هیپوگلیسمی یا افت قند خون در بیماران مبتلا به دیابت آزاردهنده است؛ سرگیجه، افزایش ضربان قلب، تاری دید، ضعف و سردرد از جمله علائمی هستند که ممکن است به دنبال افت قند خون تجربه کنید. علاوه بر این، ممکن است احساس گیجی کنید و تمرکز کردن برای‌تان دشوار باشد. از این رو، لازم است که علائم و درمان هیپوگلیسمی یا افت قندخون را در صورت ابتلا به دیابت بشناسید تا درصورت لزوم بتوانید آن را مدیریت کنید.
در متن پیش رو قصد داریم شما را با ریسک‌فاکتورها یا عوامل خطر مرتبط با هیپوگلیسمی یا افت قند خون در بیماران مبتلا به دیابت آشنا کنیم.
آنچه در این مقاله خواهید خواند:
- 15 عامل خطر هیپوگلیسمی یا افت قند خون در بیماران مبتلا به دیابت
- چگونه از وقوع هیپوگلیسمی یا افت قند خون جلوگیری کنیم؟
15 عامل خطر هیپوگلیسمی یا افت قند خون در بیماران مبتلا به دیابت
منظور از ریسک‌فاکتور یا عوامل خطر آن دسته از مواردی است که احتمال وقوع مسئله‌ای را افزایش می‌دهند. داشتن این ریسک‌فاکتورها لزوماً به معنای وقوع هیپوگلیسمی در شما نیست؛ اما می‌تواند احتمال ابتلای شما را افزایش دهد.
مهم‌ترین عوامل هیپوگلیسمی عبارت‌اند از:
مصرف بیش از حد انسولین و دیگر داروهای دیابت
وقتی بیمار دیابتی انسولین یا سایر داروهایش را به میزان بیش از اندازه مجازش مصرف کرده باشد، دچار هیپوگلیسمی یا افت قند خون خواهد شد.
مصرف داروهای ضد فشار خون
داروهای ضد فشار خون لزوماً احتمال هیپوگلیسمی را افزایش نمی‌دهند؛ اما ممکن است تشخیص علائم آن را دشوار کنند. برای مثال، یکی از علائم شایع افت قند خون افزایش ضربان قلب است؛ اما این داروها از افزایش ضربان قلب جلوگیری می‌کنند. از این رو، درصورت مصرف داروهای ضد فشار خون ممکن است لازم باشد که قند خون‌تان را با فواصل کمتری اندازه‌گیری کنید.
درمان فشار خون بالا در افراد دیابتی
استفاده مداوم از یک محل تزریق
اگر به‌صورت مداوم انسولین را به یک نقطه از پوست تزریق کنید، سبب ایجاد بافت اسکار و چربی در زیر پوست می‌شود که به آن لیپوهایپرتروفی گفته می‌شود. لیپوهایپرتروفی بر روی جذب انسولین توسط بدن تاثیر می‌گذارد و احتمال هیپوگلیسمی و هایپرگلیسمی را افزایش می‌دهد. از این رو، لازم است که محل تزریق را به تناوب تغییر دهید.
فراموش نکنید سرعت جذب انسولین در مناطق مختلف بدن با یکدیگر متفاوت است.
ابتلا به دیابت برای مدت زمان طولانی
هرچه مدت زمان بیشتری از ابتلای شما به دیابت گذشته باشد، بیشتر در معرض هیپوگلیسمی یا افت قند خون قرار می‌گیرید.
حذف برخی وعده‌های غذایی
در صورت ابتلا به دیابت، حذف برخی وعده‌های غذایی و کم مصرف کردن غذا و خصوصا کربوهیدارت‌ها سبب خواهد شود که تعادل قند خون به هم بریزد و زمینه برای افت قند خون فراهم شود.
الگوهای غذایی نامنظم
بی‌نظمی در صرف غذا می‌تواند تعادل قند خون و داروها را به هم بریزد و شما را درمعرض ابتلا به هیپوگلیسمی قرار دهد. مطالعات نشان داده است که افرادی با یک الگوی غذایی منظم نسبت به سایرین کمتر در معرض هیپوگلیسمی یا افت قند خون هستند.
عوامل دیگری هم در افت قند خون نقش دارند که عبارت‌اند از:
ورزش سنگین
حین انجام ورزش مصرف گلوکز یا قند خون توسط بدن افزایش می‌یابد. از سوی دیگر، حساسیت سلول‌ها نسبت به انسولین افزایش می‌یابد. بنابراین، انجام ورزش‌های سنگین بدون ارزیابی سطح قند خون می‌تواند خطرناک باشد.
از این رو، برای پیشگیری از ابتلا به هیپوگلیسمی متعاقب ورزش کردن، لازم است که قند خون‌تان را قبل، حین و بعد از ورزش کردن اندازه‌گیری کنید. ممکن است لازم باشد پیش از ورزش کردن یک میان‌وعده سبک مصرف کنید. از سوی دیگر، درصورتی که پس از انجام ورزش، قند خون‌تان خیلی پایین باشد، ممکن است لازم باشد قرص گلوکز یا یک میان‌وعده مصرف کنید. حین ورزش کردن مراقب علائم هیپوگلیسمی باشید و درصورت وقوع ورزش را متوقف و قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.
