بیماری‌های مختلفی هستند که می‌توانند باعث درگیری سیستم اندوکرین یا مجموعه غدد درون‌ریز بدن شوند. سیستم اندوکرین از غدد درون‌ریزی ساخته شده است که وظیفه ترشح هورمون‌های مختلف را به درون خون بر عهده دارند. این هورمون‌ها پیام‌های مختلفی را در نقاط مختلف بدن جابجا می‌کنند. در صورتی که تعادل سطح هورمون‌ها به هم بخورد و بالاتر یا پایین‌تر از حد طبیعی باشند، زمینه برای ابتلا به بیماری‌های مختلف فراهم می‌شود. در متن پیش رو قصد داریم شما را با شایع‌ترین بیماری های غدد درون ریز آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- آشنایی با غدد درون ریز
- بیماری‌های غدد درون ریز
- بیماری‌های شایع غدد درون ریز
- بیماری‌های غدد درون ریز چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
- چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
آشنایی با غدد درون‌ریز
سیستم اندوکرین یا مجموعه غدد درون ریز مجموعه‌ای از غده‌های پراکنده در بدن است که عملکردهای مختلفی را در بدن به واسطه ترشح هورمون‌ها تنظیم می‌کنند. هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی هستند که در خون جریان دارند و بر روی فرایندهای مختلفی در بدن تاثیر می‌گذارند. از جمله اجزای سیستم اندوکرین یا غدد درون‌ریز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- هیپوتالاموس
- غده پینه‌آل
- غده هیپوفیز
- غده تیروئید
- غدد پاراتیروئید
- تیموس
- غدد فوق کلیه
- پانکراس
- تخمدان‌ها
- بیضه‌ها
مجموعه این غدد طیف وسیعی از عملکردهای بدن از قبیل متابولیسم، تولید مثل و رشد را کنترل می‌کنند. بیماری های غدد درون ریز زمانی رخ می‌دهند که یک یا چند تا از این سیستم‌ها به‌درستی کار نکند. در این صورت سطح برخی از هورمون‌ها بالا یا پایین‌تر از سطح طبیعی رفته و موجب عدم تعادل هورمونی می‌شود.
بیماری‌های غدد درون ریز
بیماری های غدد درون ریز آن دسته از بیماری‌هایی هستند که به دنبال درگیری سیستم اندوکرین و عدم تعادل هورمون‌ها در بدن رخ می‌دهند. عوامل مختلفی هستند که می‌توانند زمینه را برای ابتلا به بیماری های غدد درون ریز فراهم کنند؛ از جمله عوامل محیطی و عوامل ژنتیکی. به دلیل تنوع غدد درون ریز و هورمون‌های ترشحی از آن‌ها، بیماری‌های سیستم اندوکرین می‌توانند منجر به بروز طیف وسیعی از علائم شوند. بیماری های غدد درون ریز می‌توانند بر روی عملکردهای مختلفی در بدن از قبیل تکامل، متابولیسم، عملکرد جنسی و خلق و خو تاثیر بگذارند. در ادامه برخی از بیماری‌های شایع را نام می‌بریم.
دیابت
دیابت بیماری‌ای است که در آن سطح قند خون از حد طبیعی بالاتر می‌رود.زمانی ایجاد می‌شود که بدن توانایی تولید انسولین را نداشته باشد یا انسولین نتواند به‌درستی عملکرد خود را انجام بدهد. انسولین هورمونی است که در بدن وظیفه تنظیم قند خون را برعهده دارد. دیابت 2 نوع اصلی دارد؛ نوع 1 و نوع 2. از جمله علائم دیابت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش احساس تشنگی
- تکرر ادرار
- افزایش احساس گرسنگی
- تغییرات وزن ناخواسته
- عدم بهبود زخم‌ها
- گزگز دست و پاها
- خستگی
- تاری دید
درمان دیابت وابسته به اصلاح سبک زندگی و استفاده از داروهاست. در مواردی تزریق انسولین لازم است.
هایپرتیروئیدی یا پرکاری تیروئید
پرکاری تیروئید زمانی رخ می‌دهد که غده تیروئید بیش از حد هورمون‌های تیروئیدی را ترشح کند. این بیماری علل مختلفی دارد؛ از جمله بیماری گریوز و التهاب غده تیروئید. تیروئید غده‌ای است که وظیفه تنظیم سطح انرژی بدن را بر عهده دارد. در این صورت، پرکاری تیروئید می‌تواند باعث بروز علائم زیر شود:
- افزایش ضربان قلب یا نامنظم شدن آن
- مشکلات خواب
- تحریک‌پذیری
- خستگی
- افزایش دفعات اجابت مزاج
- کاهش وزن علی‌رغم افزایش اشتها
- گواتر یا بزرگ شدن غده تیروئید
درمان پرکاری تیروئید وابسته به علت زمینه‌ای و علائم آن است. پزشک ممکن است از دارو، ید‌تراپی یا جراحی استفاده کند.
