بیماری دیابت، به‌ویژه در مواردی که قند خون به خوبی کنترل نشده باشد، می‌تواند منجر به آسیب اعصاب و کاهش خون‌رسانی شود. این مسئله می‌تواند منجر به ایجاد زخم، تاول، درد و عفونت در پا شود. در متن پیش رو قصد داریم شما را با انواع زخم دیابت دست و پا آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- زخم‌های دیابتی به چه علتی رخ می‌دهند؟
- انواع زخم دست و پا و مشکلاتی که به دنبال دیابت ایجاد می‌شوند
- زخم‌های دیابتی دست و پا چه علائمی دارند؟
- چگونه می‌توان از بروز زخم‌های دیابتی دست و پا پیشگیری کرد؟
زخم های دیابتی به چه علتی رخ می‌دهند؟
دیابت اغلب به دنبال کمبود هورمون انسولین (دیابت نوع 1) یا مقاومت به انسولین (دیابت نوع 2) رخ می‌دهد. انسولین هورمونی است که برای ورود گلوکز به درون سلول‌ها و تولید انرژی ضروری است. در صورتی که اشکالی در این فرایند ایجاد شود، گلوکز درون خون باقی می‌ماند و منجر به ایجاد مشکلات مختلفی برای سلامتی می‌شود. دیابت کنترل‌نشده و سطح بالای قند خون برای مدت طولانی می‌تواند باعث آسیب اعصاب و کاهش خون‌رسانی و فراهم شدن زمینه برای ابتلا به زخم و عفونت شود.
در برخی افراد آسیب اعصاب متعاقب دیابت ممکن است آن‌قدر شدید باشد که علاوه بر درگیری پا به سایر مناطق بدن هم گسترش یابد و حتی در مواردی منجر به عفونت‌های مرگبار شود. عفونت شدید پا ممکن است در نهایت سبب شود که پزشک تصمیم بگیرد که پای شما را قطع کند. علی‌رغم این که در اغلب افراد دیابت باعث عفونت شدید پا نمی‌شود؛ اما دیابت همچنان یکی از شایع‌ترین علل قطع پا است.
انواع زخم دست و پا و مشکلاتی که به دنبال دیابت ایجاد می‌شوند
نوروپاتی دیابتی
بیماران مبتلا به دیابت بیش از سایرین در معرض ابتلا به بیماری‌های عروق محیطی هستند؛ به ویژه در مواردی که دیابت تحت کنترل نباشد. بیماری عروق محیطی زمانی رخ می‌دهد که رسوبات چربی عروق خونی را باریک می‌کنند و جریان خون را کاهش می‌دهند. این مسئله درنهایت باعث کاهش جریان خون دست و پاها می‌شود و زمینه برای ابتلا به زخم، عفونت و درد فراهم می‌شود.
در موارد شدید، بیماری عروق محیطی باعث آسیب اعصاب و درنهایت، بروز بی‌حسی یا گزگز در پاها می‌شود. این مسئله باعث کاهش حس در انتهای اندام‌ها در بیماران دیابتی می‌شود. از سوی دیگر، این مسئله باعث می‌شود که بیماران دیابتی دیرتر متوجه زخم، عفونت یا تحریک در پا و دست‌ها شوند. این مسئله می‌تواند احتمال ایجاد زخم، بریدگی یا تاول را افزایش دهد. از سوی دیگر، چون فرد ممکن است اصلاً متوجه بروز عفونت در خود نشود، درمان عفونت به تاخیر می‌افتد.
تاول
دیابت از راه‌های مختلفی می‌تواند باعث افزایش احتمال ایجاد تاول شود. در قدم اول، نوروپاتی دیابتی ممکن است تشخیص این که کفش اندازه نیست را دشوار کند. این مسئله ممکن است حرکت کردن فرد را تغییر دهد و زمینه را برای ایجاد تاول فراهم کند.
همچنین، بیماران دیابتی ممکن است دچار بولوس دیابتیکوروم شوند؛ شرایطی که در آن تاول‌ها به‌صورت خودبه‌خودی ایجاد می‌شوند. در این موارد، پزشک علت دقیق بروز تاول‌ها را نمی‌داند.
تاول‌ها در این موارد می‌توانند عفونی شوند و سبب درد و افزایش احتمال گسترش عفونت در سراسر بدن شوند.
زخم دیابتی
حدود 7 درصد از مبتلایان به دیابت با نوروپاتی دیابتی در هر سال به زخم دیابتی دچار می‌شوند. ترکیب کاهش خون‌رسانی و آسیب اعصاب منجر به این می‌شود که فرد مبتلا به دیابت تا زمانی که زخم شدید نشده و گسترش نیافته، متوجه آن نشود. کاهش خون‌رسانی همچنین می‌تواند منجر به کاهش سرعت ترمیم زخم شود. درصورت عدم درمان این زخم‌ها، ممکن است زخم‌ها عفونی و باعث آسیب پا شوند.
این زخم‌ها همچنین ممکن است راه رفتن را سخت‌تر کنند. در این موارد، پزشک استفاده از کفش و جوراب‌های مخصوص را توصیه می‌کند.
پینه‌های دیابتی
پینه به مناطقی از پوست گفته می‌شود که سفت و دچار افزایش ضخامت شده‌اند. پینه‌های بزرگ روی پا ممکن است راه رفتن را دشوار کنند و باعث تغییر سایز کفش شوند. مشکل اولیه با پینه‌های دیابتی این است که احتمال ایجاد زخم و عفونت را افزایش می‌دهند. تمیز نگه داشتن محل پینه‌ها و از بین بردن آنها در موارد ضروری می‌تواند در پیشگیری از بروز زخم و عفونت موثر باشد.
