بلوغ فرایندی است که کودک را آماده ورود به دوره بزرگسالی می‌کند. اما اگر این دوره زودتر از موعد فرا برسد، (بلوغ زودرس) ممکن است نگران‌کننده باشد. اگر شما هم نگران این هستید که فرزندتان زودتر از سن طبیعی به بلوغ برسد، این مقاله را تا پایان دنبال کنید.
بلوغ زودرس چیست؟
بلوغ زودرس به حالتی گفته می‌شود که تغییرات بدنی کودک برای بالغ شدن (بلوغ) زودتر از موعد آغاز می‌شود. آغاز بلوغ قبل از ۹ سالگی در پسرها و قبل از ۸ سالگی در دخترها به عنوان بلوغ زودرس شناخته می‌شود.
رشد سریع استخوان‌ها و عضلات، تغییر در شکل و اندازه بدن و نیز تکامل توانایی باروری از جمله تغییراتی هستند که در دوره بلوغ رخ می‌دهند. علت دقیق بلوغ زودرس اغلب قابل شناسایی نیست؛ بندرت برخی بیماری‌ها از قبیل عفونت، مشکلات هورمونی، تومورها و جراحت مغزی می‌توانند منجر به بلوغ زودرس شوند. بلوغ زودرس عموما با تعویق ظهور علائم با استفاده از دارو درمان می‌شود.
بلوغ زودرس چه علائمی دارد؟
از جمله علائم بلوغ زودرس می‌توان به وقوع هر یک از موارد زیر در دختر زیر ۸ سال و در پسر زیر ۹ سال اشاره کرد:
- رشد سینه‌ها و آغاز پریود در دخترها
- بزرگی آلت تناسلی و بیضه‌ها، رشد موهای صورت و بم شدن صدا در پسرها
- رشد موهای ناحیه تناسلی یا زیربغل
- رشد سریع
- جوش
چه افرادی بیشتر درمعرض ابتلا به بلوغ زودرس هستند؟
برخی عوامل هستند که با افزایش خطر ابتلای کودک به بلوغ زودرس همراهی دارند؛ در ادامه هر یک را به تفکیک شرح می‌دهیم:
دختر بودن
دخترها به مراتب بیشتر از پسرها درمعرض ابتلا به بلوغ زودرس هستند
نژاد آفریقایی- آمریکایی
شیوع بلوغ زودرس در این نژاد به مراتب بیشتر است
چاق بودن
کودکانی که به طرز محسوسی چاق هستند یا اضافه وزن دارند، بیش از سایرین در معرض بلوغ زودرس هستند.
سابقه تماس با هورمون‌های جنسی
سابقه تماس با پماد یا کرم حاوی استروژن یا تستوسترون یا هر دارو و مکمل هورمونی، می‌تواند خطر ابتلای کودک به بلوغ زودرس را بالا ببرد.
ابتلا به برخی بیماری‌های خاص
بلوغ زودرس ممکن است در اثر ابتلا به برخی مشکلات ژنتیکی خاص یا درنتیجه کم‌کاری تیروئید رخ بدهد.
سابقه تماس اشعه با دستگاه عصبی- مرکزی
انجام پرتودرمانی برای درمان تومور یا انواع سرطان با افزایش خطر ابتلا به بلوغ زودرس همراهی دارد.
بلوغ زودرس چه عوارضی دارد؟
از جمله عوارض احتمالی بلوغ زودرس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
کوتاهی قد
کودکان مبتلا به بلوغ زودرس ممکن است در آغاز به سرعت رشد کنند و از همسالان خود قدبلندتر بنظر برسند. اما از آنجایی که استخوان‌هایشان زودتر از حد طبیعی رشد می‌کنند، زودتر از حد طبیعی هم رشدشان متوقف می‌شود. این مسئله درنهایت سبب می‌شود که قد کودک در بزرگسالی کوتاه‌تر از حد طبیعی شود. درمان به‌موقع بلوغ زودرس به ویژه درمواردی که بلوغ در سنین خیلی کم آغاز می‌شود، می‌تواند از کوتاهی قد کودک در آینده جلوگیری کند.