کوشینگ
کوشینگ زمانی ایجاد می‌شود که سطح کورتیزول خون در بدن بیش از حد طبیعی باشد. کورتیزول هورمونی است که در پاسخ به استرس ترشح می‌شود و وظیفه تنظیم متابولیسم و حفظ فشار خون را برعهده دارد. ترشح بیش از حد هورمون کورتیزول در مبتلایان به کوشینگ می‌تواند موجب بروز علائم زیر شود:
- افزایش وزن
- لاغری بازوها و پاها
- گرد شدن صورت
- رشد بیش از حد موها
- ضعف عضلانی
- نازایی و کاهش میل جنسی
- خستگی
- ضایعات پوستی
درمان رایج سندروم کوشینگ مجموعه‌ای از روش‌های مختلف دارویی و جراحی است.
آکرومگالی
این بیماری زمانی رخ می‌دهد که هورمون رشد بیش از حد در بدن ترشح شود. این بیماری باعث رشد بیش از حد استخوان‌ها و بافت‌های بدن می‌شود. از این رو، آکرومگالی می‌تواند منجر به بروز علائم زیر شود:
- تورم دست‌ها و پاها
- رشد اعضای صورت
- تغییرات استخوانی
- خشکی و افزایش ضخامت پوست
- تعریق و بوی بدن
- بم شدن صدا
داروها، رادیوتراپی و جراحی از جمله درمان‌های در دسترس برای بیماری آکرومگالی می‌باشند.
کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدی
کم کاری تیروئید زمانی ایجاد می‌شود که تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های تیروئیدی را ترشح نمی‌کند. کم‌کاری تیروئید شایع‌ترین بیماری غده تیروئید است. از جمله علائم کم‌کاری تیروئید می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- خستگی
- حساسیت به سرما
- تورم صورت
- خشکی پوست
- کاهش تعداد ضربان قلب
- افزایش وزن
برای درمان پزشک ممکن از داروهایی را تجویز کند که جایگزین هورمون‌های تیروئیدی می‌شوند.
علت کم کاری غده‌ی تیروئید چیست؟
سندروم تخمدان پلی کیستیک
PCOS بیماری است که به دنبال عدم تعادل هورمون‌های زنانه در زنان رخ می‌دهد. این بیماری می‌تواند باعث بروز علائم شود:
- نامنظمی پریود
- افزایش موهای زائد
- آکنه
- نازک شدن موها و ریزش مو
- افزایش وزن
- تیرگی پوست
برای درمان سندروم تخمدان پلی کیستیک پزشک ممکن است داروهای هورمونی از جمله داروهای پیشگیری از بارداری، داروهای ضدآندروژن یا متفورمین تجویز کند.
بیماری‌های غدد درون ریز چگونه تشخیص داده می‌شوند؟
بیماری های غدد درون ریز باعث بروز طیف وسیعی از علائم می‌شوند. بسیاری از این علائم با علائم بیماری‌های دیگر همپوشانی دارند. بنابراین، تشخیص بیماری های غدد درون ریز دشوار است و ممکن است نیاز به انجام آزمایشات متعدد داشته باشند. با این حال، پزشک ممکن است برای تشخیص بیماری های غدد درون ریز از موارد زیر استفاده کند:
- آزمایش ادرار
- تصویربرداری از طریق MRI
- تست‌های خونی
چه زمانی لازم است به پزشک مراجعه کنیم؟
به دلیل طیف وسیع علائم مرتبط با بیماری های غدد درون ریز، ممکن است علائم بیماری با علائم بیماری‌های دیگر همپوشانی داشته باشند. با این حال، در صورتی که هر یک از علائم غیرطبیعی را تجربه کردید که ممکن است با بیماری‌های غدد مرتبط باشند، لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
در صورتی که علائم بدتر شدند یا کیفیت زندگی را مختل کردند، لازم است که سریعاً به پزشک مراجعه کنید. بسیاری از بیماری های غدد درون ریز درمان‌پذیر هستند؛ اما لازم است که تا پایان عمر دارو مصرف کنید.
جمع‌بندی
بیماری های غدد درون ریز مجموعه‌ای از بیماری‌ها هستند که به دنبال عدم تعادل هورمونی در بدن رخ می‌دهند. هورمون‌ها پیام‌رسان‌های شیمیایی در بدن هستند که وظیفه انتقال پیام‌های شیمیایی مختلف را در نقاط مختلف بدن بر عهده دارند. ترشح بیش از حد یا کمتر از حد طبیعی هورمون‌ها باعث عدم تعادل هورمونی می‌شود. به دلیل طیف وسیع علائم، تشخیص بیماری‌های مربوطه ممکن است در ابتدا دشوار باشد. با این حال، در صورت بروز هرگونه علائم غیرطبیعی لازم است با پزشک خود مشورت کنید.