عفونت دست و پا
زخم‌های دیابتی می‌توانند در نهایت عفونی شوند؛ به‌ویژه در صورتی که فرد مراقبت کافی نداشته باشد و آنها را به‌موقع تمیز نکند. این عفونت می‌تواند به خون راه پیدا کند و باعث آسیب سایر ارگان‌های بدن و در مواردی مرگ شود. همچنین، ممکن است فرد دچار قانقاریا یا مرگ بافتی شود که لازم است اندام قطع شود.
عفونت پا همچنین می‌تواند باعث درگیری بافت‌های زیرین از جمله استخوان‌ها شود. گردش خون ضعیف خود می‌تواند سبب آسیب بافت‌های زیرین شود. این مسئله می‌تواند باعث تغییر شکل پا، درد و مشکلات دیگر در راه رفتن شود.
قطع اندام
زخم پای دیابتی می‌تواند باعث عفونت‌های متعددی شود. برای پیشگیری از بروز عفونت و درگیری سایر ارگان‌های مجاور پزشک ممکن است توصیه به قطع اندام کند. در فرایند آمپوتاسیون یا قطع عضو پزشک ممکن است انگشت، مچ پا یا بالاتر را قطع کند.
مرگ
عفونت‌های شدید دیابتی می‌توانند منجر به مرگ شوند؛ به‌ویژه در مواردی که عفونت به نواحی دیگر بدن گسترش می‌یابد. عفونتی که منجر به قطع عضو می‌شود، مهم‌ترین ریسک‌فاکتور برای مرگ است؛ حتی پس از قطع اندام.
زخم‌های دیابتی دست و پا چه علائمی دارند؟
علائم زخم‌های دیابتی در افراد مختلف با یکدیگر فرق می‌کنند. با این حال، علائم زیر شایع‌تر هستند:
- کاهش حس محل
- گزگز
- تورم یا زخم بدون درد
- تغییر رنگ پوست یا تغییر دمایی
- زخم‌هایی با یا بدون ترشح
درصورت گسترش زخم، ممکن است علائم زیر را تجربه کنید:
- تب
- احساس بیماری
- لرز
- عدم کنترل قند خون
- قرمزی
درصورت ابتلا به دیابت با بروز علائم نامبرده، لازم است که سریعاً به اورژانس مراجعه کنید.
چگونه می‌توان از بروز زخم‌های دیابتی دست و پا پیشگیری کرد؟
جلوگیری از بروز زخم‌های دیابتی دارای اهمیت زیادی است. رعایت بهداشت و تمیز نگه داشتن محل، تاثیر ویژه‌ای در کاهش احتمال بروز زخم‌های دیابتی دارد. با انجام کارهای زیر می‌توانید تا حد زیادی از بروز زخم و عفونت‌های دیابتی پیشگیری کنید:
- پاهایتان را هر روز چک کنید.
- پاهایتان را هر روز از نظر وجود زخم، بریدگی یا تاول معاینه کنید. برای این کار می‌توانید از آینه استفاده کنید یا از کسی بخواهید که به شما کمک کند.
- پاهایتان را هر روز بشوئید.
- پاهایتان را برای جلوگیری از عفونت تمیز نگه دارید.
- از کفش و جوراب‌های مناسب استفاده کنید
- از پاهایتان با کفش و جوراب مناسب محافطت کنید. پزشک ممکن است برای پیشگیری از تغییر شکل‌های غیرطبیعی پا به شما توصیه به استفاده از کفش‌های خاصی کند. از جوراب‌های خیلی تنگ استفاده نکنید.
- جریان خون پاها را تقویت کنید.
- هنگام نشستن پاها را بالاتر قراردهید. انگشتان را حرکت دهید و به اندازه کافی ورزش کنید. این کارها به تقویت جریان خون محل کمک می‌کنند.
- ناخن‌ها را بااحتیاط ترمیم کنید.
- ناخن‌ها را همیشه کوتاه نگه دارید. ناخن‌های گرد می‌توانند به سمت داخل رشد کنند و منجر به بروز عفونت شوند.
- مراقب میخچه باشید.
- هرگز میخچه را نتراشید؛ زیرا احتمال عفونت را افزایش می‌دهد.
- از پاها در برابر افزایش یا کاهش شدید دما محافظت کنید.
- مواجهه با دمای بسیار بالا یا بسیار پایین می‌تواند به پاها و دست‌ها آسیب برساند و زمینه برای ایجاد زخم‌های دیابتی فراهم شود.
- به‌طور منظم به پزشک مراجعه کنید.
- معاینه منظم پاها توسط پزشک یک فاکتور کلیدی در پیشگیری از بروز زخم‌های دیابتی و عفونت است.
- قند خونتان را کنترل کنید.
- عدم کنترل صحیح قند خون ریسک بروز عوارض دیابت را افزایش می‌دهد.
- سیگار نکشید.
- مصرف زیاد سیگار باعث مختل شدن جریان خون و افزایش احتمال بروز زخم و عفونت می‌شود.
نکته پایانی در مورد انواع زخم دیابت دست و پا
در صورت مشاهده هرگونه زخم یا یافته غیرطبیعی در دست‌ها یا پاها، لازم است با پزشک خود در این باره مشورت کنید. تشخیص و درمان به‌موقع نقش بسزایی در پیشگیری از ایجاد عفونت، گسترش زخم و قطع اندام دارد.
