یکی از عوارض بالقوه خطرناک بارداری پره‌آمپلاکسی یا مسمومیت بارداری است که از هفته بیستم احتمال بروز آن وجود دارد و حتی تا 4 تا 6 هفته بعد از زایمان نیز ممکن است اتفاق بیفتد. این بیماری در 2 تا 6 درصد از زنان بارداری که بارداری اول خود را تجربه میکنند و حدود 10 درصد کل بارداری ها دیده میشود. در واقع برای دانستن اینکه مسمومیت بارداری چیست و چگونه به وجود می آید باید بگوییم که این مشکل به دلیل اختلال سیستم عروق خونی ایجاد شده و منجر به افزایش و کاهش جریان خون در اندام های جنین مثل کبد، کلیه و مغز می شود. بنا به تعریف پره اکلامپسی به بروز فشار خون بالا طی بارداری و بعد از هفته بیستم همراه با دفع پروتئین در ادرار (پرتئینوری) بیشتر از 300 میلی گرم در 24 ساعت است. مهم است که بدانیم این تعریف در فردی است که قبل از بارداری فشار خون بالا نداشته و همچنین دفع پروتئین به علت دیگری نیز نداشته باشد.
_____________________________________________________________
مطالعه بیشتر: درمان کیست سینه چیست
_____________________________________________________________
چند نوع مسمومیت بارداری داریم؟
با توجه به اینکه پره اکلامپسی جزو طیف فشار خون در بارداری است بهتر است کمی در این باره اطلاعات داشته باشیم همانطور که توسط کارگروه ملی آموزش فشار خون بالا (NHBPEP) مشخص شده است، طبقه بندی به شرح زیر است.
- فشار خون بارداری: فشار خون بالاتر از 140/90 میلی متر جیوه که برای اولین بار طی باداری به وجود آمده و پروتئینوری نداشته باشد و تا 12 هفته بعد از زایمان برطرف شود
- فشار خون مزمن: فشار خون بالاتر از 140/90 میلی متر جیوه که قبل از هفته 20 بارداری وجود داشته باشد یا بعد از 12 هفته از زایمان نیز برطرف نشود.
- پره اکلامپسی/اکلامپسی: فشار خون بالاتر از 140/90 میلی متر جیوه طی بارداری و بعد از هفته بیستم همراه با دفع پروتئین در ادرار (پرتئینوری) بیشتر از 300 میلی گرم در 24 ساعت
- پره اکلامپسی بر روی فشار خون مزمن: پره اکلامپسی بر روی فشار خون بالا (در فشار خون مزمن) با پروتئینوری با شروع جدید در یک زن مبتلا به فشار خون بالا اما بدون پروتئینوری قبل از هفته 20 بارداری و افزایش ناگهانی پروتئینوری یا فشار خون مشخص می شود. یا تعداد پلاکت کمتر از 100000/mm3 در یک زن مبتلا به فشار خون بالا و پروتئینوری قبل از هفته 20 بارداری.
- سندرم HELLP: سندرم HELLP (همولیز، افزایش آنزیم کبدی، پلاکت پایین) ممکن است نتیجه پره اکلامپسی شدید باشد، اگرچه برخی از محققان معتقدند که علت نامربوط است. این سندرم با عوارض و مرگ و میر بالای مادری و پری ناتال همراه است و ممکن است بدون فشار خون بالا یا در برخی موارد بدون پروتئینوری باشد.
علائم مسمومیت بارداری چیست؟
به طور کلی، ممکن است زمانی که مادران باردار دچار پره‌آمپلاکسی خفیف یا در حال پیشرفت می شوند، نشانه ها و علائم مختلفی را تجربه کنند. برخی از علایم مسمومیت بارداری، عبارتند از:
- سردرد
- اختلالات بینایی: اسکوتوماتای تار و سوسوزن
- تغییر وضعیت ذهنی
- کوری: ممکن است کورتیکال یا شبکیه باشد
- تنگی نفس
- ادم: افزایش ناگهانی ادم یا ادم صورت
- درد اپی گاستر یا ربع فوقانی راست شکم
- ضعف یا کسالت: ممکن است نشانه ای از کم خونی همولیتیک باشد
- کلونوس: ممکن است نشان دهنده افزایش خطر تشنج باشد
باید توجه داشت که بسیاری از این علائم ممکن است با علائم نرمال و طبیعی بارداری هم پوشانی و شباهت داشته باشند. برای تشخیص درست علائم و عوارض پره اکلامپسی، حتماً باید به پزشک مراجعه کرده، معاینه و آزمایشات لازم را انجام داد.
