غده فوق کلیوی بخشی از سیستم غدد درون‌ریز بدن است که بر روی کلیه‌ها قرار گرفته. این غدد وظیفه ترشح هورمون‌های مهمی از قبیل کورتیزول، آلدوسترون و آدرنالین را برعهده دارند. غدد فوق کلیه وظیفه تنظیم بسیاری از عملکردهای بدن از قبیل متابولیسم، فشارخون و پاسخ بدن به استرس بر عهده دارد. در متن پیش رو قصد داریم شما را با غدد فوق کلیوی و عملکردهای آن‌ها در بدن آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- غده فوق کلیوی چیست؟
- چه هورمون‌هایی از غده فوق کلیوی ترشح می‌شود؟
- بیماری‌های غده فوق کلیوی
- بیماری‌های غده فوق کلیوی چه علائمی‌دارند؟
- چه زمانی لازم است درباره این غده نگران شوید؟
- آیا می‌توان بدون این غده زندگی کرد؟
غده فوق کلیوی چیست؟
غده فوق کلیوی غدد آدرنال غدد کوچک و مثلثی شکل هستند که در قسمت فوقانی کلیه‌ها قرار گرفته‌اند و بخشی از سیستم درون ریز بدن هستند. این غدد وظیفه ترشح هورمون‌هایی را بر عهده دارند که در حفظ عملکردهای مختلف بدن نقش دارند؛ از جمله متابولیسم، پاسخ سیستم ایمنی، حفظ فشارخون، پاسخ به اضطراب و تکامل ویژگی‌های ثانویه جنسی.
این غدد از دو بخش کورتکس یا قشر و مدولا یا قسمت مرکزی تشکیل شده‌اند. هر کدام از این دو بخش هورمون‌های متفاوتی ترشح می‌کنند.
چه هورمون‌هایی از غده فوق کلیوی ترشح می‌شود؟
از جمله هورمون‌هایی که از غده فوق کلیوی ترشح می‌شوند، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کورتیزول: کورتیزول هورمونی است که نقش‌های مهم و متعددی را در بدن برعهده دارد. این هورمون به بدن در کنترل استفاده از چربی‌ها پروتئین و کربوهیدرات‌ها کمک می‌کند. علاوه بر این، واکنش‌های التهابی را در بدن سرکوب کرده و به تنظیم فشار خون و افزایش قند خون و همچنین حفظ سیکل خواب و بیداری کمک می‌کند.این غدد هورمون کورتیزول را در شرایط استرس ترشح می‌کنند.
- آلدوسترون: هورمونی است که نقش اصلی را در تنظیم فشار خون و تعادل سطح سدیم و پتاسیم خون ایفا می‌کند.
- استروئید‌های آندروژنیک: این هورمون‌ها در مردان به آندروژن‌ها در بیضه‌ها تبدیل می‌شوند و در بروز صفات ثانویه جنسی نقش دارند. اگرچه این هورمون‌ها به‌عنوان هورمون‌های مردانه شناخته می‌شوند؛ اما در بدن زنان نیز به میزان کمی ساخته می‌شوند.
- اپی‌نفرین و نوراپی‌نفرین: این هورمون‌ها به‌عنوان کاتکول‌آمین‌ها شناخته می‌شوند و به آن‌ها هورمون‌های «جنگ وگریز» گفته می‌شوند. این دو هورمون باعث افزایش ضربان قلب، افزایش قدرت انقباضات قلب و افزایش جریان خون به درون عضلات می‌شوند. علاوه بر این، به حفظ فشار خون کمک می‌کنند. این غدد هورمون‌ها را در شرایط استرسی احساسی و فیزیکی ترشح می‌کنند.