مشکلات احساسی و اجتماعی
بلوغ زودرس می‌تواند بر اعتماد به نفس کودکان مبتلا تاثیر منفی بگذارد و حتی زمینه‌ساز افسردگی در آن‌ها شود.
چگونه از بلوغ زودرس در کودکان پیشگیری کنیم؟
برخی عوامل خطر بلوغ زودرس مثل جنسیت و نژاد قابل پیشگیری نیستند. اما برخی عوامل دیگر از جمله عوامل محیطی قابل پیشگیری هستند؛ از جمله:
- منابع خارجی استروژن و تستوسترون از جمله داروهای خوراکی و موضعی را دور از دسترس کودکان خود قرار دهید.
- درصورت ابتلا به چاقی، فرزندتان را تشویق کنید که وزنش را کم کند و آن را به محدوده طبیعی نزدیک کند. رعایت رژیم غذایی سالم و انجام منظم ورزش از مواردی است که به کاهش وزن کودک کمک می‌کنند.
بلوغ زودرس چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص بلوغ زودرس پزشک ممکن است هر یک از موارد زیر را انجام دهد:
- شرح حال به ویژه سابقه ابتلا به بلوغ زودرس در خانواده
- معاینه فیزیکی
- درخواست آزمایش خون برای بررسی سطح هورمون‌ها
- گرافی دست و مچ دست کودک هم برای تشخیص بلوغ زودرس ضروری است. این تصاویر با تعیین سن استخوانی کودک به پزشک در تشخیص سرعت رشد استخوان‌ها و بلوغ زودرس کمک می‌کند.
بلوغ زودرس چگونه درمان می‌شود؟
هدف اولیه از درمان این است که کودک در بزرگسالی قد نرمالی داشته باشد و دچار کوتاهی قد نشود. درمان بلوغ زودرس به علت آن بستگی دارد. با این حال در مواردی ممکن است هیچ علت مشخصی برای بلوغ زودرس پیدا نشود. در این موارد پزشک ممکن است تا چند ماه کودکتان را برای ارزیابی وضعیت رشدی تحت نظر بگیرد.
درمان بلوغ زودرس اغلب با تزریق ماهیانه دارویی به نام آنالوگGnRH انجام می‌شود. این داروها بلوغ را به تاخیر می‌اندازند. کودک تا زمانی که به سن طبیعی بلوغ برسد، این داروها را دریافت می‌کند. عموما ۱۶ ماه پس از قطع دارو، روند طبیعی بلوغ مجدد آغاز می‌شود.
درصورتی که بلوغ زودرس به خاطر دلایل دیگری مثل کم‌کاری تیروئید رخ داده باشد، کودک نیاز به درمان اختصاصی علت زمینه‌ای دارد.
از کودک خود حمایت کنید
کودکی که دچار بلوغ زودرس می‌شود ممکن است احساسات متفاوتی را تجربه کند. علیرغم اینکه مطالعات کمی بر عوارض روحی و روانی بلوغ زودرس انجام شده است، اما بعید نیست که کودک به دلیل متفاوت بودن با سایر همسالانش دچار مشکلات حسی و اجتماعی شود. به عنوان والدین کودک شما هم ممکن است در برخورد با او دچار چالش شوید.
اگر شما یا یکی از اعضای خانواده در ارتباط با کودک دچار مشکل شدید، بهتر است با یک روانشناس در این زمینه مشورت کنید. مشاوره با فرد متخصص به شما و سایر اعضای خانواده کمک می‌کند تا بهتر احساسات کودک را درک کنید و در ارتباط با او کمتر دچار چالش شوید.
نکته پایانی
درصورتی که کودکتان زودتر از سن طبیعی- دخترها کمتر از ۸ و پسرها کمتر از ۹ سال- علائم بلوغ را نشان داد، لازم است با پزشک در این باره مشورت کنید. فراموش نکنید عدم رسیدگی به موقع به بلوغ زودرس می‌تواند منجر به کوتاهی قد کودک در بزرگسالی و اثر منفی بر اعتماد به نفس وی شود. پیشنهاد ما به شما این است که به بهترین متخصص غدد ایران مراجعه کنید.