عوارض مسمومیت بارداری برای جنین
مسمومیت بارداری به طور مستقیم بر روی جنین تأثیرات منفی گذاشته و می تواند منجر به مشکلات جدی شود. این حالت باعث کاهش جریان خون به جنین و محدودیت اکسیژن و مواد مغذی به او می شود. این موضوع ممکن است به مشکلات رشد، مشکلات قلبی و عروقی، افزایش خطر زایمان زودرس، مشکلات جسمی و ذهنی و حتی مرگ جنین منجر شود؛ بنابراین، تشخیص و درمان سریع مسمومیت بارداری بسیار حیاتی است.
علت مسمومیت بارداری یا پره اکلامپسی
مسمومیت بارداری یا پره‌آمپلاکسی یک وضعیت پیچیده و خطرناک در دوران بارداری است که گاهی به دلیل اختلالات در سیستم عروقی و عامل های هورمونی در بدن زنان باردار ایجاد می شود. علت دقیق پره‌آمپلاکسی هنوز مشخص نشده است، اما معمولاً به عوامل ژنتیکی، مشکلات در عروق کلیه ها و تغییرات در سیستم ایمنی بدن مادر نسبت داده می شود. آگاهی از اینکه علت پره اکلامپسی چیست و چه علائمی دارد می تواند از بروز مشکلات شدیدتر جلوگیری کند.
تأثیر پره اکلامپسی و اکلامپسی بر جنین
برای پاسخ به این سؤال که تأثیر آکلامپسی و پره آکلامپسی چیست باید گفت که این عارضه در دوران بارداری می تواند به محدودیت رشد و کوچک شدن جنین منجر شود، زیرا باعث کاهش جریان خون به جفت و کم شدن دریافت خون و اکسیژن توسط جنین می شود. علاوه بر این، تاثیر این بیماری بر جنین، شامل مشکلات مختلفی از جمله تولد زودرس و مشکلات متعاقب دیگر مثل اختلالات یادگیری، صرع، فلج مغز، تشنج، کما، اختلالات شنوایی و بینایی و دیگر مشکلات نورولوژیکی است.
تفاوت اکلامپسی و پره اکلامپسی
اکلامپسی و پره‌آمپلاکسی دو وضعیت مختلف در دوران بارداری هستند که با افزایش فشار خون در مادر مرتبط هستند، اما تفاوت های مهمی دارند. اکلامپسی در واقع مرحله تشنج و کما در مادر را توصیف می کند و به طور شدید تر و خطرناک تر از پره‌آمپلاکسی است. در اکلامپسی، مادر دچار تشنج و اختلالات آگاهی می شود و این وضعیت می تواند به مرگ هم زمان مادر و جنین منجر شود. در مقابل، پره‌آمپلاکسی به افزایش فشار خون و دفع پروتئین در ادرار (پروتئینوریا) مادر اشاره دارد. این وضعیت نیز جدی است و نیاز به مراقبت پزشکی فوری دارد، اما معمولاً به عنوان نسخه خفیف تر و کم خطر تر از اکلامپسی در نظر گرفته می شود. در هر دو مورد، تشخیص و تحت نظر پزشک متخصص بودن امری مهم و ضروری است.
تشخیص مسمومیت بارداری
تمام زنانی که با فشار خون جدید معاینه می شوند باید آزمایش های زیر را انجام دهند:
- شمارش کامل سلول های خونی (CBC).
- سطح سرمی آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST).