هر آنچه لازم است که در مورد بیماری های غدد درون ریز بدانید
بیماری‌های غده فوق کلیوی
بیماری‌های متعددی هستند که با غده فوق کلیوی مرتبط هستند. این بیماری‌ها اغلب در شرایطی ایجاد می‌شوند که ترشح هورمون‌ها بیش از حد یا کمتر از حد مورد نظر باشد. برخی از بیماری‌های غده آدرنال موقتی هستند و برخی دیگر مزمن هستند. از دلایل ابتلا به این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اختلالات ژنتیکی
- بیماری‌های خود ایمنی
- تومورها
- آسیب غده فوق کلیوی به دنبال‌تروما یا از دست دادن خون
- مصرف برخی داروهای استروئیدی از قبیل پردنیزولون و دگزامتازون
انواع بیماری‌های غده فوق کلیوی
از جمله بیماری‌های غده فوق کلیوی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- بیماری آدیسون: این بیماری خودایمنی نادر سبب می‌شود که غده فوق کلیه کمتر از حد طبیعی کورتیزول و آلدوسترون ترشح کند.
- سندروم کوشینگ: این بیماری در شرایطی ایجاد می‌شود که غدد فوق کلیوی بیش از حد هورمون کورتیزول را ترشح کنند. این سندروم ممکن است در اثر تومور یا مصرف برخی داروها ایجاد شود.
- هایپرپلازی مادرزادی آدرنال: این یک بیماری مادرزادی است که به دلیل کمبود آنزیمی که برای ساخت هورمون‌ها ضروری است ایجاد می‌شود.
- هیرسوتیسم یا رشد بیش از حد موها: این بیماری در شرایطی ایجاد می‌شود که رشد موها در زنان به دنبال سطح بالای آندروژن‌ها افزایش یابد.
- آلدوسترونیسم اولیه: این بیماری در شرایطی ایجاد می‌شود که غدد فوق کلیوی بیش از حد هورمون آلدوسترون ترشح کنند.
بیماری‌های غده فوق کلیوی چه علائمی‌دارند؟
علائم بیماری‌های مرتبط با غده فوق کلیوی طیف وسیعی دارند. این علائم با علائم بسیاری از بیماری‌های دیگر همپوشانی دارند. از جمله علائم مرتبط با این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- افزایش یا کاهش وزن بیش از حد
- خستگی
- قند خون بالا یا پایین
- ضعف سیستم ایمنی و عفونت‌های مکرر
- فشار خون بالا یا پایین
- علائم مرتبط با‌ترشح آندروژن‌ها از قبیل رشد موهای زائد، آکنه، بم شدن صدا و یا افزایش توده عضلانی
چه زمانی لازم است نگران این غده شوید؟
هر وقت علائمی‌از قبیل افزایش یا کاهش فشار خون، افزایش یا کاهش وزن محسوس داشتید، خوب است با پزشک خود مشورت کنید. با این حال، فراموش نکنید که بیماری‌های زیادی هستند که می‌توانند منجر به علائم نامبرده شوند.
معرفی داروهای خوراکی کاهش قند خون
آیا می‌توان بدون این غده زندگی کرد؟
از غده فوق کلیوی هورمون‌هایی‌ترشح می‌شود که بدون آن‌ها نمی‌توانیم زندگی کنیم؛ از جمله هورمون کورتیزول یا آلدوسترون. با این حال، در موارد نادری ممکن است لازم باشد که هر دو غده آدرنال به دلیل برخی بیماری‌های خاص از بدن توسط جراحی خارج شوند. در این صورت، لازم است تا پایان عمر داروهایی را مصرف کنید که جایگزین هورمون‌های غده فوق کلیوی می‌شوند.
نکته پایانی
غده فوق کلیوی هورمون‌های متعدد مهمی را ترشح می‌کنند که برای عملکرد طبیعی بدن ضروری هستند. در صورتی که هرگونه نگرانی درباره بیماری‌های مرتبط با این غده داشتید، می‌توانید با متخصصین کلینیک دیابت و غدد مشورت بگیرید. آن‌ها شما را در این زمینه راهنمایی خواهند کرد و در صورت لزوم اقدامات تشخیصی و درمانی ضروری را برای‌تان آغاز می‌کنند.
