود.
علت کمبود ید چیست؟
از آنجا که بدن قادر به ساختن ید نمی باشد، میزان آن در بدن به میزان مصرفش از طریق مواد غذایی ارتباط دارد. درنتیجه کمبود ید وقتی به وجود می آید که میزان ید موجود در مواد غذایی کافی نباشد. ید به صورت طبیعی در خاک و آب دریا وجود دارد. میزان در دسترس بودن ید در غذاها، در مناطق مختلف دنیا متفاوت است. مهمترین راههای تامین ید مورد نیاز بدن، مصرف غذاهای حاوی ید فراوان مانند لبنیات، غذاهای دریایی، گوشت، بعضی از انواع نان ها، تخم مرغ و همچنین مصرف مولتی ویتامین حاوی ید می باشند.
چگونه کمبود ید تشخیص داده می شود؟
به طور معمول کمبود ید در میان نمونه ای از جمعیت یک منطقه مشخص مورد بررسی قرار می گیرد و به صورت فردی انجام نمی شود. از آنجا که ید در ادرار دفع می گردد، بهترین روش برای تشخیص کمبود ید یک جمعیت بزرگ، اندازه گیری میزان ید ادرار آنهاست. در این شرایط هر گاه میانگین غلظت ید ادرار یک جمعیت کمتر از 50 میکروگرم در لیتر باشد، کمبود ید تشخیص داده می شود.
چگونه کمبود ید درمان می شود؟
آزمایشی برای تشخیص قطعی کمبود ید در بدن وجود ندارد. زمانی که در یک جمعیت کمبود ید دیده می شود، بهترین راه درمان اطمینان از کافی بودن میزان ید موجود در مواد غذایی است که به طور معمول، توسط مردم مصرف می شود. از آنجا که حتی کمبود خفیف ید در حاملگی می تواند بر مادر و رشد و تکامل کودک اثر بگذارد، تمام زنان باردار و شیرده باید از قرصهای مولتی ویتامین حاوی حداقل 150 میکروگرم ید استفاده کنند.
چگونه از عوارض کمبود ید پیشگیری کنیم؟
مانند بسیاری از بیماری ها پیشگیری از کمبود ید بهتر از درمان آن است. در طی 80 سال گذشته، در تمام جهان تلاش بسیاری برای ریشه کنی کمبود ید انجام شده است. درحقیقت ریشه کنی کمبود ید یکی از اهداف اصلی سازمان بهداشت جهانی بوده است.
استفاده از نمک یددار روش اصلی درمان کمبود ید در تمام دنیا است، همچنین در مناطقی از جهان که استفاده از نمک یدددار امکان پذیر نیست، تزریق روغن یددار مورد استفاده قرار می گیرد. یددار کردن آب آشامیدنی نیز در بعضی مناطق موثر بوده است. میزان ید مورد نیاز بدن در روز برای بزرگسالان 150 میکروگرم توصیه می شود. یک قاشق چای خوری نمک یددار حاوی حدودا 400 میکروگرم ید است. بیشتر مولتی ویتامین های حاوی ید حداقل 150 میکروگرم ید دارند. نیاز روزانه به ید برای زنان باردار 220 میکروگرم و برای زنان شیرده 290 میکروگرم در روز می باشد. پیشتر ذکر شد که به علت اثرات شدید کمبود ید بر روی زنان حامله و نوزادان آنها، توصیه می شود زنان باردار و شیرده حتما از مولتی ویتامین های حاوی 150 میکروگرم ید استفاده کنند. در جدول زیر منابع غذایی حاوی ید را مشاهده می کنید:
- نان
- پنیر
- شیر گاو
- تخم مرغ
- ماست
- بستنی
- نمک یددار
- ماهی های آب شور
- صدف
- شیر سویا
- سس سویا
- مولتی ویتامین های حاوی ید
همه چیز درباره بیماری های تیروئید در سالمندان و راه درمان آنها
آیا زیاده روی در مصرف ید مشکلی به وجود می آورد؟
مصرف بیش از حد ید می تواند خطرساز باشد. این موضوع به خصوص در افرادی که بیماری زمینه ای تیروئید مانند:
- گره تیروئید
- پرکاری تیروئید
- بیماری خودایمنی تیروئید
دارند؛ بیشتر صادق است. مصرف بیش از حد ید از طریق داروها (مانند آمیودارون)، اقدامات تشخیصی به روش تصویربرداری (مانند مواد حاجب حاوی ید داخل وریدی) و یا رژیم غذایی حاوی مقادیر زیاد ید می تواند باعث پرکاری و کم کاری تیروئید شده یا این دو وضعیت را تشدید کند.
به علاوه افرادی که از مناطق دچار کمبود ید (مانند اروپا) به مناطق دارای ید کافی (مانند آمریکا) سفر می کنند ممکن است دچار اختلالات تیروئید شوند؛ زیرا تیروئید آنها به کمبود ید عادت کرده است و می تواند به خوبی ید را جذب کرده از آن استفاده کند؛ لذا مصرف ید بیشتر سبب پرکاری تیروئید می شود.