- کراتینین سرم
- اسید اوریک
- جمع آوری ادرار 24 ساعته برای پروتئین و کراتینین (معیار استاندارد) یا آنالیز نشانگر ادرار
- بررسی های اضافی برای انجام در صورت مشکوک بودن به سندرم HELLP به شرح زیر است:
- اسمیر خون محیطی
- سطح سرمی لاکتات دهیدروژناز (LDH).
- بیلی روبین غیر مستقیم
- اگرچه پروفایل انعقادی (زمان پروترومبین [PT]، زمان ترومبوپلاستین جزئی فعال [aPTT] و فیبرینوژن) نیز باید ارزیابی شود، ارزش بالینی آن زمانی که تعداد پلاکت ها 100000/mm3 یا بیشتر باشد بدون هیچ شواهدی از خونریزی مشخص نیست.
- سی تی اسکن سر برای تشخیص خونریزی داخل جمجمه در بیماران با هر یک از موارد زیر استفاده می شود:
- سردردهای شدید ناگهانی
- اختلال عصبی کانونی
- تشنج با حالت بعد از تشنج طولانی مدت
- تظاهرات غیر معمول برای اکلامپسی
- سایر بررسی ها
- سونوگرافی: شکمی، برای ارزیابی وضعیت جنین و ارزیابی محدودیت رشد. سونوگرافی داپلر شریان نافی، برای ارزیابی جریان خون
- کاردیوتوکوگرافی: تست استاندارد بدون استرس جنین و پایه اصلی نظارت بر جنین
درمان مسمومیت بارداری
درمان پره اکلامپسی باید تحت نظر و مراقبت های پزشکی صورت گیرد و به نظر تنها درمان قطعی آن زایمان است. این درمان معمولاً شامل بستری کردن مادر در بیمارستان، کنترل فشار خون به طور دقیق و مدیریت علائم متناسب با وضعیت او می شود. اگر فشار خون بالا باشد یا علائم اکلامپسی (تشنج و کما) وجود داشته باشد، در سن بارداری بالاتر از 37 هفته در موارد خفیف و در موارد شدید در سن بالاتر از 34 هفته برای نجات جان جنین و مادر، نیاز به زایمان طبیعی یا سزارین خواهد بود.
همچنین، ممکن است دارو هایی برای کاهش فشار خون و کنترل تشنج ها مورد استفاده قرار گیرد و شایعترین درمان مورد استفاده برای کنترل تشنج ها منیزیوم سولفات است و شایعترین داروهای کنترل فشار خون نیز هیدرالازین و لابتولول است. تیم پزشکی متخصص درمان را انجام داده و پیگیری دقیقی از وضعیت مادر و جنین پس از زایمان انجام خواهد داد.
پیشگیری مسمومیت بارداری
اگر می خواهید بدانید که اقدامات مهم برای پیشگیری از مسمومیت بارداری چیست، بهتر است نکات زیر را در نظر داشته باشید:
-
- مصرف داروها و مکمل‌ها: مصرف همه دارو ها و مکمل ها تحت نظر پزشک و با رعایت دستورات او باید انجام شود.
- استراحت و مدیریت استرس: استراحت کافی و مدیریت استرس موثر به پیشگیری از افزایش فشار خون و عوارض آن کمک می کند.
- مراجعه به پزشک: برنامه ریزی برای مراجعات منظم به پزشک در طول دوران بارداری به منظور ارزیابی وضعیت بهداشتی و فیزیکی مادر امری ضروری است.
- مراقبت از تغذیه: تغذیه صحیح و متنوع با توجه به رژیم غذایی مناسب برای بارداری از اهمیت بالایی برخوردار است. کنترل وزن مناسب و جلوگیری از اضافه وزن نیز می تواند خطر مسمومیت را کاهش دهد.
- آگاهی از علائم: آگاهی از علائمی مانند سردرد شدید، تورم ناگهانی دست ها و صورت و افزایش فشار خون اهمیت دارد و در صورت ظاهر شدن هرکدام از این علائم، مراجعه به پزشک بسیار ضروری است.