کاهش وزن
از آنجایی که اضافه‌وزن احتمال ابتلا به دیابت را افزایش می‌دهد، کاهش وزن یک بخش ضروری در درمان دیابت است. اما کاهش وزن سریع هم می‌تواند شما را درمعرض هیپوگلیسمی یا افت قند خون قرار دهد. کاهش وزن حساسیت سلول‌ها را به انسولین کاهش می‌دهد؛ این بدین معنی است که شما ممکن است نیاز به انسولین کمتری داشته باشید. از این رو، درصورتی که تصمیم به کاهش وزن دارید، لازم است که با پزشک خود در این باره مشورت کنید.
داروهای ضدافسردگی
برخی مطالعات نشان داده است که داروهای ضدافسردگی ارتباط تنگاتنگی با هیپوگلیسمی یا افت قندخون دارند. ضدافسردگی‌های سه‌حلقه‌ای نسبت به SSRIها احتمال هیپوگلیسمی را بیشتر افزایش می‌دهند.
مصرف الکل
مصرف الکل می‌تواند باعث افت قند خون طی شب شود. الکل تولید گلوکز را در کبد سرکوب می‌کند. مصرف همزمان الکل و داروهای دیابت می‌تواند شما را درمعرض افت قندخون یا هیپوگلیسمی قرار دهد. در صورت مصرف الکل لازم است پیش از به خواب رفتن یک میان‌وعده سبک مصرف کنید.
ناتوانی‌های شناختی
افراد مبتلا به دیابت که همزمان ناتوانی‌های شناختی از قبیل آلزایمر دارند، بیش از سایرین درمعرض هیپوگلیسمی یا افت قند خون هستند. این افراد ممکن است الگوهای غذایی نامنظمی داشته یا داروهای‌شان را به‌اشتباه مصرف کنند.
بیماری کلیوی زمینه‌ای
کلیه‌ها نقشی اساسی در متابولیسم انسولین، بازجذب گلوکز و نیز دفع داروها ایفا می‌کنند. از این رو، بیماران مبتلا به دیابت که همزمان مشکلات کلیوی دارند، بیش از سایرین در معرض ابتلا به هیپوگلیسمی یا افت قند خون هستند.
کم‌کاری تیروئید
تیروئید غده‌ای است که هورمون‌هایی برای تنظیم سوخت‌وساز بدن ترشح می‌کند. در شرایط کم‌کاری تیروئید، بدن کمتر از حد طبیعی هورمون‌های تیروئیدی را ترشح می‌کند. بیماران مبتلا به دیابت بیش از سایرین درمعرض ابتلا به کم‌کاری تیروئید هستند. کم‌کاری تیروئید با کاهش سرعت متابولیسم، بدن را درمعرض هیپوگلیسمی یا افت قند خون قرار می‌دهد.
گاستروپارزی یا فلج معده
گاستروپارزی در بیماران دیابتی به دنبال آسیب اعصاب دستگاه گوارشی رخ می‌دهد. در این بیماری سرعت تخلیه محتویات معده کاهش می‌یابد. در این حال، بدن ممکن است به میزان کافی گلوکز جذب نکند و درنتیجه شرایط برای هیپوگلیسمی یا افت قند خون فراهم شود.
بارداری
بارداری تغییرات وسیعی در بدن و هورمون‌ها ایجاد می‌کند. سطح گلوکز خون ممکن است طی 20 هفته اول بارداری کاهش یابد. از این رو، مصرف انسولین به اندازه سابق ممکن است منجر به هیپوگلیسمی یا کاهش قند خون شود. درصورت باردار بودن لازم است برای تنظیم دوز انسولین دریافتی با پزشک خود مشورت کنید.
رژیم دیابت بارداری چه ویژگی هایی دارد؟
افزایش سن
احتمال وقوع هیپوگلیسمی در سنین بالای 60 سال دوبرابر می‌شود. این مسئله احتمالاً به این دلیل است که افراد سن‌بالا بیش از سایرین نسبت به داروها حساس هستند.
چگونه از وقوع هیپوگلیسمی یا افت قند خون جلوگیری کنیم؟
درصورتی که هر یک از عوامل خطر مربوط به هیپوگلیسمی را دارید، لازم است با پزشک خود مشورت کنید. با انجام موارد زیر می‌توانید احتمال وقوع هیپوگلیسمی را کاهش دهید:
- هیچ وعده غذایی را حذف نکنید.
- محل تزریق انسولین را به تناوب تغییر دهید.
- با پزشک خود درباره داروهای مصرفی‌تان – به ویژه ضدافسردگی‌ها و بتابلاکرها- و تاثیر آن‌ها بر روی سطح قند خون‌تان مشورت کنید.
- سطح قند خون‌تان را حین ورزش کردن به‌طور منظم ارزیابی کنید.
- درصورت مصرف الکل، حتماً یک میان‌وعده مصرف کنید.
- برای ارزیابی کم‌کاری تیروئید آزمایش بدهید.
- درصورت کاهش وزن، با پزشک خود برای تنظیم داروهای‌تان مشورت کنید.
نکته پایانی در مورد افت قند خون
درصورت وقوع هیپوگلیسمی، مصرف یک کربوهیدرات سریع‌الاثر از قبیل آب‌نبات یا آبمیوه می‌تواند به بالا بردن سطح قند خون کمک کند. با این حال، درصورتی که چند بار در طول هفته دچار هیپوگلیسمی یا افت قند خون می‌شوید، لازم است که در این باره با پزشک خود مشورت کنید.