- انتخاب فعالیت‌های مناسب: فعالیت هایی مانند پیاده روی، شنا، یوگا و پیلاتس برای بارداری مناسب هستند. از ورزش هایی که خطر افتادن و ضربه به شکم را افزایش می دهند (مانند وزنه برداری یا ورزش های رزمی) خودداری کنید.
چه افرادی در معرض خطر مسمومیت حاملگی هستند؟
افرادی که در معرض خطر مسمومیت حاملگی یا پره‌آمپلاکسی قرار می گیرند، معمولا دارای عوامل خطر زا و شرایط زیر هستند:
- سیگار کشیدن
- انجام فعالیت های طاقت فرسا در دوران بارداری
- بارداری اول
- حاملگی های چند قلویی
- پره اکلامپسی در بارداری قبلی
- فشار خون مزمن
- دیابت
- دیابت بارداری
- ترومبوفیلی
- لوپوس اریتماتوی سیستمیک
- شاخص توده بدنی قبل از بارداری بیشتر از 30
- سندرم آنتی بادی آنتی فسفولیپید
- سن مادر 35 سال یا بیشتر
- بیماری کلیوی
- بارداری با کمک فناوری کمک باروری مثل IVF
- آپنه انسدادی خواب
مسمومیت بارداری از کدام هفته بارداری شروع می شود؟
این عارضه معمولاً از هفته 20 بارداری تا 4-6 هفته پس از زایمان ظاهر شده و در هفته های اول بارداری دیده نمی شود. علاوه بر این مادر ممکن است بعد از متولد شدن نوزاد نیز به این مشکل دچار شود که به آن پره آمپلاکسی بعد از زایمان می گویند.
در مسمومیت بارداری چه بخوریم؟
در مسمومیت بارداری، تغذیه مناسب اهمیت بسیاری دارد. بهتر است از توصیه های پزشک خود پیروی کرده و رژیم غذایی مناسبی را رعایت کنید. این رژیم شامل مصرف میزان کافی پروتئین، ویتامین ها و مواد معدنی، مخصوصاً کلسیم، آهن و فولیک اسید است.
رژیم غذایی برای مسمومیت حاملگی
رژیم غذایی در مسمومیت بارداری باید با دقت تنظیم شده و تحت نظر پزشک اجرا شود. در این وضعیت، مهم ترین هدف تغذیه، کاهش فشار خون و کنترل میزان پروتئین در ادرار (پروتئینوریا) است. توصیه می شود مصرف نمک را محدود کرده و به مقدار کافی مایعاتی مثل آب بنوشید تا از تورم جلوگیری کنید. همچنین مصرف مواد غذایی با قند و چربی اشباع شده را به حداقل ممکن برسانید.
برای مسمومیت بارداری چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
توصیه می شود در صورت مشاهده هر یک از علائم و مشکلات پره اکلامپسی سریعاً به پزشک معتمد خود مراجعه کرده و در صورت نیاز درمان را آغاز کنید. البته بهتر است از ابتدای بارداری تحت نظر بررسی مداوم پزشک باشید تا از بروز این بیماری خطرناک جلوگیری کنید. از اهمیت مراجعه به پزشک برای تشخیص و مدیریت صحیح این وضعیت زنانه در دوران بارداری، نباید غفلت کرد، زیرا به سلامتی مادر و جنین مرتبط می شود. یکی از مراکزی که می توانید به صورت آنلاین سؤالات خود را از پزشکان برتر و حرفه ای آن بپرسید، کلینیک دیابت و غدد است. این مجموعه با جمع آوری پزشکان متبحر و متخصص، به شما کمک می کند تا از مشاوره حرفه ای پزشکان بهره ببرید. مشاوره آنلاین این فرصت را در اختیار شما قرار می دهد که بدون صرف هزینه و زمان اضافه و در اولین فرصت سؤال خود را در مورد اینکه مسمومیت بارداری چیست و راه های درمان آن چگونه است، بپرسید.
